خروج اقتصاد عربستان از وابستگی به نفت

طرح های بلند پروازانه ولیعهد عربستان تقریبا همه عرصه های نوین و پویای اقتصادی را شامل می شود. خمیر مایه و هدف مشترک این طرح ها ایجاد منابع جایگزین درآمدهای نفتی و خروج اقتصاد عربستان از وابستگی به نفت است.

یکی از این طرح ها توسعه فرودگاهی و خطوط هوایی عربستان است و براساس چشم انداز اقتصادی 2030 می بایست این کشور را به دروازه جهان تبدیل کند. این طرح هم از درک اهمیت و جایگاه خطوط هوایی پیشرفته در توسعه اقتصادی به ویژه در بخش گردشگری نشأت گرفته است.

عربستان با سرمایه گذاری 30 میلیارد دلاری پروژه شرکت خطوط هوایی جدیدی را تحت عنوان خطوط هواپیمایی ریاض کلید زده و در مارس قراردادی با شرکت هواپیماسازی بوئینگ آمریکا برای خرید 72 هواپیمای پیشرفته را امضا کرد.

این خطوط به میزان 20 میلیارد دلار در رشد تولید ناخالص داخلی غیرنفتی سهیم خواهد بود. همچنین قرار است شرکت هواپیمایی سومی نیز به عنوان هواپیمایی نیوم در شهر پیشرفته ای با همین نام که در دست احداث است، تاسیس شود. در کنار آن نیز عربستان احداث یکی از بزرگ ترین فردوگاه های پیشرفته جهان را در شهر ریاض با ظرفیت پذیرش 120 میلیون مسافر در سال در دستور کار دارد.

چنانکه گفته شد، هدف از راه اندازی خطوط جدید هوایی وفرودگاه ها، تبدیل کردن عربستان به دروازه جهان نه فقط برای تحصیل سود جابجایی مسافر به 100 مقصد در گوشه و کنار دنیا بلکه برای رونق گردشگری در این کشور است. از این رو، عربستان در کنار توسعه خطوط هوایی، ابرپروژه های گردشگری چون شهر نیوم و بزرگ ترین شهرتفریحی جهان قدیه را برای جذب 100 میلیون گردشگر تاسال 2030 کلید زده است. در این میان، وقتی باتوسعه خطوط فرودگاهی وهوایی این کشور به یکی از مراکز مهم ترانزیت مسافر در منطقه و جهان تبدیل شود، وجود جاذبه های گردشگری خود به خود مشوق مسافران از گوشه و کنار جهان برای انتخاب خطوط هوایی عربستان و دیدنی و لو گذرا از کشور می کند.

در این راستا هم چنانکه قبلا نیز گفته شد، اقتصاد احتمالا یکی از مهم ترین اهداف بن سلمان از توافق برای ازسرگیری روابط با تهران است. او کاملا بر تحقق اهداف چشم انداز 2030 متمرکز شده است و اولا لازمه آن فضای آرام و کاستن از تنش با ایران و پایان جنگ یمن است و تلاش می کند که از طریق از سرگیری این روابط هم این تنش کم شود و هم راهی برای پایان جنگ یمن که می تواند در نقش یک مانع جدی فراروی تحقق چشم انداز پیشگفته عمل کند، بیابد.

ثانیا، از فرصت های اقتصادی نهفته در روابط عادی با ایران درسایه اقتصاد تحریمی و نبود افقی روشن برای رهایی آن از این تحریم ها استفاده کند؛ اما این بدان معنا نیست که او قصد سرمایه گذاری در ایران را داشته باشد. خیر! بعید است او در ایران با توجه به ریسک بالای آن در سایه تداوم تحریم ها سرمایه گذاری کند؛ اما همین وضعیت تحریمی، فرصت های اقتصادی خوبی را فراروی عربستان قرار می دهد؛ به عنوان مثال در بخش حمل و نقل هوایی، جمعیت 85 میلیون نفری ایرانیان در سایه ناوگان فرسوده و کهنه کشور می تواند منبع مهمی برای تامین مسافر خطوط هوایی جدید عربستان و همچنین توسعه و رونق گردشگری در این کشور باشد. کما این که بعید هم نیست که گوشه چشمی هم به جذب سرمایه های ایرانیان برای سرمایه گذاری در عربستان داشته باشند.

چند وقت پیش در گروهی اجتماعی در بحثی با مشارکت نگارنده پیرامون توافق پکن و آثار آن، کارشناس عربستانی می گفت چرا باید ترکیه و امارات مقصد سیاحت و سرمایه ‎گذاری ایرانی ها باشند و ما نباشیم؟

ناگفته هم نماند که پروژه تبدیل عربستان به دروازه جهان معطوف به رقابت باشرکت های هوایی موفق امارات و قطر نیز هست. رقابت اقتصادی نفسگیر میان شیخ نشین های خلیج فارس به ویژه سه کشور عربستان، قطر و امارات که احیانا هم توام بانوعی رشک ورزی است، جدا از برخی آثارتنشی منفی، چنین آثارمثبتی را نیز در توسعه اقتصادی این کشورها برجای گذاشته است.

در یکی دو دهه اخیر، خطوط هواپیمایی امارات و قطر پیشرفت قابل ملاحظه ای داشتند؛ به نحوی که جزو سه خطوط هواپیمایی برتر جهان هستند.

خطوط هوایی قطر در سال 2022 بهترین در جهان شد و دو شرکت هواپیمایی اماراتی (هواپیمایی امارات و هواپیمایی الاتحاد) به ترتیب به جایگاه سوم و دوازدهم جهان دست یافتند.

البته خطوط هواپیمایی قطر درسال 1993 با چهار هواپیما کارخود را شروع کرد و امروز ناوگان آن 230 هواپیمای پیشرفته با میانگین عمر پنج سال دارد و به بیش از 160 مقصد جهانی مسافر جابجا می کند و شرکت هواپیمایی امارات نیز در سال 1985 با دو هواپیمای استیجاری راه اندازی شد و امروز 256 هواپیمای پیشرفته دارد و قراردادی را نیز برای خرید ده ها هواپیمای جدید امضا کرده است.

البته امارات شرکت های هواپیمای دیگری نیز دارد، اما UAE بزرگ ترین آن هاست.