◄ ایرانی، هر کالایی که دوست داری بخر
وقتی می‌گوییم «ایرانی کالای ایرانی بخر» می‌توان این استنباط نادرست را داشت که ایرانی باید محصولی که در مقایسه با معادل خارجی، کیفیت(1) پایین‌تری دارد را فقط به‌دلیل ایرانی بودن بر خارجی ترجیح بدهد.
مقدمه: سال‌هاست که شعار «ایرانی، کالای ایرانی بخر» ورد زبان‌هاست. اخیرا تابلوهایی در برخی از ایستگاه‌های متروی تهران برای تبلیغ هرچه بیشتراین شعار نصب شده است. تابلوهایی با گرافیک زیبا و خلاقانه. برخی از جملات ذیل این آثار به شرح زیر هستند:
- شکوفایی اقتصادی با حمایت از کالای ایرانی
- حمایت از کالای ایرانی، افتخار هر ایرانی
- ایرانی، «ایرانی» بخر
- با حمایت از کالای ایرانی گره از کار تولید برداریم
- حمایت از کالای ایرانی چراغ کارخانه‌ها را روشن نگه می‌دارد
- خرید کالای ایرانی، نشانه وفاداری
برداشت‌های متفاوت از این شعار: از این شعار هم می‌توان برداشت مثبت داشت و هم منفی. برداشت مثبت آن است که این شعار به نیت حمایت از تولید داخلی مطرح شده است. این برداشت جای مجادله ندارد. لذا می‌پردازم به برداشت منفی و مخرب از آن.
وقتی می‌گوییم «ایرانی کالای ایرانی بخر» می‌توان این استنباط نادرست را داشت که ایرانی باید محصولی که در مقایسه با معادل خارجی، کیفیت(1) پایین‌تری دارد را فقط به‌دلیل ایرانی بودن بر خارجی ترجیح بدهد و از منفعت خود بگذرد تا کارگر هموطن نان بخورد و اگر نَخَرد، تولید و کارخانه تعطیل می‌شود.
اگر کیفیت کالای ایرانی از خارجی برتر باشد مشتری ایرانی بدون نیاز به شعار آن‌را با طیب خاطر مصرف می‌کند و نیازی به تشویق و تاکید ندارد. لذا می‌رویم سراغ آن گروه از محصولاتی که با کیفیت پایین‌تر از خارجی عرضه می‌شوند و داریم مردم را تشویق می‌کنیم که ضرر را به جان بخرند و به‌خاطر حس ناسیونالیستی، کیفیت پایین‌تر را انتخاب کنند. این انگاره اما، وجوه مضر و مخربی دارد:
الف) اگر تولید کننده وطنی مطمئن باشد مردم به‌دلیل ایرانی بودن، محصول بی‌کیفیت او را بر خارجی ترجیح می‌دهند انگیزه خود را برای بهبود از دست می‌دهد و برای رفع عیوب محصول خود تلاش نمی‌کند. با این تعبیر، بازار او را تضمین کرده، برایش انحصار ایجاد و رقیب را از میدان به در کرده‌ایم. تنها عاملی که تولید کننده را به نوآوری و پیشرفت وا می‌دارد وجود رقیب در بازار است. در صورت عدم احساس خطر از سوی رقیب، انتظار مشتری به این‌که محصول او در آینده بهبود خواهد یافت بی‌مورد است.
ب) با تنزل سقف کیفیت، تولید کننده به‌تدریج به سمت اضمحلال می‌رود و مشتری خود را از دست می‌دهد. مشتری با جستجو در بازار، به آسانی پی می‌برد آن‌چه به او عرضه می‌شود چقدر با کیفیت روز فاصله دارد و احساس غبن به او دست می‌دهد و متوجه می‌شود فداکاری او نتیجه عکس داده و آن‌چه به دستش می‌دهند هر روز بدتر از دیروز است. لذا از این کالا صرف نظر می‌کند و به محصول رقیب روی می‌آورد. این فرایند، تولید کننده ضعیف را به مرز ضرر سوق می‌دهد و در نهایت به نابودی آن منجر می‌شود. اگر این شرکت خصوصی باشد ناچار به تعطیلی است و لذا این استدلال که از تولید کننده ایرانی بخر تا کارگر ایرانی شغل داشته باشد رد می‌شود. اگر این شرکت دولتی باشد و دولت نخواهد آن‌را تعطیل کند، ضررش می‌افتد بر دوش ملت و بودجه کشور(2). ملت باید کار کند و تولید کند (یا نفت بفروشد) و ضرر این شرکت را جبران کند. چنین اشتغالی مولد نیست. استخدام با اشتغال یکی نیست. استخدام هر چه بیشتر در کارخانه ضرردِه دولتی، نه تنها اشتغال نمی‌آفریند بلکه مانع بهره‌وری است.
ج) وقتی به‌دلیل فضای انحصاری، مشتری راهی جز خرید از من ندارد، چرا از سر و ته کیفیت محصول نزنم و چرا به مشتری اجحاف نکنم؟ با ایجاد فضای انحصاری برای تولید کننده ضعیف ایرانی، زمینه تجاوز او به حق مصرف کننده را ایجاد می‌کنیم.
د) کالای بی کیفیت اگر هم بتواند به ضرب و زور تبلیغات ناسیونالیستی در داخل به‌فروش برسد، طبعاً قدرت رقابت در بازار خارجی را ندارد. این در حالی است که رمز موفقیت و بقا در بازار،اتصال به زنجیره تولید بین‌المللی است. حمایت از کالای بی‌کیفیت، به حذف تولید کننده ایرانی از بازار جهانی و انزوا می‌انجامد. یکی از تابلوهای نصب شده در مترو البته هشدار می‌دهد که در مسیر تولید، کیفیت را دور نزنیم.
شکست شعار «ایرانی، کالای ایرانی بخر» در صنعت خودروسازی(3): دولت در تحقق این امر، به شعار اکتفا نکرده و:
- با ایجاد دیوار تعرفه‌ای بلند، برای 2 خودرو ساز انحصار ایجاد کرده.
- برای فروشاندن محصولات کارخانجاتش، به وام بانکی خرید خودرو (ویژه خودرو‌های ایرانی) متوسل شد.
- در چندین نوبت در حالی‌که خودروسازان ضرر بالا آورده‌اند وام‌های کلان را از سیستم بانکی کشور به آنها تزریق کرده است بدون آنکه کسی از برگشت این وام‌ها پرس و جو کند. آخرین مورد از این وام‌ها، وعده معاون امور صنایع وزارت صنعت است(4) که دست کم 4 هزار میلیارد تومان به خودروسازان تسهیلات پرداخت خواهد شد(5).
نتیجه اصرار بر این سیاست را هم اکنون در کیفیت محصولات ایران خودرو و سایپا به عینه مشاهده می‌کنیم. هر روز بدتر از دیروز:
- آنها از بازار جهانی بیرون انداخته شده‌اند .
- محصولات سنتی و پر فروش این 2 شرکت به اذعان سازمان محیط زیست(6) از نظر معیارهای زیست محیطی مردود هستند.
- آنها با اعتماد به نفسی که از حمایت‌های بی ریغ دولت گرفته‌اند هر رفتاری را با مشتری انجام می‌دهند و هر بدعهدی را انجام می‌دهند و به هیچ مرجعی هم پاسخگو نیستند (اجحاف اخیر آنها به مشتری و جامعه، حذف کاتالیست از روی خودرو‌هایشان به بهانه تحریم است).
- کارکنانی که مازاد بر نیاز استخدام کرده‌اند حالا ابزاری شده‌اند برای بقای مدیران و اعضای هیئت مدیره این شرکت‌ها، تداوم بی‌کفایتی و تداوم ضرر ملی، که اگر تعطیل شویم کارگران بیکار می‌شوند(7).
باید مشتری را آزاد گذاشت : اجبار مردم به خرید کالای ایرانی بی‌کیفیت، سازنده نیست و به نابودی تولید در کشور منجر می‌شود. باید مشتری را آزاد گذاشت تا در بازار خرید کند. فروش نرفتن کالای بی‌کیفیت داخلی 2 راه بیشتر پیش پای تولید کننده‌اش نمی‌گذارد. یا تعطیل کند یا این‌که با به‌کار بردن تدبیر و فن و خلاقیت محصول خودش را ارتقا بدهد و به سطح کیفیت رقیب خارجی برساند. اگر راه اول را انتخاب کند تبلیغ «کالای ایرانی بخر» برای محصول کارخانه‌ای که تعطیلیش از ادامه کارش مفیدتر است معنا ندارد و اگر به دومی موفق شود بدون نیاز به تبلیغ و شعار میتواند بر بازار چیره شود. راه سوم البته آن است که دولت با پرداخت ضرر این شرکت از درآمد عمومی، به زندگی خسارت بار آن تداوم دهد. لذا این شعار عملاً بی‌اثر است و خنثی.
چیرگی تولید کننده داخلی بر بازار به این معنی است که حالا که در بازار داخل بر رقیب خارجی پیروز شده در بازار بیرون از کشور هم میتواند پشت رقیب را به خاک بساید و وارد بازار بین‌المللی شود. چنین محصولی لایق آنست که :
- عامل شکوفایی اقتصادی خوانده شود
- افتخار هر ایرانی باشد
- ایرانی، آن‌را بخرد
- گره از کار تولید باز کند
- چراغ کارخانه‌ها را روشن نگه دارد
- مردم به آن وفادارباشند
جمع بندی و نتیجه‌گیری: حالا که شعار «ایرانی، کالای ایرانی بخر» خنثی و بی‌اثر است باید راه را برای مشتری باز گذاشت که: ایرانی، هر کالایی که دوست داری بخر.
مراجع و پاورقی‌ها
1- مراد از کیفیت در این متن منحصر به کیفیت فنی نیست و قیمت را هم شامل می‌شود. وقتی گفته می‌شود فلان کالا کیفیت ندارد، میتواند به معنای گران بودن آن باشد، میتواند به معنای فقدان حداقل‌های کیفی باشد یا هر دو.
2- شرکت‌های دولتی که مطابق با قانون تجارت تاسیس می‌شوند تا سود بیافرینند، اکنون باری بر دوش دولت و مرکز هزینه شده‌اند. دولت در بودجه سال 1398 بیش از 1200 هزار میلیارد تومان برای این شرکت‌ها کنار گذاشت. شرکت‌هایی که قرار بوده قاتق نان باشند اما شده‌اند قاتل جان و مال این مردم.
3- به قول آن نخست وزیر ارکیده پوش: هر ایرانی یک پیکان.
4- در مراسم معارفه مدیر عامل سایپا / اول بهمن 97
5- منبع: تین نیوز / 1397/11/01 / کد خبر: 181284 / عنوان خبر: نخستین اظهارنظر مدیرعامل جدید سایپا
6- منبع : تین نیوز / ۱۳۹۸/۱۰/۲۹ / کد خبر: 204004 / عنوان خبر : کلانتری( معاون رییس جمهوری و رییس سازمان حفاظت محیط زیست) : کشور اسقاطی‌ها شده‌ایم و انتظار هوای پاک داریم
7- به گزارش تجارت نیوز ( 19 آذر 97 / کد : 333469 ) سخنگوی کمیسیون صنایع و معادن مجلس در برنامه زنده تلویزیونی با بیان این که ایران خودرو و سایپا سالانه حدود ۱۱۰۰ میلیارد تومان حقوق به کارکنان مازاد خود پرداخت می‌کنند، افزود: ۲۷۲۰ نفر عضو هیئت مدیره شرکت‌های جانبی ایران خودرو و سایپا هستند. دقت کنید که ۱۱۰۰ میلیارد تومان حدود یک چهارم وامی است که قرار است به این 2 شرکت تزریق شود و ثانیاً می‌شود حدس زد که نگرانی از بیکاری در این 2 خودروسازی بیشتر مربوط به آن 2700 نفر باشد تا کارگران!
* کارشناس حمل و نقل
به مردم نمی شه زور کرد که کالای ایرانی بخر چون متاسفانه یکسری از تولیدکننده های ما به عمد دنبال یکسری شامورتی بازی ها برای سود بالاتر می رن و کلاه سر مردم می گذارن و مردم را نسبت به کالای ایرانی بی اعتماد کردن بزرگترین مثالش مونتاژبازان مافیایی و محترمه بگیرید بیاین تا واحدهای خیلی کوچک و متاسفانه یکسری تولیدکننده ایرانی داریم که غیرعمد فلسفه درستی از خواست مردم و نحوه تولید ندارن که باز به نارضایتی مردم منجر می شه ما برند لوازم خانگی ایرانی داریم که بعد چند دهه هنوز همان ها را تولید می کند !!! اینطرف برندهای خارجی دائما تو تحقیق و توسعه هستند و هر سال محصولات شان همه جانبه بهتر می شه و البته تولیدکننده خوب ایرانی هم داریم که به کل دنیا صادرات داره که اینجا تر و خشک باهم می سوزه اعتماد مردم به کالای ایرانی فقط با طراحی یک سامانه (سایت ، اپلیکیشن و ...) برمی گرده سامانه نمره دهی مردمی ، یعنی هر ایرانی بعد خرید هر کالای ایرانی به چهار پنج سوال پاسخ دهد که از کارایی محصول رضایت دارید ؟ از طراحی آن رضایت دارید ؟ پشتیبانی و گارانتی آن خوب است ؟ قیمت مناسب بود ؟ و ... نتیجه این چند سوال بشود یک ستاره تا پنج ستاره از دید مردم مصرف کننده و نظارت بر سامانه توسط معتمدین مردم که می شود از مساجد کمک گرفت ، حالا من می خوام یک کالای ایرانی بخرم می رم تو این سامانه و می بینم مردم کدام تولید کننده ها را تایید کردند کدام ها را خیر مثل قدیم که کلامی می پرسیدیم اینو خریدی راضی هستی یا نه ، نتیجش می شه خرید مردم از 5 و 4 ستاره ایرانی و جان گرفتن این ها برای گرفتن بازار خودمان و حتی حمله به بازارهای جهانی و ستاره های پایین تر یا باید دست از شامورتی بازی بردارن یا تغییر فکر و فلسفه بدن ستاره هایشان را بالا بکشن والا حذف و ورشکست خواهند شد درواقع باید کاری کرد که تر و خشک باهم نسوزد و مردم جنس خوب ایرانی را بشناسن و بخرن و رضایت شان باعث خرید سایر مردم شود .
کسانیکه با تولید از نزدیک سروکار دارند میدانند که رفته رفته با این سطح از تحریمها تقریبا چیزی به نام تولید داخلی باقی نمی ماند. در پیشرفته ترین کشورها هم تولید مشروط به تامین مواد اولیه و ماشین آلات با کیفیت در سطح بین المللی است.
طبق پیش بینی بانک جهانی برای امسال و سال بعد در خوشبینانه ترین حالت اگر تولیدات داخلی موفق به جبران بخشی از نیازهای داخلی شوند صرفا میتواند حداکثر نیم درصد بر رشد اقتصاد تاثیر مثبت بگذارد.
علیرغم احترامی که برای نگارنده قائل هستم این متن را چندان عمیق نمیدانم. مقاله ای در حد انتقادات رایج از سایپا و ایران خودرو است. به سایر تولیدکنندگان بخصوص در بخش خصوصی و مصائب آنها نگاهی ندارد.