◄ توسعه گردشگری دریایی و ساحلی ایران؛ چرا و چگونه؟

تین نیوز | گردشگری دریایی و ساحلی، یکی از مهم ترین، جذاب ترین و سودآورترین حوزه های گردشگری در همه جهان است اما در ایران، هنوز چنان که شایسته است به این حوزه پرداخته نشده است.

با توجه به اهمیت این موضوع، درباره ظرفیت ها و ضعف های گردشگری دریایی و ساحلی ایران،  خبرنگار تین نیوز با مهدی شیرخانی، فعال گردشگری در حوزه اکوتوریسم، ویژه مناطق دریایی و ساحلی، گفتگویی انجام داده  که در ادامه می خوانید. وی در این گفتگو، راهکارهایی برای استفاده بهینه از ظرفیت های این حوزه گردشگری ارائه داده است.

تین نیوز: ارزیابی شما از وضعیت فعلی گردشگری دریایی و گردشگری ساحلی کشورمان چیست؟
در حال حاضر گردشگر دریایی و سواحل به معنای تخصصی کلمه در کشورمان وجود ندارد و آنچه هست، بیشتر حضور اهالی شهرهای دور از نوار ساحلی و مردم علاقه مند و دلتنگ دریا در ساحل ها ست که بیشتر گردش های کوچک را شامل می شود، البته در برخی مناطق مانند قشم، کیش و چابهار، برخی امکانات تخصصی از جمله جت اسکی، فراهم شده اما در در سایر موارد، چیزی به عنوان گردشگری دریایی نداریم که جاذبه های دریایی کشور را به طور مشخصی ارائه کند.

تین نیوز: به نظر شما علت این وضعیت چیست؟
یک دلیل این است که دریاهای ایران، از نظر استراتژیک، مشمول حساسیت های بسیار زیاد و ملاحظات انتظامی و امنیتی هستند.
از سوی دیگر، از گذشته های دور، ایرانیان از دریا بیشتر به عنوان یک معیشت استفاده کرده اند و نگاه اقتصادی و حمل و نقلی به دریاها داشته اند؛ نه نگاه گردشگری، بنابراین گردشگری دریایی ما، زیرساخت تاریخی ندارد.
بزرگترین صنایع دستی جهان، لنج است که از گذشته های بسیار دور در ایران بوده و ایرانی ها مبدع آن بوده اند اما استفاده آن در ایران، باری بوده نه گردشگری. بنابراین از گذشته، بسترسازی برای گردشگری دریایی در ایران نشده، در حالی که در کشورهای دیگر در وهله اول گردشگری دریایی رونق گرفته و بعد از آن، بحث حمل و نقل و اقتصاد دریایی مطرح شده است.

تین نیوز: راهکار شما برای اصلاح این وضعیت و بهبود اوضاع گردشگری دریایی و ساحلی چیست؟
در گام نخست، باید بخشی از پتانسیل های نوار جنوبی ایران از نظر دریایی و ساحلی و جاذبه های آنها، شناسایی شود و در ادامه، یک نقشه جامع در این حوزه، تهیه شود.
متاسفانه در کشور ما نگاه ها در این حوزه جزیره ای است، یعنی نهادهای مختلف مانند سازمان بنادر، محیط زیست، نهادهای امنیتی وانتظامی و... هر یک نگاه خودشان را به دریا و محیط زیست دارند در حالی که اگر یک نگاه جامع و یکپارچه وجود داشته باشد ـ که متاسفانه تا امروز چنین نبوده ـ این نگاه می تواند به یک نقشه جامع منتهی شود که در قالب آن، ظرفیت های گردشگری، نیازها و نقاط ضعف و قوت بخش های مختلف ساحلی و جزایر، مشخص شود.
با تهیه نقشه جامع، طرح و نقشه جامعی برای بهره برداری از دریاها و سواحل ایران خواهیم داشت که در بخش های مختلف از جمله شیلات، گردشگری دریایی، کشاروزی دریایی، حمل و نقل دریایی و... اولویت ها را مشخص کرده است.

متولی این مسئله را چه سازمان با نهادی می دانید؟
مشخصا وزارت کشور می تواند این مساله را مدیریت کند. در حال حاضر، ساکنان بومی بسیاری از جزایر کشور ما و سواحل نفتی، به معیشت پایدار نرسیده اند و از نظر ا قتصادی مشکلاتی دارند در حالی که با توسعه گردشگری دریایی و حتی راه اندازی گردشگری نفت، می توان به اوضاع اقتصادی ساکنان این جزایر و سواحل نفتی کشور نیز سر و سامان داد.

تین نیوز: گردشگری دریایی و گردشگری ساحلی، چه تفاوت هایی دارند؟
گردشگری دریایی برآمده از دریاست و شامل جاذبه های دریا، در زیر آب و در سطح دریا می شود.
برای گردشگری روی دریا، نیاز به شناور داریم. در خلیج فارس نمی توان با شناورهای کوچک، گردشگری دریایی داشت زیرا هم دریازدگی ایجاد می کند و هم در برابر موج های بزرگ، ایمن نیست. همچنین حجم گردشگرانی که می توان با این شناورها جابجا کرد، بسیار کم است. از نظر استانداردهای جهانی هم شناورهای کوچک، منسوخ شده است. در گرشگری دریایی، اگرچه سطح دریا ممکن است به تنهایی جاذبه ای نداشه باشد اما جاذبه های مسیر سفر تعیین کننده است.
از سوی دیگر افرادی هستند که نمی خواهند یا نمی توانند با شناور، سفر دریایی داشته باشند که برای این افراد، گردشگری ساحلی وجود دارد، یعنی سفرهای بسیار کوتاه با قایق های کوچک یا استفاده از جت اسکی و نیز غواصی که کلوب های دریایی برای این کار، خدمات ارائه می دهند. همچنین در سطح دنیا، آکواریوم های نیمه طبیعی در سواحل و کنار شهرها طراحی شده و انواع ماهی ها در آنجا نگهداری می شوند.

تین نیوز: در حال حاضر در ایران، گردشگری دریایی، شرایط مطلوب تری دارد یا گردشگری ساحلی؟
در ایران در حال حاضر، کشتی کروز نداریم و تنها چیزی که در حمل و نقل دریایی داریم، کشتی های کاتاماران است که مناسب حمل و نقل مسافر در مقاصد چندمایلی بین جزایر است و امکانات، فضا و امنیت لازم را برای گردشگری دریایی ندارد.
با توجه به داشته های فعلی، می توان گفت در ایران، گردشگری ساحلی رونق بیشتری دارد، به ویژه با وجود پلاژها، اسکله های مسافری و کلوب های دریایی که در شمال کشور و نیز در قشم و کیش و چابهار داریم.

تین نیوز: آیا در کشورمان برای ورود کشتی های کروز خارجی و حضور گردشگران خارجی در ایران نیز زمینه ای فراهم شده است؟
کروزهای خارجی، به شدت تابع قوانین بین المللی هستند و استقبال و میزان پذیرش ملی و دولتی ما از آنها، در هر برهه از زمان بر اساس سیاست های زمانه متفاوت است و در حالی که از سوی کشوهای خارجی، استقبال در این زمینه وجود دارد اما متاسفانه امکانات آن در ایران فراهم نیست و تبلیغات نمی شود.
درخواستی که در این راستا از سفیران ایران در کشورهای خارجی دارم این است که درباره جاذبه های مختلف گردشگری ایران در کشورهای دیگر، اطلاع رسانی کنند.
در همسایگی ما در دبی، هر شب یک کشتی کروز پهلو می گیرد در حالی که ما چندین برابر این کشور جاذبه گردشگری داریم و از نظر امنیتی نیز از آنها بالاتریم، بنابراین ما باید مراکز فرهنگی را برای این کار فعال کنیم و از این کشتی ها دعوت کنیم که به ایران بیایند و باید زمینه برای آژانس هایی که از کشتی های بزرگ دعوت می کنند، فراهم شود.
در حال حاضر معمولا هر دو سال یک بار یک کروز نیمه متوسط از ایران بازدید می کند که در مقایسه با ظرفیت های کشور ما و نیز در مقایسه با کشورهای منطقه، عدد واقعا ناچیزی است، حتی پاکستان هم با تمام ناامنی که دارد، کروزهای بیشتری در کنار آن پهلو می گیرند.
متاسفانه ما نخواسته ایم این بخش را توسعه دهیم و بهترین روش سفر به ایران، در حال حاضر هواپیماست که این باعث شده گردشگری و توسعه آن در ایران، متوازن نباشد.
به گمان من، حدود 50 سال دیگر که نفت ایران تمام شود و اعتماد به نفت از دست برود، شروع گردشگری ایران در آن زمان خواهد بود؛ البته اگر هیچ یک از مسئولان ما تا قبل از آن، باور نکنند که گردشگری می تواند اقتصاد کشور را پیش ببرد.

تین نیوز: پیشنهاد مشخصی در این رابطه دارید؟
در مرحله اول، باید به دور از شتابزدگی ها، با شاید یک دهه مطلعه درست، ارزیابی مناسبی از تمامی مرزهای ساحلی و جزایر انجام و پتانسیل های مختلف گردشگری، زیست محیطی و.. در مناطق مختلف، مشخص شود.
به عنوان مثال، باستان شناسی دریایی یکی از پتانسیل های بسیار بالای ایران در گردشگری است که از آن غفلت شده است، در حالی که تاریخ بسیار کهن و گنج های بزرگی در اعماق خلیج فارس نهفته است.
همچنین در بخش کشاورزی دریایی هم کار خاصی انجام نداده ایم. در حال حاضر نمونه های جلبک های دریایی بسیار مناسبی در خلیج فارس وجود دارد و می تواند کاشته شود که می توان محصل آن را با قیمت های مناسب، در بازارهای جهانی به فروش رساند اما متاسفانه از این فرصت بهره برداری نکرده ایم، در حالی که همین حالا در نیمه جنوبی خلیج فارس، از این امکان بهره برداری می شود.