◄ خلاصه کتاب نقشه راه بلوغ

عباس قربانعلی بیک: کتاب "نقشه راه بلوغ" نگارش سال 1386 به بررسی مراحل و روش های دستیابی به کمال و بلوغ در حوزه های مختلف از جمله مدیریت، صنعت، خدمات و تکنولوژی می پردازد. این کتاب با نگاهی سیستماتیک، سعی دارد ضمن آسیب شناسی اقتصاد، صنعت و ...  راهکارهایی برای دستیابی به اهداف عالی کشور با پیشنهاد روشهای مناسب تصمیم گیری و بهبود مستمر ارائه دهد. 

پیشگفتار و مقدمه: چالش های ساختاری کشور مانند وابستگی به درآمدهای نفتی و لزوم برنامه ریزی برای دستیابی به رشد بالای اقتصادی و کاهش وابستگی به نفت، اهمیت مدیریت تغییر و لزوم تدوین نقشه راه برای دستیابی به اهداف عالی بیان شده است. 

قوت ها و ضعف ها: حوزه های مختلف مانند صنعت، کشاورزی، حمل و نقل، انرژی و غیره تحلیل شده که در برخی موارد مانند صنایع نظامی و پروژه های بزرگ عمرانی موفقیت های خوبی به دست آمده، اما بخش هایی مانند صنعت خودرو نیاز به بهبود دارد.

تحلیل قوت ها و ضعف ها: در برخی موارد، تصمیم گیری ها بدون توجه به توانایی ها و امکانات انجام و این امر منجر به شکست هایی شده و برای رفع این مشکلات، پیشنهاد شده که تصمیم گیری ها باید بر اساس مهندسی ارزش و تحلیل هزینه - فایده انجام شود.

ثبات آرا و نظرات: با تاکید بر اهمیت ثبات تصمیم گیری ها، اشاره شده که تغییرات شدید در تصمیمات می تواند منجر به سلب اعتماد و کاهش مشارکت عمومی شود. برای جلوگیری از این نتایج، تصمیمات باید براساس تحلیل دقیق و مشورت اتخاذ شوند.

تیز کننده چاقوی تدبیر: پیامبر اکرم (ص) می فرمایند: "بر امت خود از فقر نمی ترسم، بلکه از سوء تدبیر بیمناکم"، برای تقویت تدبیر، بهترین روش استفاده از عبرت و پندهای کسب شده از دیگران و گذشتگان و حداقل استفاده از تجربیات شخصی است. 

چرخه های کمال: که شامل سه رکن اصلی است: نرم افزار (اهداف و برنامه ها)، سخت افزار (اجرا و عملیات) و راه افزار (بازخورد و اصلاح) و تأکید شده برای دستیابی به کمال و مقاومت در مقابل مشکلات، باید این چرخه ها به طور مستمر تکرار و بهبود یابند.

روش های رسیدن به اهداف: در این بخش، به روش های افراط، تفریط و اعتدال برای دستیابی به اهداف تشریح شده و اینکه برای کاهش هزینه ها و ریسک ها، بهتر است از روش های مرحله ای و پایلوت با بهبود مستمر و یادگیری از تجربیات استفاده شود.

سه گام اساسی برای یافتن مسیر صحیح و پایدار که در صفحه تحلیل قوتها و ضعف ها تشریح گردید بدین شرح است:

تصمیم شایسته: این بخش به معرفی روش مهندسی ارزش به عنوان یکی از روش های مؤثر برای تصمیم گیری اشاره می کند. در این روش، ابتدا مشکل بادقت تعریف می شود و سپس راهکارهای ممکن برمبنای هزینه - فایده بررسی، تحلیل و انتخاب می شوند.

اقدام بایسته بر اساس مقدورات: با اشاره به تجربه ارتقای استاندارد آلودگی موتورهای احتراقی کشورهای اروپایی در 20 سال بر لزوم توجه به توانایی ها و امکانات در اتخاذ تصمیم و اینکه اقدامات باید بر اساس مقدورات (استطاعت) باشد تاکید می کند.

بهبود پیوسته: اهمیت بهبود مستمر و یادگیری از تجربیات گذشته و پیشنهاد چرخه PDM (طرح، اجرا، ارتقاء) بجای PDCA.

چرخه های علت و معلولی: در دیدگاه سیستمی، رابطه علت و معلولی متقابل است و هر تصمیم بر شرایط بعدی تأثیر می گذارد.

ویژگی های عصر حاضر: ویژگی عصر حاضر به ویژه رشد سریع علم و تکنولوژی، کم شدن فاصله اختراع تا محصول و سرعت فراگیری و اقتصادی شدن تبیین و پیشنهاد می شود برای دستیابی به موفقیت، باید از چرخه علم، عمل و تجربه استفاده شود.

 صنعت و خدمات بالغ و کامل: این بخش با تبیین منحنی S تکنولوژی (قانون مور) و مراحل بلوغ (معرفی، رشد و بلوغ)، سه مرحله بلوغ صنعت یعنی طراحی، تولید و ارتقاء و سه مرحله بلوغ خدمات یعنی انتخاب، بهره برداری و نگهداری را تشریح نموده است.   

 پیوستگی پیشرفت: در این بخش نتایج منفی افراط و تفریط و خسارات رویکرد خودرو گران و سوخت ارزان بیان شده است.

نتیجه اقدامات بهره وری: در این بخش نتایج بهره وری بر عملکرد و سودآوری راه آهن آمریکا در حمل بار باوجود کاهش تعرفه و حقوق و سود بالا و سهم بالای 40 درصد (بیش از سهم جاده) بدون اتکاء به بودجه دولتی و با تحقیقات توسعه ای تشریح شده است. 

نتیجه گیری: این کتاب که در یادداشت های متعدد اشاره شده سعی دارد روشی برای رشد سریع در بخش های مختلف مانند راه آهن ارائه دهد و با رویکردهای پیشنهادی می توان سرعت رشد این صنعت را افزایش داد (1386، ارائه در کمیسیون فناوری مجمع، آپارات).