◄ راهبرد و نقشه راه بومی‌­سازی خط و لوکوموتیو برقی در اواسط دهه هشتاد

وبلاگ عباس قربانعلی بیک-همزمان با مراحل انجام مناقصه بین­‌المللی برقی­‌کردن تهران- مشهد در سال 86، برای کاهش ریسک‌های پروژه و تقویت نقش سازندگان و پیمانکاران بومی ماتریس SWOT برای برقی‌­سازی تهیه شد.

یکی از اقدامات انجام شده بر اساس استراتژیهای منبعث از این ماتریس با هدف ارتقاء دانش کارشناسان و پرورش پیمانکار (صفحه 30 کتاب برقی‌­کردن راه­‌آهن نگارش اینجانب در سال 87)، پیشنهاد عقد قرارداد برقی­ سازی مسیر تبریز به دانشگاه تربیت معلم (آذرشهر) در فاصله 48 کیلومتری جنوب تبریز به سمت مراغه بود که در نیمه آبان 85 با راه­‌آهن روسیه تفاهم شد و پس از اخذ مجوزهای لازم از سازمان مدیریت بصورت ترک تشریفات مناقصه به ایشان واگذار شد. علت انتخاب این مسیر استفاده از پست خط برقی تبریز به جلفا، لوکوموتیوهای برقی و افراد متخصص در این راه­آهن بود و علت انتخاب روسیه این بود که اولین خط برقی ایران در سال 1364 توسط ایشان ساخته شده بود.

هرچند سهم طرف ایرانی در این پروژه باقابلیت سرعت 160 کیلومتر بر ساعت فقط 30% بود اما اکنون میتوان ادعا نمود در طراحی، ساخت قطعات و اجرای خطوط برقی تا سرعت 160 در حد 90% خودکفا هستیم و به همین دلیل طی سالهای اخیر تلاش زیادی برای برقی­‌کردن مسیرهای دیگر حومه مانند تبریز به شبستر (تبریز تا صوفیان برقی است و از این رو فقط صوفیان به شبستر به طول 28 کیلومتر باید برقی شود) و ... به عمل آمد.

بر همین اساس از آنجایی که برقی­ سازی خطوط حومه نقش بسیار بالایی در کاهش نیاز به ناوگان دارد (مشابه برقی کردن تهران- مشهد) و از سوی دیگر قیمت یکسان ناوگان برقی حومه با ناوگان دیزل و در عین حال قابلیت اعتماد و آماده­بکاری بالاتر و ایمنی بیشتر، هزینه به مراتب کمتر نگهداری (RAMS) طی سالهای گذشته به مسئولین مربوطه پیشنهاد شد در تامین ناوگان حومه به قابلیت و مزیت برقی قطارهای خودکشش یا لوکوموتیو واگن توجه کند. 

برای جلوگیری از تنوع زیاد تجهیزات خط­ برقی در خطوط معمولی با سرعت 250 (مانند تهران- مشهد) و سریع السیر با سرعت 350 نیز استفاده از تجهیزات مشترک در خط بالاسری و پستهای برق در اسناد مناقصه 86 پیش­ بینی شد. 

با بررسی و تحلیل تجربه خرید دو لوکوموتیو آلستوم و زیمنس طی 2 دهه گذشته با متوسط زمان 8 سال از زمان آغاز مذاکرات تا ورود اولین لوکوموتیو بصورت CBU و تجربیات حاصله از خرید فوری لوکوموتیوهای جنرال الکتریک در اوایل دهه 70 و از سوی دیگر قیمت بالای هر دستگاه لوکوموتیو که به بیش از 3 میلیون یورو بالغ می‌شود و صرفه جویی سالانه چند میلیون دلاری سوخت هر دستگاه لوکوموتیو، بررسی­‌هایی برای ساخت لوکوموتیو الکتریکی با پلاتفرم لوکوموتیو دیزل الکتریک در ایران انجام شد و مذاکراتی با سازندگان لوکوموتیو دیزلی و برقی اروپایی بعمل آمد تا در صورت تقدم خرید هر یک از لوکوموتیوهای برقی یا دیزلی امکان تولید نوع بعدی با هزینه و زمان کمتر فراهم شد (مشابه اینکار توسط یکی از بزرگترین سازندگان لوکوموتیو برقی و دیزلی دنیا در یونان انجام شده بود) و در همین راستا در سال 91 موافقت یکی از سازندگان بزرگ داخلی لوکوموتیو برای ساخت لوکوموتیو برقی با پلاتفرم لوکوموتیو دیزلی جلب شد. 

یکی دیگر از راهبردهای طراحی شده جلب پیمانکاران بزرگ صنعت برق به حوزه ریلی بود که عملا هر سه پیشنهاد دهنده نهایی در مناقصه برقی­ کردن تهران- مشهد سال 86 از بزرگترین سازندگان و پیمانکاران صنعت برق کشور بودند و بعلاوه با تجربه صنعت برق در خصوصی­سازی مذاکراتی با یکی از مجموعه­ها برای برقی­کردن خط باری و پردرآمد بافق- بندرعباس (درحال دوخطه شدن) آغاز و پس از دریافت پیشنهاد اولیه در قالب سرمایه­‌گذاری ساخت، بهره­برداری و انتقال (BOT)، دومین پیشنهاد نیز دریافت و در سال 90 با حمایت مجمع تشخیص مصلحت نظام تبدیل به قانون شد.