مناسب‌سازی صفردرصدی خیابان‌های پایتخت
نماینده شورای شهر در کمیته مناسب‌سازی معابر تهران گزارش داد.
«مناسب‌سازی خیابان‌ها صفردرصد و ساختمان‌ها 4 درصد است، ضمن اینکه از 2هزار و 200 بوستان تنها 40 بوستان مناسب‌سازی شده‌اند».
به گزارش تین نیوز به نقل از اعتماد، اینها بخشی از جملات «زهرا نژادبهرام» رییس کمیته شهرسازی شورای شهر تهران در خصوص آخرین وضعیت «مناسب‌سازی» معابر و ساختمان‌ها و خیابان‌ها برای تردد معلولان و شهروندان کم‌توان تهرانی است.
آمار و ارقامی که حکایت از واقعیتی تلخ دارد؛ واقعیتی مبنی بر اینکه با وجود تمامی ادعاها و تبلیغات مدیران شهری در دوره گذشته و کنونی، عملا اقدام موثر و اثرگذاری برای تبدیل تهران به شهری که معلولان هم بتوانند در آن تردد کنند، صورت نگرفته است !
امروز، تردد معلولان در معابر و خیابان‌های شهری و ساختمان‌ها یکی از موضوعات جا افتاده در بین مدیران شهری شهرهای بزرگ جهان است و به صورت یک استاندارد بین‌المللی، در تمام کشورهای دنیا سابقه بسی طولانی دارد، به‌طوری که سازمان ملل سال‌های بین 1983 تا 1993 را دهه معلولان نامید، چرا که معتقدند عدالت اجتماعی شهری با سطح توزیع خدمات شهری باید سنجیده شود.
شاید برای همین بود که در سال 68 شورای عالی شهرسازی و معماری ایران، مصوبه‌ای را به تصویب رساند با عنوان «ضوابط و مقررات شهرسازی و معماری برای افراد معلول جسمی – حرکتی» که ویرایش دوم آن در تاریخ ۱۳۷۸/۱۰/۶، به عنوان اولین اقدام جدی در وضع قوانین حمایتی از افراد دارای محدودیت حرکت در زمینه مناسب‌سازی محیط شهری بود.
همچنین ماده یک آیین‌نامه اجرایی بند ج ماده ۱۹۳ قانون برنامه سوم که در سال 79 و در ۱۳ ماده توسط معاون اول رییس‌جمهور به کلیه وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و موسسات دولتی و نهادهای انقلاب اسلامی ابلاغ شد: تمام دستگاه‌های اجرایی دولتی و سازمان‌های غیردولتی و مالکان ساختمان‌های با مصرف عمومی مکلفند قسمت‌های مورد استفاده عمومی اماکن و ساختمان‌های خود را بر اساس ضوابط مصوب شورای عالی شهرسازی و معماری حداکثر ظرف مدت یک‌سال برای افراد دارای معلولیت که از صندلی چرخدار استفاده می‌کنند، مناسب‌سازی کنند.
این آیین‌نامه‌ها و قوانین در نهایت شهرداری شهرهای بزرگ از جمله تهران را وادار کرد تا با تشکیل ستادهای مناسب‌سازی، زمینه را برای اجرایی شدن این قانون مهیا کنند. ستادی که عمر آن به حدود یک دهه می‌رسد ولی آماری که نژادبهرام اعلام کرده گویاتر از هر گزارش عملکردی است و نشان می‌دهد در این دوره عملا اقدام خاصی برای مناسب‌سازی پایتخت صورت نگرفته است .
تقسیم وظایف بین نهادها
اما شهرداری تنها نهاد مسوول در خصوص مناسب‌سازی معابر و ساختمان‌ها نیست. در سال 1383 قانون جامع حمایت از معلولان به تصویب رسید. قانونی که ماده 2 آن به موضوع مناسب‌سازی اختصاص دارد. یک سال بعد و در سال 84 و 85 بنیاد جانبازان اصلاحیه‌ای برای بحث مناسب‌سازی پیشنهاد داد.
آن زمان سازمان بهزیستی متولی امر مناسب‌سازی در سطح کشور بود، اما واقعیت این است که موضوع یاد شده تنها مربوط به بهزیستی نمی‌شود، بلکه نهادهای دیگری چون بنیاد جانبازان و وزارت کشور هم در این امر دخیل هستند؛ به خصوص شهرداری‌ها که عمده وظایف اجرایی این طرح عملا بر عهده آنهاست.
آیین‌نامه اجرایی بر اساس ماده 2 نوشته شد که وظایف ادارات مختلف را مشخص کرد. اما از آنجایی که سازمان بهزیستی از قدرت اجرایی بالایی برای ساماندهی دستگاه‌های متولی برخوردار نیست و نمی‌تواند کمیته‌های مرتبط را تشکیل دهد، عملا این قانون ضمانت اجرایی نداشت. برای همین به پیشنهاد بنیاد جانبازان ماده 2 قانون جامع حمایت از معلولان اصلاح شد و وزارت کشور متولی مناسب‌سازی شد و تمامی سازمان‌ها و ادارات دیگر در این ستاد مناسب‌سازی فعالیت‌شان را شروع کردند.
در این شیوه رییس ستاد مناسب‌سازی، وزارت کشور و دبیری ستاد با بهزیستی است. جلسات ستاد مناسب‌سازی کشور در سال یکی، دوبار تشکیل می‌شود و هر وزارتخانه‌ای خودش باید اعتبار مناسب‌سازی خود را تامین کند و امر مناسب‌سازی را انجام دهد و حتی بحث ایاب و ذهاب معلولان جزو بحث مناسب‌سازی است که شهرداری‌ها باید انجام دهند.
اما عملا بار عمده این وظیفه مهم در شهرها برعهده شهرداری‌هاست، چرا که آنها متولی ساخت و ساز معابر و ساختمان‌ها هستند. در دوره 12 ساله مدیریت شهری گذشته ستادی با عنوان ستاد مناسب‌سازی تشکیل شد که مقر آن در معاونت شهرسازی بود.
گرچه تاریخ نشان داد که این ستاد با وجود مصوبات و آیین‌نامه‌های بسیار چندان در اجرای وظیفه‌ای که برعهده‌اش گذاشته شده، موفق نبوده است! حتی در برهه‌ای چنان تبلیغات گسترده‌ای در مورد مناسب‌سازی شهر به پا شد که در آن مدیریت شهری مدعی بود که باید شهر به مرور برای تردد معلولان و شهروندان کم توان آماده شود. از معروف‌ترین اقدامات بی‌اثر آن دوران در مورد مناسب‌سازی می‌توان به مناسب‌سازی خیابان ولیعصر اشاره کرد.
پروژه‌ای که چنان ناقص انجام شد که داد اعضای شورای شهر را درآورد و با حاشیه‌های بسیاری هم همراه شد و درنهایت برای دومین بار، شهرداری مجبور شد با گرفتن پیمانکاری جدید، طولانی‌ترین خیابان خاورمیانه را مناسب‌سازی کند تا از فشار زیاد افکار عمومی و سازمان‌های مردم‌نهاد و اعضای شورای شهر رهایی پیدا کند.
هیچ در برابر هیچ
نژادبهرام، رییس کمیته شهرسازی شورای شهر به عنوان نماینده شورای شهر در کمیته مناسب‌سازی شهرداری تهران با تایید این موضوع که عملا در دوره قبلی مدیریت شهری اقدام خاصی برای مناسب‌سازی معابر نشده، گفت: زمانی که ما سکان مدیریت شهر را تحویل گرفتیم عملا در حوزه مناسب‌سازی کار خاصی صورت نگرفته بود. یعنی نه به خاطر نبود پول و بودجه یا کمبود قوانین یا حتی خواست مسوولان، بلکه به خاطر اینکه باور و اندیشه مجریان این قانون هنوز به گونه‌ای نبود که مناسب‌سازی دغدغه‌شان باشد.
او با ذکر مثال‌هایی برای ادعای خود گفت: مثلا این همه ایستگاه مترو ساخته شده و این همه پله برقی نصب شده ولی فکری برای نصب آسانسور برای شهروندان کم توان و معلولان نشده است یا مثلا رمپ‌های زیادی در ساختمان‌ها برای تردد ویلچر ساخته شده اما عملا یا از سطح زمین چند سانتی‌متری فاصله دارند یا به دلایل دیگر، معلولان نمی‌توانند از آنها استفاده کنند.
این عضو شورای شهر تهران از وضعیت جلسات ستاد مناسب‌سازی به عنوان یکی دیگر از نشانه‌های کم‌توجهی مدیریت شهری دوره گذشته به این موضوع یاد کرده و گفت: ستاد مناسب‌سازی 2 سال بود که جلسه‌ای نداشتند! مسلم است که در چنین شرایطی نمی‌توان انتظار داشت که وضعیت شهر در مورد مناسب‌سازی معابر و ساختمان‌ها، تغییر کرده و بهتر شده باشد!
یک کم بالاتر از صفر!
با این وجود آماری که نژادبهرام اعلام کرده، می‌تواند دلیلی باشد برای اینکه در دوره جدید مدیریت شهری نیز اقدام چندانی در این حوزه صورت نگرفته است.
گرچه او مدعی است که نباید با استناد به این آمار و ارقام در مورد عملکرد شهرداری در دو سال گذشته قضاوت کرد: مهم‌ترین کاری که ما در این مدت انجام دادیم، این بود که این موضوع را در تفکر مدیران شهری جا انداختیم. جلسات ستاد، به صورت منظم برگزار می‌شود . حتی یک‌بار در جلسه‌ای که با شهرداران مناطق داشتیم از آنها قاطعانه خواستیم که باید توجه ویژه‌ای به موضوع مناسب‌سازی داشته باشند.
نژادبهرام در حالی از فعال شدن ستاد مناسب‌سازی خبر می‌دهد که چند روز قبل هم معاون شهرسازی شهرداری تهران در همین خصوص گفته بود: در رابطه با مناسب‌سازی فضای شهری برای ناتوانان و معلولان ۴ جلسه برگزار شد که نتیجه این جلسات پیگیری ۸۸ پروژه بود که باید در دستور کار قرار می‌گرفت.
او در همین گفت‌وگو از خیابان انقلاب به عنوان منطقه‌ای آزمایشی برای مناسب‌سازی فضای شهری برای ناتوانان نام برده و گفته بود: در حال حاضر برنامه‌ریزی‌های تکمیلی برای انجام کلیه امورات عمرانی در این خیابان در حال بررسی است. اما قدرت شهرداری بسیار بیشتر از اینهاست که نتواند جلوی ساخت معابر و ساختمان‌هایی که در آنها اصول مناسب‌سازی رعایت نشده را بگیرد .
نماینده شورای شهر در کمیته مناسب‌سازی نیز با تایید این موضوع گفت: از آنجایی که شهرداری متولی صدور پروانه و پایان‌کار برای ساختمان‌هاست، می‌تواند به راحتی بر رعایت اصول مناسب‌سازی در این ابنیه نظارت کند. برای همین ما هم در کمیته مناسب‌سازی تاکید کردیم که از این پس، به ساختمان‌هایی که اصول مناسب‌سازی در آن رعایت نشده باشد، پایان‌کار داده نشود. این موضوع الان مدت‌هاست که در شهرداری اجرا می‌شود .
نژادبهرام در حالی از این اقدام به عنوان یکی از گام‌های مهم کمیته مناسب‌سازی یاد می‌کند که سابقه آن به دوره مدیریت قبلی شهرداری برمی‌گردد. چند سال قبل هم شهرداری در دستورالعملی مناطق را موظف کرده بود که ضمن نظارت بر لحاظ کردن اصول مناسب‌سازی در ساخت‌وسازها، از صدور پایان‌کار برای ساختمان‌هایی که این قواعد را رعایت نکرده‌اند، خودداری کنند .
نژادبهرام در این زمینه اما گفت: درست است که این ابلاغیه قبلا هم وجود داشته ولی عملا اجرا نمی‌شده است. شما می‌توانید بروید ساختمان‌هایی که در طول سال‌های قبل ساخته شده را بررسی کنید تا ببینید چند درصد از آنها اصول مناسب‌سازی را رعایت کرده‌اند . ولی در دوره جدید مدیریت شهری این قانون واقعا اجرا می‌شود.
مااینکه تاکنون پروانه ساخت بناهای زیادی به خاطر رعایت نکردن اصول مناسب‌سازی معطل مانده است و مالکان آن باید ابتدا ساختمان خود را اصلاح کنند تا بتوانند پایان‌کار بگیرند. حتی پیشنهاد کردیم که از این پس پایان‌کار ساختمان‌ها بعد از تایید سازمان‌های مردم‌نهاد معلولان صادر شود.
یعنی تا آنها وضعیت مناسب‌سازی را تایید نکنند، شهرداری پایان‌کار صادر نکند. او تاکید کرد: به بیانی مسیر برای تند شدن جریان مناسب‌سازی آغاز شده و اگر وضعیت به همین منوال ادامه داشته باشد، می‌توانیم امیدوار باشیم که در آینده‌ای نزدیک شاهد خبرهای خوبی در این زمینه باشیم.
