◄ لزوم ریشه‌ یابی کاهش سهم راه‌ آهن با یادی از مرحوم جعفر پور

- 23 اردیبهشت سالروز وداع مرحوم دکتر امیر جعفرپور فرا رسید و اکنون دو سال از فراغ این دوست پرتلاش و پرانگیزه حمل ونقلی می گذرد (تین نیوز / کد خبر 230914)، ضمن تسلیت مجدد به خانواده و دوستان ایشان، اولین ارتباط ما با آن مرحوم در ستاد مدیریت سوخت برای درخواست حمایت از برقی کردن لکوموتیوهای آلستوم برقرار شد، این پیشنهاد با اشاره به کاهش آماده به کاری لکوموتیوهای جدیدالورود (1381) به 50 درصد بدلیل خرابی موتور دیزل با طرح قابلیت پیش بینی شده برای تبدیل شدن به نوع برقی ارائه شد.

- با اخطار اسراف انرژی رهبر معظم انقلاب در نماز عید فطر، نمایندگان مجلس با تصویب قانون مدیریت سوخت سال 86 دولت را مکلف نمودند در سال 1390 سهم بار ریلی را از 7 به 30 درصد و سهم مسافر ریلی را از 4 به 18 درصد برساند درحالی که بنا به گزارش تیر 99 مرکز پژوهش های مجلس سهم بار (تن کیلومتر) به کمتر از 14 درصد و مسافر در سال 97 به کمتر از 2 درصد رسید.

- این درحالی است که بر اساس گزارش رولندبرگر در سال 2015 سهم حمل و نقل مسافر ریلی در کشور ژاپن 29 درصد و سهم مسافر ریلی کشور کوچک سوئیس 18 درصد و سهم بار حدود 40 درصد بوده و سهم بار ریلی در کانادا به حدود 70 درصد هم رسیده بود.

- پس از تصویب قانون مدیریت سوخت در مجلس شورای اسلامی گزارشاتی از سوی مجری طرح برقی کردن راه آهن برای ستاد مدیریت حمل ونقل و سوخت تهیه (نامه تاریخ 87.08.11 و ...) و جداول صرفه جویی برقی کردن ارسال گردید (سالانه 5 میلیارد دلار).

- هرچند صرفه جویی سوخت لکوموتیو دیزلی نیز بسیار بالا است (35CC  نسبت به حمل جاده ای به ازای حمل هر تن کیلومتر بر اساس نامه 14001216 سازمان برنامه به وزارت نفت)، اما مشکل اصلی آماده بکاری پایین لکوموتیوهای دیزلی است که در آن ایام برای لکوموتیوهای پرقدرت و با کشش بالای آلستوم که بتازگی وارد شبکه شده بودند بدلیل نرخ بسیار بالای خرابی موتور دیزل به 50 درصد رسیده بود و همین امر سبب شد در مراجعه طراح موتور سنگین ملی به معاونت برنامه ریزی راه آهن در سال 84، اصلاح موتور لکوموتیوهای RK215 در لکوموتیوهای آلستوم اولویت داده شود که نتیجه آن تغییر رویکرد و مراجعه به معاونت ناوگان و عقد قرارداد ساخت 35 موتور ملی برای لکوموتیو مانوری گردید که اخیرا باعدم موفقیت خاتمه یافت (تین 193350).    

- در مذاکرات سال 1376 با شرکت آلستوم با بررسی تجربه دهه 60 جنرال الکتریک (GE) در ساخت لکوموتیوهای برقی 6000 اسب با تجهیزات مشترک با لکوموتیوهای دیزلی 3000 و 4000 اسب (ترکشن موتور، بوژی ...) ازشرکت خواسته شد قابلیت ترکشن موتورها را برای حالت لکوموتیو برقی اعلام نمایند که توان هر ترکشن موتور 1800 کیلووات (کل لکوموتیو 10800) اعلام شد ولی در مذاکرات تیم بعدی این مقدار به 1000 کیلووات (کل لکوموتیو 6000) کاهش یافت که حتی با شرایط اخیر نزدیک سه برابر توان لکوموتیو دیزل و مزیت آن در سرعت قطارهای باری در فراز و سرعت متوسط قطارهای مسافری میباشد.

- هرچند بخش بزرگی از آماده به کاری پایین لکوموتیوهای آلستوم بدلیل مشکلات موتوری را میتوان به سیاست اغماض و غفلت در دوران گارانتی و عدم بکارگیری تجربیات دوران گارانتی لکوموتیوهای جنرال الکتریک در اوایل دهه هفتاد اعلام نمود (تین 90443) که اکنون از 50 درصد به کمتر از 30 درصد رسیده لکن این نقطه ضعف را میتوان به اهرمی برای دستیابی به لکوموتیو روزآمد برقی یا برقی-دیزلی تبدیل نمود که با این رویکرد نه فقط این ناوگان ارشمند را با آماده بکاری و قابلیت اعتماد بالا و وابستگی پایین میتوان سریعا وارد چرخه حمل ونقل نمود بلکه هزینه نگهداری لکوموتیو با این اقدام به شدت کاهش مییابد. (تین 232890) 

- قانون « توسعه حمل ونقل عمومی و مدیریت مصرف سوخت » که به عنوان لایحه دولت به مجلس شورای اسلامی تقدیم و در جلسه 18 آذرماه 1386 مجلس و به گفته مرحوم دکتر جعفرپور با تلاش های ایشان تصویب گردید، با وجود ارزش بسیار بالا و امکانپذیری تحقق (البته نه در چهارچوب برنامه زمانی قانون یعنی تا سال 1390 و تمدیدهای مکرر)، هنوز محقق نشده بلکه بر اساس گزارش مرکز پژوهش های مجلس در تیر 1399 در بخش مسافر نه تنها افزایش نیافته بلکه به کمتر از نصف رسیده است.

- میزان تحقق چنین قانون مهم و سرنوشت سازی باید به صورت پیوسته از سوی دولت به ویژه سازمان مدیریت و وزارت راه پایش و آسیب شناسی و نتایج آن به بخش های اجرایی و نظارتی (مجلس، مرکز پژوهش ها) برای اصلاح قانون و نیز رسانه ها ارسال گردد.        

* کارشناس حمل و نقل