◄ مشارکت مردم برای احداث راه‌ آهن سریع‌ السیر تهران قم

رهبر معظم انقلاب اسلامی ضمن تاکید مجدد بر اقتصاد، سال 1403 را به عنوان جهش تولید با مشارکت مردم نامگذاری و در بیانات نوروزی در جمع مردم فرمودند: اگر ما این توفیق را پیدا کنیم که همت مردم، سرمایه مردم، ابتکار مردم، حضور جدی آحاد مردم را در عرصه اقتصادی وارد کنیم، در واقع یک بسیج مردمی در امر اقتصاد بکنیم، تولید هم میتواند به جهش برسد.

• اوایل ورود مرحوم دکتر دادمان به راه آهن در اسفند 1377 (25 سال پیش)، فاز یک سریع السیر تهران قم اصفهان با حضور رئیس جمهور در ایستگاه محمدیه قم افتتاح شد. به دلیل ترافیک بالای خطوط جنوب و جنوب شرق، کلیه قطارهایی که از مسیر تهران قم قدیم با مسافت ۱۸۰ کیلومتری با قوس های تند زیاد، محدودیت سرعت و زمان سیر حدود 4 ساعت عبور می کردند به جز قطار عادی جنوب که در کلیه ایستگاه ها توقف داشت به خط جدید منتقل شدند و پس از مدتی به دلیل فراز کمتر (10 بجای  15 در هزار) و طول مجاز بیشتر قطارهای عبوری به تدریج قطارهای باری نیز به این مسیر منتقل شدند. (تین 158430)
• پس از هدف گذاری سرعت 250 برای مناقصه برقی تهران مشهد با استفاده از استاندارد 705 UIC و اطلاع از استاندارد جدید اروپا برای سرعت 350 در خطوط سریع السیر (TSI)، در شهریور 87 از مشاور برای مقایسه سرعت های 300 و 350 برای مسیر تهران قم استعلام شد که نشان داد علاوه بر ناوگان کمتر، بازگشت سرمایه با سرعت 350 به صورت قابل توجه بیشتر از 300 بود. 
• مطالعات اولیه راه آهن سریع السیر تایوان  به طول 345 کیلومتر در 1980 آغاز، در 1992 به تایید دولت محلی و در 1993 با قید سرمایه گذاری ساخت، بهره برداری و انتقال توسط بخش خصوصی (BOT) به تایید مجلس محلی رسید. روش سرمایه گذاری به دلیل تعامل زیاد ناوگان، شبکه و بهره برداری بهترین نتیجه را دربر داشت. مناقصه ای برای این امر برگزار و کنسرسیوم ژاپنی در مقابل کنسرسیوم اروپایی برنده گردید، عملیات ساخت در سال 2000 با سرعت طراحی 350 آغاز شد (تین 253207).
• این راه آهن 95 درصد جمعیت تایوان را پوشش می داد و تعداد ایستگاه ها از 8 به 12 ایستگاه افزایش یافت و با به کارگیری 30 ترنست بهره برداری با 19 قطار از هرطرف آغاز و ظرف یک سال تعداد قطارهای اعزامی به 88 قطار از هرطرف در روز افزایش یافت. 
• به گزارش تین نیوز (تین 169475) محمد اسماعیل علیخانی؛ نماینده اسبق ایران در کمیته حمل و نقل اسکاپ به تین نیوز گفت: «رحمان گلزار  شبستری» قرار بود 100 میلیون مترمربع زمین بگیرد و آزادراه تهران شمال (تهران چالوس) را بسازد که از 100 میلیون متر مربع زمین یاد شده، 90  میلیون آن از زمین های منابع طبیعی واقع در شمال و در حوزه نفوذ همین آزادراه و با انتخاب وزارت جهاد سازندگی آن موقع و 10 میلیون مترمربع آن با انتخاب آقای گلزار (سازنده شهرک اکباتان بود) بود.
• بر اساس آمار 2023 UIC، راه آهن ژاپن در سال 2022 توانست 7017 میلیون مسافر را با سیر متوسط 24 کیلومتر و سرانه 56 سفر سالانه (170 میلیارد نفر کیلومتر که 44 میلیارد از جابجایی با قطارهای سریع السیر بود) و 19 میلیارد تن کیلومتر بار را جابجا نماید. راه آهن ژاپن به دلیل یارانه بالای بخش مسافری از نیمه دوم دهه هشتاد میلادی به صورت عمودی Vertical integration (شامل زیرساخت، ناوگان و بهره برداری) تفکیک و به 6 شرکت خصوصی مسافری و یک شرکت باری بدون شبکه واگذار گردید.

• یک دلیل این موفقیت، رویکرد بهره وری ژاپن در سه محور اصلی این فرآیند بود: (یادداشت اسفند 1402، تین 269588)

•  1) طراحی و مهندسی با رویکرد بهره وری، 2) بهره برداری با رویکرد بهره وری، 3) نگهداری و تعمیرات با رویکرد بهره وری.
• دلیل دیگر اینکه چندین شرکت راه آهن ژاپن، مجموعه های آپارتمانی، هتلی و تجاری " ایکیناکا " در کنار ایستگاه های بزرگ قطار احداث نمودند. مسکن و سایر انواع استفاده از فضای ایستگاه ها بیش از 8 درصد درآمدهای غیرحمل و نقلی شرکت راه آهن شرق ژاپن (JR East) را تشکیل می داد و برآورد سال 2020 حدود 10 درصد از کل درآمد این شرکت بود (علاوه بر افزایش و تسهیل سفرها).
• با الهام از این نمونه ها، در تابستان 1392 کنسرسیومی از چندین مجموعه بزرگ اقتصادی و صنعتی از جمله مپنای ریلی برای احداث راه آهن سریع السیر تهران قم به صورت BOT (ماده 164 قانون برنامه پنجم) به موازات آزادراه و با رویکرد توسعه مجموعه آپارتمانی، هتلی و تجاری در ایستگاه جدید (مبداء منوریل قم) تشکیل که با عدم حمایت وزارت راه و شهرسازی متوقف گردید.