راه ناهموار شهردار برای کاهش ترافیک تهران

ترافیک تهران با تاثیری که بر همه ابعاد زندگی فردی و اجتماعی شهروندان می‌گذارد، در صدر اولویت‌های رسیدگی مدیریت شهری تهران در زمان‌های مختلف بوده و در ادامه همین روند، شهردار جدید تهران نیز راهکارهایی برای ساماندهی و کاهش ترافیک تهران در نظر دارد.

به گزارش روزنامه گسترش تجارت، محمدعلی نجفی در نخستین نشست خود با خبرنگاران که در چند روز گذشته برگزار شد، ۴ راهکار کلی برای کاهش مشکلات ترافیکی تهران برشمرد که عبارتند از توسعه حمل‌ونقل عمومی، کاستن از سفرهای شخصی با هوشمندسازی، افزایش هزینه استفاده از خودرو شخصی به‌ویژه در ساعت‌های اوج ترافیک و اعمال اصلاح هندسی در برخی معابر.

مزیت‌های این ۴ راهکار و نیازهای تهران در این ۴ بخش را در ادامه از زبان کارشناسان می‌خوانیم.

توسعه حمل‌ونقل عمومی مبتنی بر مترو

توسعه حمل‌ونقل عمومی که شهردار تهران به‌عنوان یک راهکار برای کاهش ترافیک سخن گفته است، بی‌شک نخستین و مرسوم‌ترین راهکار در جهان در این زمینه است. در چند سال گذشته اقدامات متعددی هم در زمینه راه‌اندازی مترو و خطوط اتوبوس تندرو و هم در زمینه نوسازی ناوگان حمل‌ونقل عمومی به ویژه اتوبوسرانی انجام شده است، با این حال به گفته کارشناسان و مسئولان، این اقدامات هنوز کافی و پاسخگوی نیاز تهران نبوده و نمی‌تواند مشوقی برای جایگزین کردن حمل‌ونقل عمومی به جای استفاده از خودرو شخصی باشد.

با در نظر گرفتن مترو فرودگاه امام به‌عنوان خط متروی جداگانه، درحال‌حاضر تهران ۸ خط، حدود ۲۳۰ کیلومتر مترو فعال و حدود ۱۲۰ ایستگاه در دست بهره‌برداری دارد. اگرچه مدیریت شهری پیشین، توسعه مترو در چند سال گذشته را برگ برنده‌ای در کارنامه اقدامات شهری خود می‌دانست، اما در مقایسه با کلانشهرهای دیگر جهان و با توجه به جمعیت حدود ۸/۵میلیون نفری این شهر، قطار شهری پایتخت هنوز جای زیادی برای توسعه دارد. به‌عنوان نمونه، پاریس با جمعیتی کمتر از ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار نفر، مترویی با ۱۶ خط و طول حدود ۲۱۵ کیلومتر دارد. این مترو بیش از ۳۰۰ ایستگاه داشته و با در نظر گرفتن ایستگاه‌های اشتراکی، مجموع ایستگاه‌های آن به بیش از ۳۸۰ ایستگاه می‌رسد.

کمبودهای مترو البته از چشم اعضای دوره پیشین شورای شهر تهران نیز دور نمانده و در این زمینه نکاتی را یادآور می‌شوند. به‌عنوان نمونه براساس آماری که محسن سرخو، رئیس کارگروه حمل‌ونقل و ترافیک شورای چهارم شهر تهران به «گسترش‌تجارت» داده است، براساس برنامه ۵ ساله دوم شهرداری، مترو تهران باید سالانه ۳۰ کیلومتر توسعه می‌یافت. براین اساس باید خط ۷ تا پایان سال ۹۴ و خط ۶ تا پایان سال ۹۵ به بهره‌برداری می‌رسید و تا پیش از سال ۹۷ نیز کار ساخت خطوط ۸ و ۹ باید آغاز شده باشد.

براساس سخن سرخو، این عقب‌ماندگی از برنامه در حالی است که به گفته او، بودجه شهرداری تهران براساس تعهد ساخت سالانه ۳۰ کیلومتر مترو نوشته شده است. با توجه به اینکه تهران و حومه آن در مجموع ۷۴۰ کیلومتر مترو لازم دارد، حتی اگر شهرداری براساس برنامه توسعه سالانه ۳۰ کیلومتری هم پیش رود، درمجموع تا پایان سال ۹۷ می‌تواند ۳۰۰ کیلومتر مترو داشته باشد؛ رقمی که فاصله زیادی با رقم پیش‌بینی شده دارد.

در کنار مترو، تاکسی و اتوبوس‌های تهران نیز از مشکلاتی مانند فرسودگی رنج می‌برند به طوری که ۲۰ درصد تاکسی‌ها و نیمی از اتوبوس‌های تهران درحال‌حاضر فرسوده‌اند و نمی‌توانند خدمات مناسبی به شهروندان ارائه کنند.

با توجه به اینکه در دوران شهردار پیشین، بخشی از مشکلات نوسازی ناوگان اتوبوسرانی و کمبودهای مترو، به نبود بودجه به ویژه تزریق نشدن سهم دولت از بودجه حمل‌ونقل شهری نسبت داده می‌شد، باید دید شهردار جدید تهران چه راهکاری برای جذب همکاری بیشتر دولت در حوزه حمل‌ونقل شهری به کار خواهد بست.

کاهش سفرهای شخصی با هوشمندسازی

آنچه شهردار تهران درباره کاهش ترافیک با هوشمندسازی می‌گوید، از سوی کارشناسان نیز تایید می‌شود. هوشمندسازی هم در بخش حمل‌ونقل و هم در زیرساخت‌های زندگی شهری، از راهکارهای موثر در کاهش ترافیک خواهد بود. در این زمینه مرتضی اسدامرجی، کارشناس حمل‌ونقل و ترافیک در پاسخ به «گسترش‌تجارت» معتقد است استفاده از اینترنت و طراحی اپلیکیشن‌هایی مانند آنچه در حوزه تاکسیرانی داریم، در حوزه پارکینگ نیز می‌تواند کمک‌رسان باشد.

او در این زمینه توضیح داد: راه‌اندازی اپلیکیشن‌هایی مانند آنچه با عنوان تاکسی‌یاب امروز متداول شده است، در کاهش ترافیک موثر خواهد بود. این اپلیکیشن‌ها می‌تواند به رانندگان اطلاع دهد کدام پارکینگ حاشیه‌ای یا غیرحاشیه‌ای در نزدیکی آنها خالی است. این مسئله مانع افزایش ترافیک در اثر جست‌وجوی پارکینگ از سوی راننده‌ها خواهد شد. وی معتقد است این اقدام می‌تواند در کوتاه‌مدت به نتیجه رسیده و در کاهش ترافیک موثر واقع شود.

از سوی دیگر این کارشناس، حرکت به سمت شهر هوشمند را هم اقدامی موثر در زمینه کاهش ترافیک پایتخت می‌داند. توسعه بانکداری الکترونیک، افزایش امکانات خریدهای اینترنتی، افزایش زیرساخت‌هایی برای انجام امور اداری از راه دور و با استفاده از اینترنت، همگی راهکارهایی برای توسعه شهر هوشمند هستند.

تهران اگرچه در مقایسه با دیگر کلانشهرهای کشور، وضعیت بهتری از نظر هوشمندسازی دارد اما همچنان تا وضعیت ایده‌آل فاصله دارد؛‌ یعنی هوشمندسازی به شکلی که بتواند مانع تردد در شهر شود. در این زمینه در چند سال گذشته بحث دولت الکترونیک از مباحث مطرح در بخش‌های مختلف بوده است با این حال، هنوز بسیاری از امور اداری نیازمند مراجعه‌های چندباره شهروندان به اداره‌های مختلف است که همین مسئله، از عوامل تشدید ترافیک به ویژه در مرکز و مناطق اداری تهران است.

شهر هوشمند اگرچه زیرساختی ایده‌آل برای کاهش ترافیک تهران به شمار می‌رود، اما تحقق این مسئله به تنهایی از سوی شهرداری میسر نبوده و نیازمند اجرای طرحی کلان از سوی دولت و هماهنگی سازمان‌های مختلف و نیز اختصاص بودجه‌های کلان است؛ بنابراین به نظر می‌رسد نجفی در راه اجرای این راهکار، راه دشواری پیش رو داشته باشد.

افزایش هزینه استفاده از خودرو شخصی

در چند سال گذشته و زمانی که شهرداری تهران، مشغول توسعه بزرگراه‌ها و ساخت سازه‌هایی مانند پل صدر بود، بسیاری کارشناسان نسبت به نتایج نامطلوب این اقدامات در تشویق مردم به استفاده از خودرو شخصی و در نتیجه، افزایش ترافیک هشدار داده و در مقابل، از لزوم هزینه‌بر بودن استفاده از خودرو شخصی سخن می‌گفتند و اکنون نیز شهردار جدید تهران، این مسئله را راه‌حلی برای کاهش ترافیک پایتخت عنوان می‌کند.

از جمله راهکارهای افزایش هزینه‌های استفاده از خودرو شخصی از نظر کارشناسان، دریافت عوارض از این خودروها برای حضور در محدوده مرکزی شهر است که همین حالا نیز در قالب طرح‌هایی مانند زوج و فرد و طرح ترافیک در تهران اجرا می‌شود. در این زمینه همچنین دریافت عوارض از برخی بزرگراه‌ها و تونل‌های شهری و افزایش نرخ بنزین از دیگر پیشنهادهایی است که کارشناسان روی میز مسئولان قرار می‌دهند.

مهدی محمودآبادی، کارشناس رسمی دادگستری در رشته مهندسی ترافیک در پاسخ به «گسترش‌تجارت» در این زمینه توضیح داد: در همه دنیا برای مدیریت ترافیک روی تقاضا کار می‌کنند. نمونه این طرح‌ها، طرح‌های زوج و فرد و طرح ترافیک یا محدوده دریافت عوارض است که به طور شناور در بیشتر نقاط دنیا اجرا می‌شود. در این طرح‌ها، در ساعت‌ها و روزهایی که ترافیک بیشتری داریم، هزینه ورود خودروها به مرکز شهر بیشتر و در زمان‌های کم‌ترافیک، هزینه این کار کمتر است.

به گفته وی، دریافت هزینه‌های استفاده از خودرو شخصی در کشورهای دیگر به طور مکانیزه انجام می‌شود و فرد با آگاهی کامل نسبت به این هزینه‌ها، تصمیم می‌گیرد خودرو را از خانه خارج کند یا خیر. این درحالی است که در تهران هزینه‌های مادی نیست که موجب می‌شود مردم در زمینه استفاده از خودرو شخصی تصمیم بگیرند، بلکه مسائل دیگری مانند دسترسی داشتن یا نداشتن به حمل‌ونقل عمومی، ترافیک و... اساس تصمیم‌گیری در این زمینه است.

علاوه بر این، افزایش هزینه‌های استفاده از پارکینگ را نیز می‌توان از جمله راهکارهای مدیریت ترافیک و گامی برای کاهش ترافیک دانست. برخی کارشناسان معتقدند با توجه به اینکه توسعه پارکینگ موجب تشویق مردم به استفاده از خودروهای شخصی می‌شود هزینه‌بر بودن استفاده از پارکینگ‌های شهری و پارک‌های حاشیه‌ای را نیز می‌توان به‌عنوان راهکاری برای کاهش ترافیک به کار بست. درواقع وقتی پارک حاشیه‌ای یا پارکینگ‌های شهری برای افراد هزینه‌بر باشد، بخشی از سفرهای غیرضروری حذف خواهد شد. از بین راهکارهای پیشنهاد شده از سوی نجفی به‌عنوان راه‌حل‌هایی برای معضل ترافیک، پیشنهاد افزایش هزینه‌های استفاده از خودرو شخصی، اجرایی‌تر از بقیه به نظر می‌رسد زیرا برای شهرداری و دولت هزینه‌بر نبوده و بیشتر هزینه‌های آن بر دوش مصرف‌کننده است.

اصلاح معابر به سود ترافیک

بحث اصلاح هندسی معابر که شهردار تهران از آن به عنوان یک راهکار در زمینه کاهش ترافیک سخن می‌گوید، پیش از این نیز به‌عنوان یکی از مهم‌ترین درخواست‌های مردم برخی مناطق تهران مطرح شده بود. در یکی از آخرین جلسه‌های شورای شهر چهارم، محسن پیرهادی، عضو هیات رئیسه این شورا در بیان گزارشی از مشکلات و درخواست‌های محله‌های مختلف تهران گفت: در بازدید از ۸۰ محله، در ۹ منطقه ۷۷ درصد مردم خواستار اصلاح هندسی معابر بودند که در این زمینه، منطقه ۹ بیشترین درخواست را داشت.

اصلاح جدول‌ها و نهرهای خیابان‌ها، اصلاح جانمایی یا نصب تابلوهای راهنمایی و رانندگی، اصلاح جانمایی پایانه‌های اتوبوس و تاکسی و بهسازی معابر برای تردد معلولان، مهم‌ترین مسائلی است که در بخش اصلاحات معابر مورد تقاضای شهروندان تهران بوده است. نظارت موثر بر نحوه صدور پروانه ساخت‌وساز نیز از دیگر مسائلی است که به گفته عضو شورای چهارم شهر تهران از سوی شهروندان مورد تاکید قرار گرفته است.

اگرچه این مسئله در نگاه نخست ممکن است با ترافیک و مسئله اصلاح معابر ارتباطی نداشته باشد اما برخی ساخت‌وسازها با بستن معابر پیاده یا با تصرف حاشیه خیابان، هم در مسیر تردد عابران پیاده و هم در مسیر حرکت و پارک حاشیه‌ای خودروها اختلال ایجاد می‌کنند و این موجب افزایش ترافیک در آن محدوده می‌شود. یکی دیگر از مسائلی که شهردار تهران باید برای اجرای چهارمین راهکار خود در زمینه حل مشکلات ترافیک به کار گیرد، توجه به حفظ حریم پیاده‌روهاست.

علاوه بر لزوم جلوگیری از محصور و محدود شدن پیاده‌روها از سوی بساز و بفروش‌ها، به نظر می‌رسد لازم است شهرداری، تمهیدی برای جلوگیری از حضور موتورسیکلت‌سواران در پیاده‌روها یا قرق شدن این فضاها ازسوی خودروهای پارک شده بیندیشد زیرا این مسئله موجب استفاده شهروندان از حاشیه خیابان برای تردد می‌شود که علاوه بر داشتن تاثیر نامطلوب بر ترافیک، خطرات جانی برای مردم به دنبال خواهد داشت.