چرا کاتالیست‌ها مهم‌اند؟

چرا بافتهای مرکزی به خصوص در شهرهای ایران مهم هستند، چرا در شهری مثل اصفهان یا یزد، شیراز، تبریز، کرمان، تهران و ... همیشه مرا کز شهر مناطق مهم محسوب می شوند و چرا تعریف پروژه برای مدیران شهری در این مناطق باید مهم باشد؟

از آنجا که محلات قدیمی نشانه هویت فرهنگی و تاریخی شهرها محسوب می شوند و تخریب و نابودی آنها تیشه ای بر ریشه هویت ساکنان است، ضرورت رسیدگی به این بافت ها و ساماندهی و احیای آنها احساس می شود.این دست از محله ها که دچار نابسامانی ها و مشکلات زیادی شده اند، نیازمند پروژه هایی هستند که آنها را از وضعیت روبه زوال نجات دهد، چرا که نزدیکی آنها به آثار تاریخی ،عموما تصویر بیرونی آن شهر نیز محسوب می شود پس باید برای آنها پروژه های محرک توسعه تعریف شود.

در واقع تعریف چنین پروژه هایی که می توان از آنها با عنوان کاتالیست هم نام برد، نگاه جامعی به مسائل و مشکلات دارند و مهمترین نیروی محرک بافت هستند و نا کارآمدی محلات را خنثی می کنند و احیای آنها را کلید می زنند، هرچند تا به امروز در هیچ یک از شهرهای کشور این پروژه ها کامل کلید نخورده، اما اجرایی شده است. سوال اینجاست که چرا پروژه های محرک شهری مهم اند؟ چون قرار نیست برای آنها سرمایه گذاری های سنگین انجام بگیرد و با همان سرمایه های اندک اندک می شود تاثیر بر کارکتر و کیفیت عناصر شهری گذاشت و از نظر اقتصادی نیز منطقه مدنظر را رشد می دهند. اما یک پروژه محرک توسعه چه می کند؟

کیفیت عناصر و محلات پیرامون خود را ارتقا می دهد، موجب الگوی حرکت پیاده برای شهروندان می شود، از ترافیک جلوگیری می کند و فرایندی استراتژیک برای این موضوع دارد. موجب افزایش رقابت پذیری محله می شود و همزمان احیا و حیات کالبدی را کلید می زند.

پروژه محرک توسعه به دنبال جذب و انگیزش سرمایه گذاران است تا با سرمایه های خود فرصت شغلی در چنین محلاتی که امروز خاموش اند ایجاد کند و تنوع عملکرد را در این محلات گسترشدهد. آشکار است که باز آفرینی اقتصادی صرفا تغییر کاربری اراضی شهری به کاربری های ت جاری، اقامتی، صنعتی و اقتصادی تر نیست، بلکه باید علاوه بر این ها تا کید بیشتری به پاسخگویی نیازهای جوامع محلی داشته باشد و در بسیاری از پروژه ها باید امکانات تفریحی را در نظر گرفته و تسهیلات لازم را برای جذب بازدید کنندهای شب و روز فراهم کند. چرا مردم باید خود کمک کنند تا یک پروژه محرک توسعه در محله آنها ایجاد شود؟ به این دلیل که اگر پروژه محرک توسعه با اطلاعات دقیق تر اجرایی شود و موجب ارتقای محله باشد، قیمت زمین در آن محله به دلیل افزایش کیفیت و مرغوبیت نسبت به محلات اطراف، افزایش چشمگیری پیدا می کند.

این در حالی است که اگر بر اساس اطلاعات غلط و نادرست و با سیاست های سختگیرانه چنین پروژه هایی اجرا شوند، آنگاه رکود اقتصادی با وجود تعریف پروژه محرک توسعه در آن محله عمیق تر خواهد شد. نکته جالب اما در ایران و کلانشهرهای درگیر مسئله بافت فرسوده این است که مدیران به دلیل تجربیات گاهی نا گوار در پروژه های محرک توسعه در دنیا، سعی می کنند کمتر به این سو بروند و به همین خاطر در بسیاری موارد در ایران همین محافظه کاری موجب فریز شدن اقتصاد بافت های محلی شده است، در حالی که تعریف یک پروژه موجب تحرک اقتصادی می شود.

همچنین همین امر ساکنان و مالکان را بیش از پیش به مشارکت تشویق می کند. به همین دلیل باید به مدیران گفت نباید آن تجربه های ناموفق موجب تصمیمات دیرهنگام در شهرهایی مثل اصفهان باشد، چرا که چنین طرح هایی زمین های نا کارآمد شهری را نیز دوباره سر زنده کرده و به مدیریت شهری باز می گرداند.

تبدیل حمام ها و خانه های تاریخی به سفره خانه سنتی یا محلی به عنوان نمایشگاه در اصفهان جواب داده است و این نشان می دهد محافظه کاری در تعریف پروژه های محرک توسعه با گستره و بزرگی بیشتر کار درستی نیست و باید در این زمینه پیش رفت.