گستره ی تماشاییِ تالاب استیل شایسته ی حفاظت است اما این زیست بوم ارزشمند در معرض خطرات ناشی ازاحداث مسیر ریلی رشت- آستارا قرار دارد.کارشناسان بسیاری افزایش بهره وری از موقعیت خاص جغرافیایی گیلان و بنادر اقتصادی این استان را در گرو احداث این خط ریلی می دانند که آخرین قطعه از کریدور شمال – جنوب کشور بوده و حائز اهمیت بسیار در عرصه ی حمل ونقل  محسوب می شود؛ اما از یاد نباید برد که ملاحظات محیط زیستی و حفظ منابع موجود نیز در این میان دارای اهمیت ویژه است. و البته  در مورد پروژه ی خط آهن رشت- آستارا سرنوشت  تالاب ارزشمند استیل و آسیب هایی که می تواند متوجه آن باشد از جمله مواردی است که باید مورد توجه متولیان امر قرار گیرد .

کارشناسان بسیاری افزایش بهره وری از موقعیت خاص جغرافیایی گیلان و بنادر اقتصادی این استان را در گرو احداث این خط ریلی می دانند که  آخرین قطعه از کریدور شمال – جنوب کشور محسوب می شود و حائز اهمیت بسیار در عرصه ی حمل ونقل  محسوب می شود

در این راستا باید گفت:  ۲۸ مرداد سال جاری روابط عمومی شرکت سهامی آب منطقه ای گیلان از برگزاری نشستی مشترک برای بررسی چگونگی اجرای طرح عبور راه آهن رشت به آستارا از محدوده ی تالاب استیل با حضور «محسن نوروزی» مدیرکل فنی و بررسی طرح های راه آهن شرکت ساخت و توسعه ی زیر بناهای حمل ونقل کشور و هیأت همراه با «وحید خرّمی» رییس هیأت مدیره و مدیرعامل شرکت سهامی آب منطقه ای گیلان، مدیران مرتبط و کارشناسان این مجموعه خبر داد.

در این جلسه رییس هیأت مدیره و مدیرعامل شرکت سهامی آب منطقه ای گیلان ضمن بیان  توضیحاتی درباره ی سیما، اهمیت و قدمت تالاب استیل گفت: اجرای خط راه آهن رشت- آستار باید با رعایت ضوابط فنی طرفین اجرا شود.مدیرکل فنی و بررسی طرح های راه آهن نیز در این نشست اظهار کرد: با توجه به درجه ی اهمیت این طرح برای جمهوری اسلامی ایران که یکی از طرح های مهم و زیربنایی محسوب می شود، مباحث زمین شناختی، رعایت حد قانونی حریم تالاب و گزینه یابی مسیر مبتنی بر آزمایشات صحرایی در کانون توجه ما بوده است.

گفتنی است درپایان این خبر اعلام شد؛ چگونگی پیگیری های طرفین به منظور به ثمر نشستن این طرح ملی مورد توافق قرار گرفت. اما متاسفانه درباره ی این که چه تصمیمی گرفته شد و چگونه قرار است از تالاب استیل در اجرای این طرح محافظت شود، توضیحی داده نشد و باز متاسفانه پیگیری های ما در تماس با  تعدادی از متولیان ذی ربط  برای اطلاع یافتن از چگونگی این امر به نتیجه نرسید.

بر اساس داده هایی که تا کنون از طریق منابع غیر رسمی داشته ام و همچنین مشاهده ی میدانی پی ریزیهای انجام گرفته به منظور ریل گذاری، می توان گفت خط آهن قرار است از مسیر باریک بین ضلع غربی تالاب استیل و کوه های دربند بگذرد و با توجه به حریم ۱۷ متری راه آهن در هر طرف ممکن است بخشی از ضلع غربی تالاب نیز پر شود.

اطلاعات شفاف نیست

ارائه ی اطلاعات مناسب و تعامل با  نخبگان و کنشگران می تواند در اجرای بهینه ی پروژه ها و حفظ محیط زیست موثر باشد.

«مهدی نصرتی» فعال محیط زیست اظهار کرد:  متاسفانه اطلاعات شفافی در خصوص چگونگی انجام پروژه ی خط آهن رشت- آستارا ارائه نشده اما بر اساس داده هایی که تا کنون از طریق منابع غیر رسمی داشته ام و همچنین مشاهده ی میدانی از پی ریزیهای انجام گرفته به منظور ریل گذاری، می توان گفت: خط آهن قرار است از مسیر باریک بین ضلع غربی تالاب استیل و کوه های دربند بگذرد و با توجه به حریم ۱۷ متری راه آهن در هر طرف ممکن است بخشی از ضلع غربی تالاب نیز پر شود.
البته در ابتدا  قرار بود در بخشی از این مسیر تونل احداث شود که گویا بعدها به دلایل نامعلوم ساخت آن تونل هم حذف شد. لازم به ذکر است که سال ۹۶ رییس وقت اداره ی محیط زیست آستارا از ارائه ی پیشنهادی مبنی بر ساخت پلی دارای دیواره برای ممانعت از ورود صدای قطار به تالاب خبر داد؛ ولی همه می دانیم که در کشور ما برای محیط زیست چنین هزینه هایی صورت نمی گیرد. بنابراین می توان گفت با اجرا شدن این پروژه عملا تالاب استیل پیش پای قطار ذبح می شود.

   گوشه ای از اهمیت تالاب استیل

این کنشگر در بخشی از سخنانش تصریح کرد: تالاب استیل دارای تنوع زیستی گسترده با بیش از ۱۳۰ گونه پرنده است که تعدادی از این گونه ها در ایران تنها در تالاب استیل رصد شده اند. همچنین تعدادی از پرندگان مهاجر این تالاب نظیر «پلیکان خاکستری» در معرض انقراض قرار دارند. همچنین تالاب استیل بعد از نابودی تالاب «پریان» آستارا اولین استراحتگاه پرندگان مهاجری است که از مرز شمالی وارد آسمان ایران می شوند، در عین حال مهم ترین محل زادآوری پرنده ی «باکلان» یا «قره باتّاق» در کشور است.متاسفانه تالاب استیل در پایین ترین رده ی حفاظتی سازمان محیط زیست یعنی منطقه ی شکار ممنوع طبقه بندی شده است؛ در حالی که ارتقاء آن به مناطق چهارگانه شاید می توانست دست کم جلوی بخشی از این دست اندازی ها را بگیرد.

مصایب تالاب استیل

نصرتی درباره مصایب تالاب استیل اظهار کرد: بعد از خشکاندن نیمه ی جنوبی تالاب استیل در دهه ی شصت، نابودی تالاب آق در دهه ی هفتاد و پر کردن و خشکاندن تالاب های درون شهری پریان و شیلات در دهه های هشتاد و نود، تالاب استیل آخرین تالاب باقی مانده در آستاراست.

با این حال تحلیل واقع بینانه ی رفتاری که در سال های گذشته با این عرصه ی طبیعی انجام شده، نشان می دهد که متاسفانه تالاب استیل هم دیر یا زود به همان سرنوشت غم انگیز تالاب های قبلی دچار خواهد شد؛ منفجر کردن کوه و جنگل زیبای تک آغاج در حریم غربی تالاب برای معدن کاری و ساخت جاده و هتل و کارخانه ی آسفالت سازی و دکل های برق فشار قوی در حریم شرقی استیل، تنها بخشی از آسیب هایی ست که به این زیستگاه آبی منحصر به فرد وارد شده است.

وی افزود: شهرداری آستارا در سال ۹۶ با خاکریزی و ساخت جاده درونِ تالاب استیل، آن هم درست در محل زادآوری پرندگان، این زیستگاه ارزشمند را تا مرز نابودی پیش برد. اما خوشبختانه فعالان محیط زیست با ایجاد کمپین مردمی موفق شدند در کمیسیون اصل ۹۰ مجلس، شهرداری را محکوم و جاده را حذف کنند.

طرح کلبه ی شناور نیز یکی دیگر از پروژه های آسیب رسان به تالاب استیل بود که این بار نیز با مقاومت شدید فعالان محیط زیست و جوامع محلی روبرو شد.

نصرتی  با تصریح بر نقش اکولوژیک این تالاب به عنوان حلقه ی واسطه ی جنگل کوهستانی دربند و جنگل جلگه ای پناهگاه حیات وحش لوندویل گفت: متاسفانه تالاب استیل در پایین ترین رده ی حفاظتی سازمان محیط زیست یعنی منطقه ی شکار ممنوع طبقه بندی شده است؛ در حالی که ارتقاء آن به مناطق چهارگانه شاید می توانست دست کم جلوی بخشی از این دست اندازی ها را بگیرد.

وی با بیان اینکه بر اساس قانون مصوب تالاب ها در سال ۹۶ هرگونه تغییر کاربری در حریم تالاب ها ممنوع است، یادآور شد: برای تالاب ها ۱۵۰ متر خط بستر و حریم تعریف شده است، یعنی در فاصله ی ۱۵۰ متری تالاب ها نباید هیچ گونه ساخت وسازی انجام شود. البته این قانون فقط روی کاغذ وجود دارد. چرا که بر اساس آن حتی جاده ی هشتپر- آستارا هم در حریم تالاب استیل قرار دارد، چه رسد به صدها سازه و بنایی که در چند متری تالاب ساخته شده اند.

این کنشگر با انتقاد از نگاه غیرعلمی برخی از مسئولان گفت: افرادی که از دانش اکولوژیک بی بهره اند، تالاب را یک استخر بزرگ طبیعی تصور کرده و با آن مانند یک شیء بی جان رفتار می کنند. در حالی که تالاب یک ارگانیسم زنده ی پیچیده است و حتی یک دستکاری کوچک در آن می تواند به خسارات جبران ناپذیری منجر شود.

نصرتی در پایان صحبت هایش تاکید کرد: ما فعالان محیط زیست مخالف توسعه نیستیم، بلکه خواهان توسعه ی پایدار و حفظ منابع موجود برای نسل های آینده هستیم. عبور راه آهن از مسیر تعیین شده، برای تالاب استیل حکم تیر خلاص را دارد، در حالی که  با اتخاذ شیوه ای صحیح  می شود هم  راه آهن ساخت و هم  تالاب را حفظ کرد.