◄ طرح زوج و فرد دارای چارچوب و پشتوانه مهندسی نیست

تین نیوز | چندی پیش رئیس پلیس راهور تهران با اشاره به اظهارات اقبال شاکری، عضو شورای شهر تهران که درخصوص حذف طرح زوج و فرد در تهران تا پایان فصل بهار گفته بود معاونت حمل و نقل و ترافیک بر اساس قانون حمل و نقل همچنین تخلف های راهنمایی و رانندگی می تواند برای ترافیک شهری برنامه ارائه دهد، اظهار داشت: مرجع تصمیم گیری های ترافیکی در کشور شورای عالی ترافیک است و مسئولان این بخش باید در این حوزه تصمیم گیری نمایند.
سردار سید تیمور حسینی با بیان اینکه قوانین ترافیکی برای شهر تهران در شورای هماهنگی ترافیک تهران انجام می گیرد، تاکید کرد: با این تفاسیر هر اقدام و طرحی باید از سوی این دو مرجع تصمیم گیری و ابلاغ شود لذا از اظهار نظر در این گونه موارد خودداری شد.
پس از درج این خبر در تین نیوز، مجید بابایی از فعالان بخش حمل و نقل و کارشناس حمل و نقل ریلی در این مورد در تین نیوز نوشت:

" طراحی و اجرای رژیم های محدود کننده برای خودروی شخصی کار درست و پسندیده ایست. اصولا هر گونه روش منطقی که در چارچوب مکانیزم های Road Diet به کار گرفته شود و منجر به تشویق شهروندان در عدم استفاده از خودروی شخصی گردد منوط به جایگزینی سیستم حمل و نقل عمومی مناسب باید مورد استقبال قرار گیرد. اما در خصوص طرح زوج و فرد تهران نکته ای که روشن نیست میزان اثربخشی این طرح است. اولا طی ده سال اخیر گزارشی تحلیلی و موثق از عملکرد طرح در دسترس نمی باشد. از طرفی آمارها حکایت از ورود غیر مجاز روزانه 300,000 خودرو که جریمه شده اند به محدوده طرح دارد. تعداد بسیاری هم مجوز روزانه خریده اند که با هدف اولیه کاهش آلودگی و ترافیک مغایر است.

گزارشی در خصوص طرح زوج و فرد تهران در سال 90 توسط شهرداری تهران تهیه گردیده که مطالعه آن خالی از لطف نیست.
http://transport.tabriz.ir/uploads/42/CMS/user/file/49/trhe%20zoj%20o%20fard.pdf

پیشنهادات شهرداری بر اساس نتایج گزارش:
اين طرح از حالت دائمی خارج گرديده و صرفاً در مواقع اضطرار نظير زمان های تشديد آلودگی هوا به اجرا درآيد.

در صورتی كه بر ادامه اجراي طرح اصرار باشد، بهتر است اجراي آن محدوده خاصی را شامل نگردد بلكه با هدف كنترل خودروها در مبدأ، صرفاً در ساعات صبح (مثلاً 6 الي 10 صبح) در كل شهر تهران به اجرا درآيد.

پيشنهاد می گردد با توجه به گذشت چند سال از اجرای اين طرح و كاهش شديد اثرات مثبت ناشی از اجرای آن، طرح های جايگزين مديريت تقاضای سفر نظير اعمال سياست های كنترل فضای پارك شهری، دريافت عوارض تراكم سازی و نظاير آن در دستور كار قرار گرفته و اجرا گردند.

در بخشی از این گزارش به تجربیات سایر کشورها اشاره گردیده که بعد از چند سالی غالبا از ادامه طرح منصرف شده اند.
ضمنا یکی از تبعات طرح زوج و فرد افزایش نرخ مالکیت خودرو در بین شهروندان به منظور برخورداری از هر دو پلاک فرد و زوج بوده است.

نکته مهم دیگر گسترش بی رویه موتورسیکلت است. جالب است که برابر گزارش مدیریت کنترل آلودگی هوای تهران بخش مهمی از آلودگی ناشی از تردد تعداد بسیاری موتورسیکلت در سطح شهر عنوان می گردد.

برای بنده هنوز این سوال باقیست که آیا طرح زوج و فرد به ما در دستیابی به اهداف کاهش آلایندگی و ترافیک کمک شایانی کرده است؟ از این چند هزار میلیارد تومان کسب درآمد ورود مجاز و غیرمجاز به منطقه زوج و فرد چه میزان آن در جهت توسعه حمل و نقل عمومی استفاده شده است؟ بستن خیابانهای شهر به روی خودرو اگر در درازمدت منجر به جایگزینی سیستم حمل و نقل عمومی مناسب و با سطح دسترسی بالا برای شهروندان گردد بسیار هم خوب است اما در غیر این صورت مثل همیشه ساده ترین و بدترین راه برای حل معضل ترافیک و آلودگی هوا انتخاب شده است.

نکته مهم دیگر اینگونه طرح ها کاهش فشار روانی بر مسئولین در جهت توسعه حمل و نقل عمومی است. وقتی بخش مهمی از شهر را از خودرو اجبارا خالی کنیم شاید در خلوت خود بگوییم در حل مسئله ترافیک موفق بوده ایم و لذا تلاشی مناسب برای حل ریشه ای آن نخواهیم کرد. به همین دلیل است که عده ای از متخصصین ترافیک معتقدند وجود ترافیک در معابر می تواند عاملی توسعه زا باشد و مطالبات اجتماعی برای توسعه حمل و نقل عمومی را افزایش دهد.

از سوی دیگر رویکرد متناقض مسئولین شهری در توسعه معابر جاده ای با نگاه خودرو محور طی سالیان اخیر به شدت گسترش یافته است. اگر قرار است خودرو را در منزل نگهداری کنیم چه نیازی به توسعه معابر داریم در حالی که مسئله اصلی یعنی mobility حل نشده و مردم برای تردد با وسائط نقلیه عمومی به شدت دچار مشکل می باشند. اینکه مالکیت خودرو می تواند حق باشد اما نمی تواند برای تردد حقی ایجاد کند مگر اینکه هزینه ورود به طرح را بپردازی در کنار اینکه انتخاب دیگری هم به مردم ندهیم اشکال بزرگیست.

به نظرم امروز طرح زوج و فرد دارای چارچوب و پشتوانه مهندسی نیست و عملا یک نوع نگاه اقتصادی در پس آن مشهود است که به بهانه صرف بازدارندگی و محدوددیت برای خودرو شخصی بدنبال اهداف اقتصادی خود می باشد.

پیشنهاد بنده اجرای آزمایشی حذف محدوده زوج و فرد برای مدت معینی مثلا سه ماه و بررسی دقیق آماری رفتار ترافیکی و حجم خودروها در این دوره و بررسی سایر سناریوهای بازدارندگی نظیر اولویت بازدارندگی برای خودروهای آلاینده است و ممکن است نتایج خلاف تصورات امروز ما باشد."