مائوی دوم چین چگونه به قدرت رسید؟!

 شی جین پینگ برای بار سوم به ریاست حزب کمونیست و به تبع آن ریاست جمهوری چین برای پنج سال آتی انتخاب شد؛ البته انتصابی خودخواسته که با انجام اصلاحات گسترده در کمیته مرکزی حزب صورت گرفت و امروز پینگ را در جایگاه قدرتمندترین رهبر چین پس از مائو قرار داده است.

امروز چهره ای که از او در اذهان برخی  چینی ها و ناظران جهانی نقش بسته است، با شی جین پینگ سال 2012، در هنگام رسیدن به قدرت کاملا متفاوت است. خیلی ها فکر می کردند او آدم ترقی خواهی است و توسعه سیاسی را در کنار توسعه اقتصادی کلید خواهد زد و فضای بسته را خواهد گشود؛ اما عکس آن اتفاق افتاد و فضای بسته را سه قفله کرد و سختگیری فزاینده با مخالفان و حذف رقبای احتمالی در میان هم حزبی های خود را در پیش گرفت و اینچنین قدرت را قبضه کرد.

نمونه چنین سیاستی، رفتار آشکار او با رئیس جمهور سابق چین و اخراج او از نشست بود. البته ناگفته نماند این قبضه کردن قدرت چون دیگر اقتدارگرایان و دیکتاتورها رفتاری صرفا نه از سر شهوت قدرت، برای بهره مندی شخصی و خانوادگی از منافع آن است، بلکه برونداد دکترین کلان و خاصی است که پینگ نسبت به آینده چین و تبدیل آن به ابرقدرت جهان دارد.

او معتقد است که چین در سایه حفظ و تعمیق همین اقتدارگرایی داخلی است که می تواند ابرقدرت شود و خود را شخصی قادر به تحقق این آرزو می داند. او گشایش سیاسی را مساوی با فروپاشی داخلی چین و سدی فراروی تحقق این هدف و آن را عامل فروپاشی شوروری و سوسیالیسم در اروپای شرقی می داند. اما شی جین پینگ همچون پوتین بیگدار به آب نمی زند  و در سیاست خارجی تحت الزامات اقتصاد جهانی چین محتاطانه عمل می کند؛ ولی با این حال زمان و فرصت آن فرا برسد همین اقتدارگرایی داخلی را نیز در سیاست خارجی در پیش خواهد گرفت.

اگر بخواهیم نگاهی روانشناختی به سیاست ها و رفتارهای جناب پینگ بیندازیم، در واقع این خصلت اقتدارگرایی مطلق او جدا از این که برساخته حزب کمونیست و تاثیرپذیرفته از مائو نیز هست، بلکه در واقع محصول زندگی شخصی و خانوادگی پرفراز و نشیبی است که او از دوران کودکی تجربه کرده است. شی جین پینگ فرزند یکی از قهرمانان انقلاب مائو به نام شی چونگ شون است که تا مقام معاونت نخست وزیری نیز رفت، اما مغضوب مائو و انقلاب فرهنگی او قرار گرفت و حذف شد و به تبع آن خانواده او نیز قربانی این سیاست مائویی شده و مورد ستم قرار گرفتند؛ تا جایی که گفته می شود یکی از خواهران ناتنی او ناچار به خودکشی شد.

شی جین پینگِ مطرود از دوستان و همسالانش در سنین نوجوانی مجبور به کارگری در شرایط بسیار سخت بود و سرپناهی جز یک غار نداشت. این سختکوشی روح و روان او را پرورش داد و از او شخصیتی درونگرا، کم حرف، و در عین حال عنید، اقتدارگرا و بلندپرواز ساخت. از همان دوران جوانی بارها داوطلب عضویت در حزب کمونیست شد، اما به خاطر پرونده پدری در گزینش رد می شد؛ تا این که گویا در جلسات جذب ناچار به موضع گیری علیه پدر می شود و زبان به هجو او می گشاید. بالاخره در نتیجه همین عناد و سرزنش میراث پدری عضو حزب شد و پله های ترقی را در روستای خود و سپس استان فوجیان تا ژجیانگ و شانگهای و بالاخره ریاست حزب و رئیس جمهور شدن در سال 2012 طی کرد.

این چنین شد که پسری مطرود از پدری اخراجی از حزب کمونیست امروز پا در کفش مائو تسه تونگ کرده و رهبر بلا منازع چین و به عبارتی دیگر مائوی دوم چین شده است. چون مائو می اندیشد؛ ادبیات او را به کار می گیرد؛ همچون او لباس می پوشد؛ ژست می گیرد و رفتار می کند. مائوی دوم که می رود رهبر مادام العمر چین شود، هر چند در یک دهه اخیر چین را از لحاظ اقتصادی و نظامی قدرتمندتر ساخته و چین را به مزاحمی جدی تر برای هژمونی ضعیف شده آمریکا در سطح جهان تبدیل کرده است؛ اما پاشنه آشیل او در همین نقطه قوت و اقتدارگرایی مائوئیستی او نهفته است و همین می تواند او و چین را در نهایت قربانی این نوع اقتدارگرایی سازد. البته در کل، آینده، بقا و افول قدرت چین و کسب جایگاه ابرقدرتی در جهان به تنازع هژمونتیک فزاینده اش با آمریکا بر می گردد که امروز اژدهای چینی را مهم ترین چالش خطرناک فراروی خود می داند و از بیش از یک دهه پیش برنامه خود برای مهار آن را آغاز کرده و در سال های اخیر تسریع بخشیده است.

* کارشناس مسائل بین الملل