کلانشهرها ، نیازمند شوراهای چندگانه
یکی از نقاط قوت قانون اساسی جمهوری اسلامی، تشکیل شوراهای اسلامی شهر و روستاست که هر چند اجرای آن با تأخیر همراه شد، ولی یکی از وسایل و نهادهای مستقیمی است که شهروندان هر شهر و منطقه‌ای، امکانات خدماترسانی را از طریق انتخابات به عده‌ای از خودشان می‌سپارند.
یکی از ویژگی‌های کشورهای پیشرفته، شوراهای شهر و روستا و محلی آنهاست که تا مقدار زیادی کارها در همین شوراها شناسایی و به صورت محلی اجرا می‌شود. قطعا چنین موضوعی برای کشور ما هم می‌تواند راهگشا باشد.
از زمان تشکیل شوراهای شهر و روستا نیز شاهد تغییرات محسوسی در سطح کشور در عمران و آبادانی شهرها و نظم اداری و تحولاتی دیگر هستیم.
شوراها باید به ابعاد مختلف عمرانی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی مناطق مختلف شهری بپردازند؛ از مناطق مرکزی و مرفه گرفته تا مناطق حاشیه‌نشین، به گونه‌ای که براساس ویژگی‌ها و نیازهای هر منطقه، برای مناطق مختلف شهری برنامه‌ریزی صورت گیرد. در واقع، شوراها نقشی بی‌بدیلی در این زمینه دارند.
یکی از ویژگی‌های شهرداری‌ها به طور کلی در دنیای مدرن، این است که شهرداری‌ها متکفل مسائل مختلفی در شهر هستند.
ازجمله این مسائل می‌توان به رفاه مادی، موضوعات و رشد فرهنگی و توجه به بحث حاشیه‌نشینی و پیامدها و آسیب‌های اجتماعی آن چون اعتیاد، تن‌فروشی و کودکان کار و خیابان اشاره کرد.
این مسائل در هر شهری متوجه شهرداری‌هاست. از آنجا که شهرداری‌ها توسط شورا انتخاب می‌شود شوراها باید کمیسیون‌هایی در این خصوص داشته باشند که با همکاری شهرداری‌ها به صورت دائم به این مسائل رسیدگی کنند.
هرچند در کشور، سازمان بهزیستی کشور و کمیته امداد خمینی، وظیفه رسیدگی به محرومان را بر عهده دارند، اما با وجود خدماتی که این دو سازمان به اقشار محروم جامعه ارائه می‌دهند، اولویت خدماترسانی با شهرداری‌ها و شوراهای شهر و روستاست.
شهرداری‌ها امروز نه تنها باید به صورت یک واحد بلکه در همه مناطق به ویژه مناطقی که یک یا چند آسیب اجتماعی خاص بیشتر به چشم می‌خورد، فعالیت بیشتر داشته باشند. اگر ما در مناطق حاشیه شهری با افت تحصیلی مواجه هستیم، بر عهده شورای شهر و کمیسیون‌های مختلف و شهرداری‌های آن مناطق است که به این موضوع رسیدگی کنند و با کمک وزارت آموزش و پرورش و ادارات آموزش و پرورش آن مناطق امکاناتی را فراهم کنند تا از افت تحصیلی دانش‌آموزان جلوگیری شود.
از سوی دیگر، اداره کلانشهری چون تهران با این جمعیت گسترده و گوناگونی جمعیت اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی آن کار آسانی نیست. به نظر می‌رسد در شهری با 22 منطقه باید 22 شورا و منطقه رای‌گیری در نظر گرفته شود.
این نیاز در شهرهای بزرگ کشور مانند مشهد، اصفهان، تبریز و شیراز که دارای چند منطقه شهری و چند شهرداری هستند، احساس می‌شود.
شورای کلانشهر تهران 21 عضو دارد که شهردار را انتخاب می‌کنند و این شهردار، شهرداران مناطق بیست و دو گانه تهران را تعیین می‌کند.
هرچند این شورا به تصمیمات شهردار اعتماد می‌کند، اما یکی از ویژگی‌های پایتخت بزرگی چون تهران این است که شهرداران مناطق مختلف آن از طریق شورا انتخاب شوند.
در این شهر چند میلیونی نباید به صورت متمرکز عمل کرد. این مسائل باید مورد توجه قانونگذاران قرار گیرد و این ایرادات در طول زمان برطرف شود.
تشکیل شورایاری‌ها در این زمینه اقدام مبارکی است که می‌تواند محل خدمت‌رسانی به معنای واقعی باشد. جامعه ما در گذشته نه‌چندان دور، یک جامعه دینی مسجدی بوده است.
در 50 سال پیش مساجد ما در محلات نقش ویژه‌ای برای توجه به حال مردم آن محله داشتند و اگر کسی نیازمند بود و مشکلی پیدا می‌کرد، به مسجد رجوع می‌کردند تا به مشکلات آنها رسیدگی شود حتی در ایام خاص سال مانند نیمه شعبان و عید نوروز، این تشکیلات مسجد بود که خدماترسانی و کمک‌رسانی می‌کردند به مردم و محرومان آن محلات. متأسفانه امروز این نقش مساجد کمرنگ شده است.
انتظار می‌رود شوراهای محله‌یاری این جایگاه را پوشش دهند و این پوشش دادن بی‌چشمداشت باشد. ما به عنوان یک انسان وظیفه داریم، محل خود را تمیز نگه داریم و به دیگران آموزش دهیم که این محله خود را تمیزنگه دارند و اگر کسی در محله مشکلی دارد، برای رفع آن تلاش کنند.
بخشی از وظایف شوراهای شهر را می‌توان در ابعاد فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی در این شوراهای محله یاری سپرد به شرط این که نظارت مطلوبی بر آنها صورت بگیرد تا از این شوراها سوءاستفاده نشود.
دکتر حسن حسینی - جامعه‌شناس/استاد دانشگاه تهران
