◄ نگاهی به مسئولیت مدیران در قبال تبعات و آثار زیان‌بار تصمیمات در سازمان‌ها
چنانچه تصمیم گیری بر اساس اصول علمی نباشد و مدیران در تصمیمات خود به آثار و تبعات آن بر سازمان و ذی نفعان آن توجه نداشته باشند، می توانند شرایط شرکت را ازنظر جایگاه رقابتی در صنعت مربوطه در معرض خطر قرار دهد.
به‌زعم پیتر دراکر مدیریت با فرایند تصمیم گیری معنا می یابد بدان معنا که در تمامی اصول مدیریت از برنامه ریزی و سازماندهی تا هدایت و رهبری و نظارت و کنترل تصمیم سازی و تصمیم گیری موج می زند. لذا اشراف بر دانش تصمیم گیری و تصمیم سازی و نظریه ها و روندهای حاکم بر آن یکی از مهمترین توانایی های مدیران در اداره سازمان و در نهایت اصلی ترین وظایف مدیران در سطوح مختلف سازمان به شمار می رود که البته می تواند آینده سازمان، سود، زیان و جایگاه یک آن بنگاه بازرگانی را در بازار مربوطه متأثر سازد.
چنانچه تصمیم گیری بر اساس اصول علمی نباشد و مدیران در تصمیمات خود به آثار و تبعات آن بر سازمان و ذی نفعان آن توجه نداشته باشند، می توانند شرایط شرکت را ازنظر جایگاه رقابتی در صنعت مربوطه در معرض خطر قرار دهد. از سوی دیگر نکته بااهمیت دیگر میزان قانونمداری جامعه برای ایجاد الزام در مسئولیت و پاسخگویی مدیران در قبال تصمیمات غلط ایشان است که می تواند اسباب زیان سازمان و ذی نفعان را فراهم سازد. این که آیا مدیران در قبال تصمیمات خود به ذی نفعان تا چه اندازه مسئول هستند و می توانند اشتباهات مدیریتی خود را جبران نمایند یک مقوله است و تصمیم مبتنی بر دانش در شرایط عدم اطمینان و عقلانیت محدود دیگر نکته ای است که از جهات مختلف حائز برای مدیر و سازمان اهمیت می یابد.
از یک‌سو مدیران از منظر تبعات تصمیم گیری با محیط داخلی و خارجی سازمان مواجهه هستند که از آن تأثیر پذیرفته و یا می توانند آن را متأثر سازند که خود دارای طیف و شدت و حدت متفاوت است. محیط داخلی سازمان را دارایی های مادی و معنوی، کارکنان و مشتریان داخلی فرایندهای سازمانی تشکیل می‌دهند. لذا چنانچه تصمیم مدیران ذی نفعان داخلی را مترتب زیان و خسران نماید وجود مکانیسم های قدرتمند برای ایجاب و التزام پاسخگویی به مراجع نظارتی از منظر ضرر وارده یکی از مقاصدی است که در شاخه های مختلف علوم اجتماعی و مدیریتی موردتوجه قانون گذران قرارگرفته است.
چنانچه تبعات تصمیمات مدیران ذی نفعان خارجی نظیر اجتماع، دولت، مشتریان و غیره را متأثر سازد از منظر حقوقی از طریق مراجع نظارتی و قضایی مسائل می‌تواند قابل پیگیری باشد از این‌رو تسلط مدیریت بر شیوه های علمی تصمیم گیری و برخورداری از دانش و اطلاعات کافی می‌تواند تا حد قابل ملاحظه‌ای از بروز مخاطرات بعدی ممانعت نماید.
چراکه قانون مدیر را در قبال تبعات تصمیم و نتایج آن مسئول دانسته و در برابر مشکلات به وجود آمده وی را ضامن و قابل پیگرد می داند. بنابراین مدیریت بهینه منابع مادی و معنوی توسط مدیران و بهره مندی از هوش و دانش کافی، اصلی مهم و ضروری در مسئولیت سپاری و مسئولیت پذیری برای مدیران به شمار می‌رود. زیرا در صورت اخذ تصمیم می‌توان به صحت تصمیمات امیدوار بود. از سوی دیگر در تئوری نقش مدیران پاسخگویی در قبال ذی نفعان و توان اقناع آنها در قبال نتایج تصمیمات و مدیریت مقاومت از آن جمله است.
از سوی دیگر نامطمئن بودن شرایط و وجود ریسک غیرقابل پیش بینی و دقیق، در موارد بسیاری مدیران را ناگزیر از پذیرش ریسک در آثار تصمیم گیری نموده است در این صورت چنانچه اتخاذ تصمیمات مدیریتی متکی بر دانش صحیح و کامل، علم متقن و جامع و داده های قابل‌اطمینان باشد در این صورت نتایج هر آنچه باشد با توجه به رعایت اصول تصمیم گیری می تواند به تحقق بهترین خروجی های به دست آمده رهنمون گردد. در این صورت دفاع و پاسخگویی در صورت برزو زیان ناشی از تصمیم گیری، مقابل مراجع مختلف نظارتی به بهترین شیوه امکان پذیر خواهد بود.
با این حال از آنجا که هیچ گاه نتایج تصمیمات کاملاً ایده آل نبوده و در غالب اوقات بر اساس انتظارات پیش نمی‌رود لذا چنانچه اخذ تصمیمات بر اساس اصول صحیح و بر اساس روندهای قانونی و اخلاقی باشد مدیر را به‌راحتی از عهده پاسخگویی به مراجع موفق خواهد نمود و آثار زیان بار مترتب بر تصمیم نیز قابل توجیه خواهد بود. از این رو دقت و صحت تصمیم گیری‌ها از جنبه های مختلف بسیار مدنظر صاحبنظران علم مدیریت قرار داشته است چه در غیر این صورت مدیران لازم است در قبال تبعات و آثار تصمیم به افراد حقیقی و حقوقی زیان دیده در مراجع قضایی و بالادستی پاسخگو باشند. بنابراین به‌منظور نیک فرجامی سازمان و مدیریت لازم است علاوه بر توجه جامع و سیستمی به آثار تصمیم گیری تصمیمات مدیریت، کوشیده شود اخذ و استقرار و پیاده سازی گزینه های ناشی از آن بر گرفته از اصول صحیح، علمی و مبتنی بر جمع آوری داده های کافی در جهات مختلف باشد تا علاوه بر انتفاع ذی نفعان، مدیران را نیز از نتایج تصمیمات خود بهره مند سازد و امکان پاسخگویی و جبران زیان و حمایت از مدیران دلسوز را فراهم نماید.
* کارشناس حمل و نقل
