خسته نباشید!

«ببین بهش رای دادیم رفته تو مجلس گرفته خوابیده! آبروی ما رو بردن اینا.» کمی تند اما این نظری است که برخی از مردم کشورمان در ارتباط با فردی که به او رای داده‌اند تا وارد مجلس ، شورای شهر و حتی نهاد ریاست جمهوری شود، می‌دهند.

به گزارش روزنامه ابتکار، خمیازه کشیدن، آب خوردن، گلابی خوردن، دولا شدن، سلفی گرفتن و بسیاری دیگر از سوژه های عکاسان است. موضوعی که روی اخلاقی و یا غیر اخلاقی بودن انتشار آن بحث می‌شود. بسیاری از نمایندگان مردم در مجلس و شورای شهر بر این باورند که انتشار این عکس ها چهره بدی از آن ها در ذهن مردم به جای می گذارد، حال اینکه عکاسان اعتقاد دارند که اگر رفتار غیر متعارفی از مسئولان سرمی‌زند، این وظیفه آن‌هاست که به مردم اطلاع دهند.

آیا شیشه شفافیت شورای می‌شکند؟

موضوع مربوط به یکی و دو روز نمی‌شود. مدت‌ها است که نمایندگان مردم که وارد مجلس و شورای شهر شده‌اند، به دلایل مختلف خسته می‌شوند و هر انسانی حق خمیازه کشیدن دارد، مثل من و شما! ابتدا بهتر از مثال‌هایی را مطرح کنیم تا موضوع روشن شود؛ همین چند وقت پیش تصاویری از گلابی خوردن یکی از نمایندگان مجلس در فضای مجازی دست به دست شد یا پیش از آن رفتار نمایندگان مجلس در مواجهه با موگرینی، را شاهد بودیم. این موضوع محدود به مجلس نیست و در شورای شهر تهران نیز بارها تصاویری از به خواب رفتن نمایندگان مردم منتشر شده است. اخیراً هم که یک خمیازه!

در شورای چهارم اگر قرار بود راجع به یکی از جلسات شورای شهر حرفی به میان آید، حتما در آن قید می‌شد که «در جلسه علنی یا غیر علنی شورای شهر» فلان مسئله پیگیری شد. این موضوع علنی و غیر علنی برگزار شدن جلسات در قانون نیز قید شده است. براین اساس تمام جلسات شورای شهر باید به صورت علنی برگزار شود مگر اینکه اعضای شورای شهر به این توافق برسند که جلسه بدون حضور رسانه‌ها برگزار شود؛ همین روال در بیشتر جلسات شورای شهر چهارم شهر تهران، ری و تجریش ادامه یافت. هرچند همین موضوع نیز به عقیده بسیاری از اصحاب رسانه و حتی مردمی که به نمایندگان رای داده‌اند، غیر قانونی و غیر اخلاقی بود.

با آغاز به کار شورای پنجم شهر تهران ماجرا کمی عوض شد و اعضای شورا که همگی از جناح اصلاح طلب بودند با شعار «شورای شهر و شهرداری شیشه‌ای» وارد صحن شورای شهر شدند. در روز حضور اعضای شورای شهر در حرم امام خمینی(ره) از ورود خبرنگاران خانم جلوگیری به عمل آمد که این مسئله با واکنش خانم‌های اعضای شورای شهر همراه شد وآن‌ها نیز به احترام بانوان خبرنگار حاضر به ورود نشدند. این روزها بار دیگر حضور خبرنگاران و عکاسان در شورای شهر وارد حاشیه شده و با انتشار عکسی از یکی از اعضای شورای شهر که در حال خمیازه کشیدن است، موضوع ممانعت از ورود خبرنگاران در صحن شورا مطرح شد.

مخالفیم و هیچ محدودیتی قائل نیستیم

محسن هاشمی، رئیس شورای شهر تهران می‌گوید: «هیچ محدویتی برای انعکاس اخبار شورا وجود ندارد.» این نظر را هاشمی در پاسخ به درخواست 3 عضو شورا مبنی بر محدود کردن عکاسان داد. ابراهیم امینی، عضو شورای شهر تهران که یکی از معترضان بود، اظهار کرد: «برخی تصاویر منتشره به نوعی غیراخلاقی است و باید در این خصوص تصمیم جدیدی اتخاذ شود. اعضای هیئات رئیسه شورای شهر باید در رابطه با تصاویر منتشر شده در رسانه‌ها تصمیم جدیدی اتخاذ کرده تا دیگر شاهد انتشار چنین عکس هایی نباشیم.»

امینی همچنین انتشار برخی تصاویر در رسانه‌ها را بداخلاقی رسانه‌ای عنوان کرد و گفت: «در جلسه‌ای که چهار ساعت به طول می‌انجامد ممکن است کسی خمیازه بکشد یا اتفاق دیگری بیفتد و این تصاویر نباید منتشر شوند.»

حسن رسولی و مجید فراهانی نیز از دیگر اعضایی بودند که نسبت به انتشار عکس اعضای شورای شهر اعتراض کردند. مجید فراهانی در این‌باره گفت: «شورای پنجم مدت زمان اندکی است که کار خود را آغاز کرده و عده‌ای در شرایطی که نتوانسته‌اند برای شورا حاشیه‌سازی کنند، از تصاویر اعضا در صحن شورا استفاده کرده‌اند. به رئیس شورای شهر تهران نامه نوشته‌ام تا اگر قرار است عکسی گرفته شود بر پایه اصول باشد.»

با این حال احمد مسجد جامعی که سابقه حضور در شورای چهارم را نیز داشت با حمایت از رسانه‌ها گفت: «مشی رسانه حمایت از تفکر شورایی است و شاهد حمایت‌های رسانه ها از شورای پنجم نیز بوده ایم. رسانه‌ها پشتوانه‌ای برای مصوبات شورای شهر تهران هستند و نباید نقش آنها نادیده گرفته شود.»

در حالی سه عضو جدید شورای شهر تهران خواستار برخورد با عکاسان در این زمینه شده‌اند که محسن هاشمی رفسنجانی، رئیس شورای شهر تهران در خصوص محدویت برای رسانه‌ها (خبرنگاران و عکاسان) اظهار کرد: «در این زمینه هیچ محدودیتی قائل نیستیم.» وی افزود: «جلسات شورای شهر تهران بر اساس قانون و تاکید اعضا علنی است و رسانه‌ها نیز در این زمینه طبق قانون عمل می‌کنند.»

چرا عکاس را محروم می‌کنید

تمام نمایندگان مجلس و شورای شهر که در سال‌های اخیر به انتشار تصویر خود در حالتی نامتعارف در فضای مجازی معترض شده‌اند، انتشار این تصاویر را غیر اخلاقی و غیر حرفه‌ای می‌دانند. حال اینکه جلسات علنی مجلس و شورای اسلامی محیطی عمومی بوده و عکس برداشتن از محیط آن نه تنها غیر قانونی نیست، بلکه غیر اخلاقی نیز به نظر نمی‌رسد.

محمود رحیمی، عکاس خبرگزاری مهر در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعی روزنامه «ابتکار» در ارتباط با عکس‌های اینچنینی که از اعضای نهاد های قانون‌گذار منتشتر می‌شود، می‌گوید: «در بحث عکاسی نگاه‌های متفاوتی وجود دارد. ممکن است یک عکس بار خبری داشته باشد و یا از لحاظ زیباشناختی مورد بررسی قرار گیرد. به عقیده من انتشار عکس خمیازه یک نماینده، یک شخصیت برجسته فرهنگی یا سیاسی و ... بار خبری ندارد و تنها یک فِرم است و بی‌اخلاقی محسوب می‌شود.»

این عکاس در ادامه می‌افزاید: «هر انسانی روی این کره خاکی در محیط کاری خود خمیازه می‌کشد و یا آب می‌خورد؛ این موضوع عجیبی نیست اما اگریک نماینده مجلس در محیط کاری خود گلابی بخورد، این موضوع عجیب است چرا که او نماینده مردم است و مردم به او رای داده‌اند که در مجلس کار کند؛ نه اینکه گلابی بخورد. اگر گلابی خوردن در مجلس کار درستی است که جعبه جعبه گلابی بیاورند، بخورند.»

به عقیده رحیمی زمانی که یک کار غیر متعارف در محیطی مانند شورای شهر و مجلس انجام می‌شود، عکاس به عنوان نماینده مردم نزد مسئولان باید تصاویر را منعکس کنند تا مردم متوجه شوند فردی که به او رای داده‌اند، دقیقا در محیط کاری چه فعالیتی می‌کند.

رحیمی ادامه می‌دهد: «آب خوردن یا خمیازه کشیدن بار خبری ندارد و طبیعی است اما اگر یک نماینده که وظیفه‌اش قانونگذاری است، در محیط کاری بخوابد، وظیفه عکاس است که این موضوع را انتشار دهد. همانگونه که وظیفه خبرنگار است که از اتفاقاتی که در محیط جلسه رخ می‌دهد، مطلب تهیه کند.»

او می‌افزاید: «برخی عکاسان هم فکر می‌کنند که عکاس پاپاراتزی هستند و باید کشیک دهند تا یکی از مسئولان کاری کند تا از او عکس بردارند. بازهم تاکید می‌کنم خوابیدن در محیط کاری غیر متعارف است اما آب خوردن از هیچ دیدگاهی نامتعارف به نظر نمی‌رسد.»

این عکاس در ادامه از دو تجربه عکاسی در مجلس شورای اسلامی می‌گوید. تجربه‌ای که باعث شده است تا از مجلس شورای اسلامی تماس گرفته شود و از حضور او ممانعت به عمل آید.

رحیمی می‌گوید: «بسیاری از عکاسان جدید تنها به دنبال حاشیه ساختن هستند و حتی تعریف مشخصی از حاشیه ندارند. یک بار یک عکسی از شوخی نمایندگان در مجلس برداشتم که یکی از نمایندگان به سمت دیگر نماینده به شوخی لگد پرت می‌کرد. خوب این موضوعی است که باید به مردم نشان داده شود و واقعا متعارف نیست. شاید باورتان نشود از مجلس تماس گرفتند و گفتند فلانی دیگر نباید برای عکاسی بیاید! اگر لگد پرت کردن در ساعت کاری بد است با نماینده مجلس برخورد کنید، اگر خوب است چرا عکاس را محروم می‌کنید.»

این عکاس در پایان با اشاره به اینکه شورای نظارت بر مطبوعات نیز باید به بحث عکاسی ورود کند، می‌گوید: «من عکسی را دیدم که فلان عضو شورا خم شده است تا روی میز کاری خود مطلبی بنویسد؛ بعد عکاس رفته در زاویه‌ای قرار گرفته که پشت این عضو دقیقا جلوی صورت یک عضو دیگر است! این عکس چه بار خبری یا حاشیه‌ای دارد؟ شورای نظارت بر مطبوعات می‌تواند با ورود به این حیطه با عکاسانی که از پدیده‌های متعارف یک عکس نامتعارف می‌سازند، توضیح بخواهد چرا که این کار به دور از شان عکاسی است و هویت عکاس‌های دیگر را زیر سوال می برد.»

هر آن کس چیز می بخشد، به زعم خویش می بخشد

از نگاهی دیگر نمایندگان ملت دوست ندارند از آن‌ها عکسی نامتعارف در جامعه نشان داده شود. همه مردم دنیا در محیط کاری خود خمیازه می‌کشند و نمی‌توان این موضوع را کتمان کرد. حال نمایندگان مردم نیز استثنا نیستند و ممکن است خمیازه بکشند. با این حال چرا نمایندگان از این موضوع ابا دارند و نمی‌خواهند تصویری این چنینی از آن‌ها منتشر شود؟ مگر همین مردم به آن‌ها رای نداده‌اند و شناخت از آن‌ها ندارند؟ و حتی می‌توان این پرسش را مطرح کرد که چرا نگاه مردم به نمایندگانشان نگاهی منفی است و با انتشار چنین عکس هایی نسبت به آن‌ها موضع می‌گیرند؟

کوروش محمدی، جامعه شناس در مورد چرایی این مسئله به «ابتکار» می‌‌گوید: «این عکس‌ها بیان‌گر تمام رفتارهای یک نماینده نیست. نماینده مردم به عنوان یک فرد عادی جامعه لحظاتی را در طی روز دارد که برای تمام افراد ممکن است اتفاق بی‌افتد اما واکنش‌های مردم و خود نماینده‌ها به عکس‌های منتشر شده ما را موجب می‌کند که چرایی این واکنش را آسیب شناسی کنیم. بخش زیادی از جامعه ایران امروز به دنبال بعد و وجهه هیجانی اخبار و مسائل هستند که این مسئله باعث پردازش بیشتر خبرگزاری‌ها به این دست از جزئیات برای جذب مخاطب شده است و حتی ما شاهد این هستیم که به دنبال رسانه‌های داخلی ، خبرگزاری‌های بیگانه هم یک عکس ساده را سوژه خبر می‌کنند.»

وی ادامه می‌دهد: «رفتار هیجانی این روزهای جامعه ایران بر خلاف رفتار سنتی و اصیل است. در گذشته ما تاکید بر اخلاق و رفتار حسنه داشتیم اما متاسفانه امروز با اشغال فضای فرهنگی و اجتماعی مردم با رفتارهای هیجانی، شاهد داغ شدن بازار شایعات و بحث‌های حاشیه‌ای هستیم و هر خبری را دوست داریم از بعد هیجانی آن بررسی می‌کنیم.»

این جامعه شناس در ادامه به عکس منتشر شده نمایندگان مجلس و موگرینی، نماینده عالی اتحادیه اروپا اشاره کرده و می‌گوید: «تصویر سلفی نمایندگان مردم ایران با موگرینی حکایت غم‌انگیزی است. نماینده مجلس به عنوان برگزیده جمعی از آرای ملت و برآیند مردم، در کسوت نمایندگی مسئول حفظ احترام و عزت مردم ایران است. تصویر سلفی نمایندگان در حالی دست به دست در شبکه‌های مجازی می‌چرخید که ما ایرانی‌ها همیشه به عزت و غرور کشور خودمان می‌بالیم.»

محمدی از نقش تربیت ایرانی در زنجیره این اتفاقات می‌گوید: «ریشه روان‌شناختی این مسائل به تربیت و نظام تربیتی بچه‌ها برمی‌گردد. در جامعه ما بچه‌ها به گونه‌ای تربیت می‌شوند که در جمع‌های غریبه و جلوی دیگران آبروداری کنند و با رفتارهای منضبط خود واقعی‌شان را مخفی کنند. این شیوه تربیتی موجب خودشیفتگی، کاهش اعتماد به نفس و رفتارهایی می‌شود که شخص به هر شکل ممکن تمایل به خودنمایی در برابر دیگران دارد.» این جامعه شناس با اشاره به شعر « هر آن کس چیز

می بخشد، به زعم خویش می بخشد» در پایان واکنش مردم نسبت به چنین عکس‌هایی را این‌گونه شرح می‌دهد: «نوع نگاه افراد متفاوت است. به طور مثال همه مردم با دیدن تصویر خمیازه کشیدن یک نماینده شورای شهر برداشت‌های منفی مانند کم‌کاری و اهمیت ندادن به بحث‌های شورا را نمی‌کنند و خیلی ها ممکن است این خمیازه را نشان از کار و جلسات زیاد برای رفع مشکلات فرض کنند. اما سوال اینجاست که چرا مردم ایران به جای دیدن قسمت‌های مثبت سمت تعابیر منفی می‌روند؟ این قضیه به نگاه جامعه‌ای که عادت کرده به دیدن نیمه خالی لیوان بر می‌گردد. در جامعه ما رشد دید منفی باعث شده که خیلی از مردم داشته‌های خود را فراموش کرده و با نداشته‌ها زندگی کنند که این نگاه به زندگی شخصی باعث بسط داده شدن به جامعه و پدیده‌های اجتماعی می‌شود.»