رجوع به نگاه حکیمانه در شهرسازی ایران
تین نیوز | رئیس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی کشور در جلسه کمیته تخصصي معماری، طراحی شهری و بافت‌های واجد ارزش با تاکید بر رجوع به نگاه حکیمانه در شهرسازی ایران گفت: اجازه ندهید بازآفرینی دچار بلایی شود که بر سر اصطلاح توسعه پایدار آمد.
جلسه کمیته تخصصی معماری، طراحی شهری و بافت‌های واجد ارزش (كمیته فنی ذیل شورای‌عالی معماری و شهرسازی) به ریاست فرزانه صادق‌مالواجرد مدیرکل دفتر معماری، طراحی شهری و بافت‌های واجد ارزش (از زیرمجموعه‌های معاونت معماری و شهرسازی وزارت راه و شهرسازی) با حضور سیدمحمد بهشتی، سیدمحسن حبیبی، امیر فرجامی، سیاوش صابری، زهرا اهری، مروارید قاسمی و نمایندگانی از شرکت عمران و بهسازی شهری ایران در ساختمان دادمان وزارت راه و شهرسازی با موضوع بررسی "چارچوب تدوین برنامه بازآفرینی محدوده‌ها و محلات شهری و دستورالعمل تهیه، تصویب و اجرای آن" برگزار شد.
سیدمحمد بهشتی رئیس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی کشور، در سی و پنجمین جلسه كمیته تخصصی که ۱۴ اردیبهشت ماه با موضوع بررسی "چارچوب تدوین برنامه بازآفرینی محدوده‌ها و محلات‌شهری و دستورالعمل تهیه، تصویب و اجرای آن» برگزار شد ضمن تاكید بر لزوم توجه به كلیه بسترهای قانونی موجود مرتبط با برنامه بازآفرینی، به قانون سوم و چهارم توسعه اشاره کرد و گفت: از جمله قوانین مرتبط با این موضوع، قانون صندوق احیاء است. لازم است برای صندوق احیاء نقشی قائل شویم. این موضوع كه برقراری جریان زندگی در بناهای تاریخی از مباحث بسیار مهم است در طرح پردیسان و قانون برنامه چهارم مورد
توجه قرار گرفت. لازم است زندگی در بناها جریان یابد که این مهم، موکول به بحث احیاست.
عضو کمیته تخصصی شورای‌عالی شهرسازی و معماری با اشاره به قدم‌های موثر شورای‌عالی شهرسازی و معماری و شركت عمران و بهسازی شهری در تغییر رویكرد در تهیه طرح‌های شهری گفت: یکی از تجربیات موفق در زمینه باززنده‌سازی، احیا و مرمت، بازار تبریز است و این بازار، نمونه خوبی است که با مشارکت مردمی به سرانجام رسید.
بازار تبریز از آن جهت اهمیت دارد که بدنه اجتماعی فعالی دارد، رونق اقتصادی در آن رخ داده و بازار به معنای واقعی کلمه به بازار تبدیل شده است و همان کارکردهایی را که از بازار انتظار داریم را در آن می‌توان به وضوح دید، ضمن آنکه کالبد تاریخی آن نیز حفظ شد.
لزوم تدوین ادبیات متناسب با موضوع بازآفرینی
این فعال حوزه میراث‌فرهنگی کشور افزود: دنیا به تجربه موفق بازار تبریز توجه نشان داده در حالیكه نهادهای آكادمیك ما به این موضوع توجه نمی‌كنند. ما در سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری بازار تبریز را به عنوان یک نمونه باارزش معرفی می‌كنیم.
بهشتی با اشاره به اینکه بعضی از قوانین موجود مخل تحقق رویكرد بازآفرینی هستند و می‌بایست برای آنها فكری شود قانون ثبت را از جمله آن قوانین برشمرد و ادامه داد: ارائه تعریف مشخص از مفهوم بازآفرینی اهمیت فراوان دارد. شیوه نامه حاضر نیازمند یك مقدمه مفصل است. باید به این نكته توجه كنیم كه نباید مسئله را مفروض قرار دهیم زیرا با تفاوت رویکردها، صورت مساله نیز متفاوت خواهد شد. قبلاً صورت مسئله چند ساختمان بودند و موضوع ریزدانگی و... در مورد آنها مصداق پیدا می‌كرد، لیكن اكنون شهر را از جهتی كه محل حیات مدنی است مورد نظر قرار می‌دهیم. صورت مسئله باید درست توضیح
داده شود، با توضیح صورت مسئله چالش‌ها نیز مشخص خواهند شد.
بهشتی با طرح پرسش‌هایی نظیر اینکه آیا موانع ذهنی داریم كه حیات مطلوب اتفاق نمی‌افتد؟ موانع مدیریتی داریم یا قانونی؟ گفت: نكته قابل توجه آن است كه در زمان تغییر رویكرد با ادبیات قبلی نمی‌توان صحبت كرد.
رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی افزود: یكی از این مفاهیم كه می‌بایست به هنگام تغییر رویكرد مورد بازتعریف قرار گیرد، مدیریت یكپارچه است. تا قبل از تغییر رویكرد، منظور از مدیریت واحد آن است كه من رئیس باشم، صحبت از مدیریت هماهنگ نیست ... اما حالا معنای مدیریت یكپارچه متفاوت می‌شود.
این فعال و سیاستگذار حوزه میراث فرهنگی کشور با اشاره به اینکه تغییر رویکرد در بازآفرینی اهمیت دارد افزود: تفاوت رویکرد بازآفرینی با رویکرد ماقبل در بحث مدیریت، تفاوت مدیریت منفعل فعال با مدیریت فاعل است؛ که آن را می‌توان با باغبان و نجار شبیه دانست. باغبان از یك وجه، منفعل است، زیرا نمی‌تواند اراده کند که درخت گلابی میوه‌ای دیگر مثل سیب بدهد اما فعال است زیرا برای آن زحمت کشیده تا میوه بدهد. اما مدیریت فاعل مانند نجار است که با چوب منفعل سرو کار دارد.
بهشتی ادامه داد: تا به حال رفتار ما با شهرها، رویکرد نجاری بوده اما رویکرد جدید این است که رفتار ما با شهرها پرستارانه باشد.
وی تاکید کرد: در رویکرد فاعلانه صرف یعنی رویکردی که پیش‌تر داشتیم به راحتی می‌توانید به صورت بخشی به موضوع نگاه كنید، نگاه صرف اقتصادی، صرف كالبدی و ... با آن رویکرد، امکان خطا وجود داشت اما در رویکرد پرستارانه نمی‌توان نگاه بخشی داشت. رویكرد پرستارانه همه جانبه، ذومقیاس و ذومراتب است.
واکاوی نگاه حکیمانه در گذشته شهرسازی ایران
عضو کمیته تخصصی شورای عالی شهرسازی و معماری گفت: برای شناخت شهر و برنامه‌ریزی برای آن ناگزیر باید نگاه حكمی داشته باشید. همانگونه که نگاه گذشته شهرسازی ما حكمی بود، لازم است به ادبیات خودمان مراجعه كنیم، زیرا تنها این نگاه است که ما را راهنمایی می‌کند. نكته دیگر آن است كه باید توجه کنیم بسیاری از اصطلاحات در کدام متن قرار می گیرند، زیرا در برخی مواقع متن و بستر ممکن است از یک اصطلاح به نفع خود بهره‌برداری کند.
بهشتی ادامه داد: وقتی می‌گوییم شهر ما خانه ما، باید ببینیم گوینده چه کسی است؟ آیا گوینده مدیریت‌شهری است یا شهروندان هستند که این جمله را می‌گویند. اگر گوینده مدیریت‌شهری باشد یعنی شهروندان، مستاجرانش هستند.
در حالیکه اگر گوینده، اهل شهر باشند یعنی مدیریت‌شهری، مستخدم شهروندان است.
وی افزود: در خصوص اصطلاح مشاركت این روزها بحث زیادی می‌شود، مشاركت از نظر شهرداری یعنی چه؟ یعنی كارهایی هست كه شهرداری توان انجام آن را ندارد، مردم بیایند كمك كنند تا كار انجام شود، تا امروز همین اتفاق افتاده است. در رویكرد جدید وظیفه دولت آن است كه به نحوی بستر را آماده كند كه مشاركت اتفاق بیفتد و ذینفعان واقعی بهره ببرند.
بهشتی در پایان ضمن تأكید بر لزوم ایجاد ادبیات برای مفهوم بازآفرینی، تاکید کرد: اجازه ندهید بازآفرینی دچار بلایی شود که بر سر اصطلاح توسعه پایدار آمد. به همین دلیل لازم است ادبیات متناسب با موضوع تدوین شده و متذکر شویم که در آن هدف، بهره بردن تمامی شهروندان است.
