◄ جهش تولید چرخ منوبلوک منتظر مساعدت گمرک، بانک و راه‌ آهن

عباس قربانعلی بیک: در راه آهن ایران چرخ منوبلوک که در اواسط دهه هفتاد بیشتر به لوکوموتیوها محدود می شد اکنون هم در واگنهای مسافری و هم در واگنهای باری استفاده میشود و بدلیل هزینه بالا یکی از گلوگاه های نگهداری ناوگان در سرویس بوده و هست. در سال های اخیر اقدامات خوبی برای ساخت چرخ منوبلوک در کشور انجام شده ولی هنوز به نتایج رقابتی نرسیده (و متاسفانه در کنار کاهش عمر چرخ)، هزینه سنگینی را بر شرکت های مالک لوکوموتیو، واگن مسافری و باری تحمیل می نماید (تین 229985).

کارگروه افزایش سرعت قطارهای مسافری بر اساس مصوبه دوم اردیبهشت 1399 هیئت مدیره انجمن صنفی حمل و نقل ریلی تشکیل گردید، هدف این کارگروه شناسایی موانع و هماهنگی اجرایی برای افزایش سرعت متوسط قطارهای مسافری بود. 

با شروع بحران افزایش نرخ انفصال واگن های مسافری برای qR  و تیز شدن چرخ، کارگروه افزایش سرعت قطارهای مسافری در جلسات شانزده و هفده در دی و بهمن 1399 به بررسی موضوع مذکور پرداخت و پس از گزارش یکی از شرکتها در مورد شدت یافتن سایش، تراش و تعویض چرخ تا چندین برابر سال گذشته و دریافت جدول ثبت اندازه qR-Sd-Sh (به ترتیب ارتفاع، ضخامت و تیزی لبه چرخ) در چهار دستگاه واگن از 23 دی تا 2 بهمن، بررسی های بیشتری انجام گرفت که ... (تین 265949).

چرخ های مورد استفاده در صنعت ریلی اعم از واگن های باری، مسافری، مترو و لوکوموتیوها، طی سالهای گذشته در حال تغییر از نوع سنتی "بانداژی" به "منوبلوک" می باشد، استفاده از این نوع چرخ ها باعث کاهش طول خط ترمز، افزایش بارمحوری، افزایش ایمنی سیر ... شده بنحوی که اکنون در اروپا، آمریکا، کانادا و اکثر کشورهای ریل پایه، بیش از 90 درصد چرخ ها منوبلوک هستند.

در حال حاضر سالانه حدود ۲۵ هزار بانداژ و تقریبا به همین تعداد نیز چرخ منوبلوک در حمل ونقل ریلی کشور مصرف می شود که در بخش بانداژ تولید توسط سه شرکت ماشین سازی اراک، شرکت کف ریز و شرکت واگن یدک آسا تامین می شود و طی چند سال اخیر واردات بانداژ قطع و تمامی نیاز بصورت داخلی تامین می شود که ارزش این بازار با در نظر گرفتن هر بانداژ 450 دلار معادل ۱۱ میلیون دلار می باشد، اما در بخش چرخ منوبلوک بهای هر چرخ حدود ۸5۰ دلار و ارزش بازار حدود ۲2 میلیون دلار می باشد و در صورتیکه بخش ریلی در مسیر بهبود شرایط قرار داشته باشد طبعا بازار بانداژ باید به سمت کوچک شدن و بازار چرخ منوبلوک باید به سمت توسعه سوق یابد. خوشبختانه مواد اولیه برای تولید بانداژ و چرخ منوبلوک در کشور قابل تامین است و شرکت های فولاد اسفراین، فولاد آلیاژی اصفهان و فولاد پاسارگاد با وجود برخی مشکلات درحال تامین مواد اولیه هستند.

برای تولید چرخ منوبلوک اقدامات اساسی و پایه صورت نگرفته است و شرکت هایی مانند ذوب آن اصفهان و فولاد اسفراین تولید نمونه انجام داده اند، اما به علت عدم تامین زیر ساخت ها و تجهیزات لازم این اقدامات با موفقیت روبرو نشده است، در حال حاضر شرکت کف ریز در اصفهان تنها مدعی تولید چرخ منوبلوک بوده و تعدادی چرخ تولید می کند که درخور تقدیر و باوجود اطلاعات کم از خط تولید شرکت مذکور بنظر می رسد تولید چرخ در شرکت مذکور بدون تجهیزات و امکانات لازم تولید می شود.

خط تولید چرخ منوبلوک شامل یک دستگاه پرس سنگین بانیروی بیش از ۶ هزارتن، یک دستگاه ماشین ویل رولینگ چندمحوره و یک دستگاه پرس ۳ هزارتن می باشد که البته تجهزات دیگر مانند کوره، خط عملیات حرارتی و ... باید در کنار آنها قرار گیرد.

بنابر اطلاعات دریافتی ظاهرا یک شرکت داخلی دیگر، خط تولید مخصوص چرخ منوبلوک واگن را خریداری نموده و هم اکنون پرس ۶ هزارتن، دستگاه ویل رولینگ و پرس ۳ هزارتن با مشکلات  شدید به کشور حمل شده و بیش از یک سال است در شرایط نامناسب در گمرک غرب تهران در محوطه باز نگهداری می شود و علی رغم مکاتبات مختلف با وزارت صمت و ستاد رفع موانع تولید، اقدام موثری برای ترخیص این ماشین آلات مهم برای خودکفایی و کاهش وابستگی صنعت ریلی بعمل نیامده است. 

امید است با مساعدت گمرک، بانک، ... و ترخیص ماشین آلات مذکور، در مرحله اول نیاز به چرخ منوبلوک رفع و در مرحله بعد امکان صادرات این محصول فراهم گردد، با نگاهی به بحرانهای گذشته و کمبود چرخ و توقف ناوگان ریلی، ضرورت این اقدام بیش از پیش آشکار میگردد و انتظار میرود راه آهن با راستی آزمایی این نکات، برای حمایت و پیگیری این برنامه مساعدت نماید.