هیس! آمار تصادفات را فریاد نمی‌ زنند

به گزارش تین نیوز به نقل از ایرنا، برابر اعلام رییس پلیس راهور فراجا در تاریخ ۱۶ فروردین، استان کرمان با ۷۹ فوتی در صدر استان های پرتلفات ناشی از تصادف قرار گرفت و پس از آن به ترتیب استان های فارس با ۷۶ نفر فوتی، خراسان رضوی با ۶۰ نفر، سیستان و بلوچستان با ۵۶ نفر و خوزستان با ۵۱ نفر در رتبه های بعدی قرار دارند.

براساس این خبر که پلیس در اختیار رسانه ها قرار داده، سردار سید تیمور حسینی رییس پلیس راهور فراجا آمار را در بازه زمانی ۲۵ اسفند به مدت ۲۱ روز تا پایان طرح ترافیکی نوروز اعلام کرده است؛ حال آنکه براساس آماری که  کرمان در اختیار دارد از روز ۲۵ اسفند تا روز جمعه ۱۵ فروردین حداقل ۱۰۴ یا ۱۰۳ نفر در تصادفات رانندگی این استان جان خود را از دست داده اند و اختلاف آماری موجود، بسیار معنادار است.

آمار ۱۰۴ نفر نیز به احتمال زیاد آمار نهایی نیست و احتمال بیشتر بودن آن وجود دارد؛ براساس ساختارهای اداری کشور، پزشکی قانونی مسئول اعلام جانباختگان است اما چون این سازمان به روالی همیشگی، به موقع اطلاع رسانی نمی کند، ارائه آمار دقیق، سخت است. بارها از این رویه پزشکی قانونی در استان - چه در سوانح رانندگی چه سایر حوادث مثل انفجارهای تروریستی- انتقاد شده، اما راه به جایی نبرده است.

سال گذشته نیز گزارشی از این وضعیت ناهماهنگ آماری و گاها متناقض دستگاه های اجرایی در استان کرمان گلایه کردیم و مطلبی به شرح لینک زیر منتشر شد، اما گویا هرسال مثل پارسال است و قرار نیست این مشکل مهم حل شود

براساس فرآیندهای اداری و مقررات اعلامی، می گویند پلیس مسئول اعلام تعداد سوانح رانندگی است، اورژانس در قبال اعلام شمار مصدومان مسئولیت دارد و پزشکی قانونی نیز باید آمار تایید شده جانباختگان را اعلام کند؛ هربار و هرسال اما این روال به هم می خورد یا آمارهای متناقض اعلام می شود.

آمار ۱۰۴ نفری تلفات سوانح رانندگی در استان کرمان در طرح ترافیکی نوروز به طور مستند در برخی مجاری مرتبط به ستاد خدمات سفر (همانند جدول زیر) نیز منتشر شده است.

اما چرا اختلاف آماری با فاصله

معلوم نیست علت اختلاف آمار چیست؛ آیا پلیس تنها آمار تلفات سر صحنه تصادف که در گزارش پلیس قید شده را قبول دارد یا مشکل در جای دیگری است؟.

می گویند از بدیهی ترین الزامات حل هر مساله، آمار دقیق است؛ وقتی آمار درست نباشد، راه حل ها و حتی زاویه دیدها و نگرش ها به پدیده هم ناقص خواهد بود و این می شود که اینک در کشور در مقوله سوانح رانندگی یا دیگر بخش ها شاهد وضع موجود هستیم.

هرچند با همین آمار اعلامی پلیس راهور نیز، باز شمار جانباختگان و مصدومان بسیار زیاد است و نیازمند تدبیر جدی و اراده ای یکپارچه هستیم، اما وقتی آمار جان باختگان و مصدومان کمتر اعلام شود، سبب ساز بسیاری از مشکلات در راه حل ها و برخورد ها نیز خواهد شد.

تحلیل آمار اعلامی پلیس راهور، در شمار مصدومان و حتی تصادف های منجر به مرگ یا صدمه افراد نیز نشانگر بازنگری و پایش جدی است؛ نکته قابل تامل دیگر نیز اینکه آنطور که رییس پلیس راهور در روزهای انتهایی تعطیلات نوروز اعلام کرد، تنها ۷۱ صدم درصد حوادث ترافیکی در کشور منجر به فوت، ۱۵.۵ درصد منجر به مصدوم و ۸۳.۸ درصد خسارتی است؛ حال آنکه استنادات دیگر می گوید که این آمار نیز باید پایش و ارزیابی مجدد شود.

البته در مورد علل این تناقض آماری به نظر می رسد بیشتر، مشکل به ضعف ساختارها و نوع نگرش ها در استان ها یا هر عامل دیگر بر می گردد زیرا آمارهای مراجع کشوری، از طریق واحدهای استانی آنها تدوین و دریافت می شود.

همانطور که در یک نمونه جدول بالا نشان داده می شود، آمارها با آمار پلیس(درهمان بازه زمانی مشخص نیز) هماهنگی ندارد.

اختلاف نظر در مورد تعداد مصدومان حوادث رانندگی البته مساله تازه ای نیست، از دیرباز وجود داشته؛ بخشی از مشکل هم به این بر می گردد که پلیس، آمار اورژانس را قبول ندارد و معتقد است «اورژانس آمار مصدومان را زیادتر اعلام می کند»، درحالی که اورژانس تاکید دارد وقتی مصدومی را به مراکز درمانی منتقل می کند، خدمات درمانی متناسب با نوع مصدومیت ارائه می شود، پرونده آن مصدوم نیز مثل هر بیمار دیگری متناسب با نوع بیماری(سرپایی یا....) و خدمات درمانی انجام شده، بررسی و هزینه سنجی می شود به طوری که بیمه پرونده این مصدومان را براساس نوع درمان انجام گرفته محاسبه می کند.

اورژانس و هلال احمر حداقل در استان کرمان، آمار مصدومانی که به صورت سرپایی در محل درمان می کند را نیز جداگانه اعلام می کنند؛ هرچند ممکن است درصدی از مصدومان انتقالی نیز همان روز از مراکز درمانی ترخیص شوند.

اختلاف نظر در مورد تعداد مصدومان حوادث رانندگی البته مساله تازه ای نیست، از دیرباز وجود داشته؛ مشکل هم به این بر می گردد که پلیس معتقد است «اورژانس آمار مصدومان را زیادتر اعلام می کند»، درحالی که اورژانس تاکید دارد وقتی مصدومی را به مراکز درمانی منتقل می کند، خدمات درمانی متناسب با نوع مصدومیت ارائه می شود، پرونده آن مصدوم نیز مثل هر بیمار دیگری متناسب با نوع بیماری(سرپایی یا....) و خدمات درمانی انجام شده، بررسی و هزینه سنجی می شود؛ بیمه نیز پرونده این مصدومان را براساس نوع درمان انجام گرفته محاسبه می کند؛ اورژانس و هلال احمر حداقل در استان کرمان، آمار مصدومانی که به صورت سرپایی در محل درمان می کند را نیز جداگانه اعلام می کنند؛ هرچند ممکن است درصدی از مصدومان انتقالی نیز همان روز از مراکز درمانی ترخیص شوند

در این شرایط، معلوم نیست آمار مصدومان در پلیس چطور فرآوری می شود؛ برخی می گویند غیر از شاخص هایی که پلیس در صحنه تصادف در اعلام مصدومان براساس شدت یا نوع صدمه و حتی خدمات درمانی دارد، عامل دیگر به مراجعه مصدومان تصادفات که طی روزهای بعد به پلیس برای تشکیل پرونده مرتبط با گرفتن خسارت و ... انجام می گیرد بستگی دارد؛ حال آنکه بسیاری از مصدومان در چندروز پس از تصادف، به ویژه در تعطیلات نوروز، امکان مراجعه به پلیس ندارند، پس آمار اعلامی چطور می خواهد (در بازه زمانی اعلام آمار) با قطعیت همراه باشد؟؛ و این درحالی است که منابع درمانی آمار مصدومان را به شکل درمان در محل و انتقالی مصدوم اعلام می دارند اما ملاک محاسبه قرار نمی گیرد.

به هرروی، با وضعیت کنونی باید بپذیریم نظام آماری ما مرتبط با حوادث رانندگی مشکل اساسی و ساختاری دارد و تا این مساله حل نشود؛ یعنی دستگاه های اجرایی متولی در یک کارگروه واحد به زبانی مشترک نرسند، نمی توان در خروجی و راهکارهای کاهش سوانح هم چندان امیدوار بود.

چه اینکه طی هفته های اخیر، پویش نه به تصادف و یک پویش هم توسط هلال احمر (به رفت) اطلاع رسانی شد و با وجود پیگیری رسانه ها برای تولیدمحتوای مرتبط با آنها، اما باز می بینیم که آمار حوادث خیلی بالاست.

علل حوادث

بی شک شمار حوادث رانندگی و تعداد جانباختگان و مصدومان آنها، علل متعدد، زیاد و متنوع دارد؛ از جمله ضعف های جدی در زیرساخت های جاده ای، تجهیزات و الزامات موردنیاز در جاده ها، کیفیت همیشه محل پرسش خودروهای تولید داخل، ضعف نظارت بر رفتارهای ترافیکی و نیز رعایت نکردن مقررات توسط شهروندان.

البته اینجا همه تقصیرها نیز بر گردن پلیس نیست زیرا این نهاد با ماموریت هایی بسیار مهم و حیاتی، برای تقویت ساختارهای نظارتی خود و اقدامات بازدارنده، نیازمند تجهیز به امکانات و نیروی انسانی مورد نیاز است که باید حمایت جدی و عملیاتی شود.

عنصر مهم رانندگی

اما در عین حال ما بسیاری از کشورها را حداقل در منطقه خودمان سراغ داریم که از نظر سرانه آزادراه و بزرگراه، شاید وضعیت نامناسب تر(کمتری) از ایران هم داشته باشند، اما شمار تصادفات آنها یا سرانه مرگ ناشی از تصادفات آنها بسیار پایین تر از ایران است و هنگامی که مساله را واکاوی می کنیم می بینیم که در آن کشورها قوانین رانندگی بهتر و بیشتر رعایت می شود یا خودروهایشان باکیفیت تر است.

برخی کشورها را در همسایگی داریم که آمار تصادف آنها حتی از ایران بیشتر است اما آمار جان باختگان و مصدومان آنها کمتر از ایران است؛ هرچند برخی کشورها نیز اساسا با داشتن بزرگراه های کمتر، تصادف کمتری نیز دارند که نشان از فرهنگ سازی بیشتر و بهتر(نظارت افزون تر) دارد.

به واقع وقتی کمتر سرعت غیرمجاز برویم، کمربند ببندیم، به موقع استراحت کنیم یا غیره؛ بی شک با همین خودرو بی کیفیت و همین جاده هم، شمار تصادفات کمتر خواهد شد؛ البته این نافی ضرورت اصلاح نقاط حادثه خیز، تقویت زیرساخت های جاده ای و کیفیت خودروها نیست و آنها را توجیه نمی کند.

لذا ضروری است نظام آماری مرتبط با حوادث رانندگی در کلیت کشور اصلاح و یکپارچه شود؛ سپس ناظر به واقعیت موجود، بتوان سیاستگذاری و راهبردسازی به شکل علمی و اثربخش در مسیر کاهش سوانح رانندگی و تلفات و مصدومان آن داشته باشیم.