چالش‌های سریالی زیرساخت‌های توریستی
ایران درحال حاضر در فصل اوج سفر گردشگران‌خارجی به‌سر می‌برد؛ گردشگرانی که برای آمدن به ایران و دیدن مناطق گردشگری کشور باید چالش‌ها و موانع زیادی را از سر بگذرانند؛ موانعی مانند «ظرفیت اندک فرودگاه‌های بین‌المللی»، «کمبود واحدهای اقامتی»، «کاستی‌های حملونقل»، «آموزش نامناسب نیروی انسانی»، «وضعیت نامطلوب سرویس‌های بهداشتی»، «کیفیت ارائه خدمات و کمبود مراکز رفاهی»، «عدم تنوع غذایی در منوی رستوران‌ها»، «عدم ساماندهی اماکن تاریخی»، «زیرساخت‌های مالی نامساعد» و... که در سال‌های اخیر و باوجود رشد ورود گردشگر به کشور همچنان پابرجا هستند.
ایران درحال حاضر در فصل اوج سفر گردشگران‌خارجی به‌سر می‌برد؛ گردشگرانی که برای آمدن به ایران و دیدن مناطق گردشگری کشور باید چالش‌ها و موانع زیادی را از سر بگذرانند؛ موانعی مانند «ظرفیت اندک فرودگاه‌های بین‌المللی»، «کمبود واحدهای اقامتی»، «کاستی‌های حملونقل»، «آموزش نامناسب نیروی انسانی»، «وضعیت نامطلوب سرویس‌های بهداشتی»، «کیفیت ارائه خدمات و کمبود مراکز رفاهی»، «عدم تنوع غذایی در منوی رستوران‌ها»، «عدم ساماندهی اماکن تاریخی»، «زیرساخت‌های مالی نامساعد» و... که در سال‌های اخیر و باوجود رشد ورود گردشگر به کشور همچنان پابرجا هستند.
به گزارش تین‌نیوز، با این همه معاون گردشگری سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی وگردشگری بر این موضوع تاکید دارد که برنامه‌های زیرساختی در نظر گرفته‌شده، در حال اجرایی شدن هستند و به‌زودی تمام این موانع مرتفع خواهند شد. این درحالی است که برخی از اعضای جامعه تورگردانان ایران در گفت و گو با «دنیای اقتصاد» از نامساعد بودن زیرساخت‌هایی می‌گویند که همچنان وضعیت مناسبی برای ورود گردشگرخارجی ندارد و همین موضوع موجب شده تا گردشگران‌خارجی برای سفر کردن، ایران را در اولویت انتخابی خودشان قرار ندهند.
به گزارش روزنامه دنیای اقتصاد، به باور آنها، بعد از اتمام دوره دولت نهم و دهم و روی کار آمدن دولت یازدهم و دوازدهم تصور بر این می‌رفت که جایگاه گردشگری، جایگاه ویژه‌ای باشد. همین نگاه نیز موجب شد تا گردشگران‌خارجی، ایران را به‌عنوان مقصد گردشگری‌شان برگزینند. از طرف دیگر هم مسائل امنیتی و جنگ که در منطقه خاورمیانه شاهد آن هستیم باعث شد تا گردشگران‌خارجی، ایران را به‌عنوان یک منطقه امن جهت گردشگری انتخاب کنند، اما متاسفانه چون برای این حجم از ورود گردشگر برنامه‌های زیرساختی درنظرگرفته نشده بود از این فرصت به‌درستی استفاده نشده است. صاحب‌نظران این حوزه معتقدند نباید میزان گردشگر ورودی بسته به وضعیت منطقه باشد و باید فعالان در این زمینه ابتکار عمل را در دست بگیرند؛ اتفاقی که هنوز صنعتگران گردشگری به آن نرسیده‌‌اند. در همین راستا کارشناسان این صنعت معتقدند باوجود تلاش‌های بخش دولتی و خصوصی برای جذب گردشگر خارجی، مدیریت درستی در برابر حجم زیاد ورودی‌ها صورت نگرفته و در نتیجه با کاهش گردشگر ورودی مواجه شده‌ایم. به‌عقیده آنها، نبود زیرساخت‌های لازم و گران بودن خدمات به این دسته از مسافران، موجب می‌شود میزان گردشگر ورودی به‌مرور ریزش کند.
ظرفیت اقامتی کم یا کمبود زمان‌بندی
اما مشکلات زیرساختی موجود در زمینه فراهم کردن فرصت برای ورود گردشگرخارجی دست به دست هم داده تا ظرفیت گردشگری ایران اشباع شده به‌نظر برسد. از جمله ظرفیت‌هایی که به‌نظر تکمیل می‌آید، مراکز اقامتی هستند که البته محمد محب‌خدایی، معاون گردشگری سازمان میراث فرهنگی در گفت و گو با «دنیای اقتصاد» اظهار می‌کند تعداد این مراکز کافی است و تنها باید برای زمان‌بندی‌ها برنامه‌ریزی لازم صورت‌گیرد. به گفته او، در غیر زمان‌های اوج سفر به‌طور میانگین ۵۴درصد ظرفیت هتل‌ها پر است و باقی، خالی‌اند.
اما محمود بنکدار، یکی از اعضای جامعه تورگردانان در این‌خصوص به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: «با توجه به کمبود ظرفیت هتل‌ها و مراکز اقامتی در فصل‌هایی که اوج سفر گردشگران ورودی است، این گردشگران پشت درهای بسته می‌مانند و برخی از آژانس‌های مسافرتی به‌دلیل تکمیل ظرفیت مجبور هستند به بسیاری از درخواست‌ها جواب منفی بدهند. از سوی دیگر همین موضوع موجب می‌شود تا هتل‌هایی که امکانات بهتری دارند خدمات خود را با قیمت بالاتر ارائه‌دهند. تمام این اتفاقات باهم کاری می‌کند تا سفر به ایران برای گردشگر خارجی صرفه اقتصادی نداشته‌باشد.» مصطفی شفیعی‌شکیب، دیگر عضو جامعه تورگردانان ایران نیز در همین زمینه به خبرنگار ما می‌گوید: «در بخش اقامتی گردشگران ورودی همچنان با مشکل روبه‌رو هستیم. هتل‌ها ساخته شده‌اند، اما کافی نیستند. برای همین ایران در منطقه به‌عنوان یک مقصد گردشگری گران شناخته می‌شود. البته یکسری خانه‌ها به‌عنوان اقامتگاه بوم‌گردی در نظر گرفته شده اما همچنان کافی نیست. از سوی دیگر، برخی از گردشگران هم دوست ندارند از این اقامتگاه‌ها استفاده‌کنند. باید نیاز تمام متقاضیان را در نظر گرفت.»
معضلی به‌نام حملونقل
در همین حال، زیرساخت‌های لازم در زمینه آموزش ناوگان حملونقل جهت جابه‌جایی مسافران‌خارجی که با نیت گردشگری به ایران آمده‌اند ایجاد نشده؛ به‌طوری که رانندگان کمی در این زمینه آموزش دیده‌اند. با این حال و با وجود کمبودهایی که تورگردان‌ها و فعالان گردشگری به آن اشاره می‌کنند محب‌خدایی، تاکید می‌کند که مجوز حملونقل به شرکت‌های گردشگری ابلاغ شده‌است تا بخش حملونقل گردشگری از حملونقل عمومی جدا شود و شرکت‌های تخصصی شکل‌گیرد. او می‌گوید که ناوگان حملونقل نیز در این زمینه آموزش دیده‌است: «شرکت‌های حملونقل در فرودگاه‌ها با بخش سیستمی ارتباط برقرار کرده‌اند و بر همین اساس بخشی از مینی‌بوس‌ها و اتوبوس‌های پایانه‌ها برای استفاده گردشگران ورودی در نظر گرفته شده‌است.» اما بنکدار با انتقاد از شرایط حملونقل و نبود زیرساخت‌های مناسب در این زمینه می‌گوید: «باید ناوگان حملونقل بین شهری برای تردد گردشگران‌خارجی آموزش ببینند ولی هنوز این مهم محقق نشده‌است و همین موضوع چالش‌های زیادی را به‌وجود می‌آورد.» به‌گفته شفیعی‌شکیب نیز سرویس‌های حملونقل همچنان به‌شکل سنتی پیش می‌رود و راننده‌ها تنها مسافربرند و توریست‌بر نیستند. او ادامه می‌دهد: «رانندگان بین راهی قشر شریف جامعه هستند؛ اما آنها آموزش لازم را در برخورد با یک توریست ندیده‌اند و این موضوع هم به‌خودی خود مشکلاتی را به‌همراه دارد.»
چالش وخیم «سرویس‌های بهداشتی»
نبود سرویس‌های بهداشتی فرنگی در اکثر توقفگاه‌ها و بهداشت نامناسب آنها نیز همچنان یکی از معضلات تاسف‌آوری است که گردشگران ورودی را با مشکلات فراوان روبه‌رو می‌کند. این مشکل درصورتی همچنان پابرجاست که معاون گردشگری سازمان معتقد است برطرف شده و رضایتمندی‌ها بهبود پیداکرده! البته او خود نیز این موضوع را هم قبول دارد که هنوز به مرحله ایده‌آل در این زمینه نرسیده‌ایم. شفیعی‌شکیب نیز با انتقاد از شرایط موجود سرویس‌های بهداشتی می‌گوید: «معمولا گردشگرهای خارجی که به ایران می‌آیند گردشگران فرهنگی‌اند و بالای ۵۰-۶۰ سال سن دارند. بنابراین آنها نیاز دارند در طول روز بارها از سرویس‌بهداشتی استفاده‌کنند. فاصله شهرهای ایران زیاد است و به هر حال این موضوع، موضوع بی‌اهمیتی نیست که نخواهیم به آن توجه کنیم. سرویس‌های بهداشتی از یکسو خیلی کم هستند و از سوی دیگر بسیاری از آنها سرویس‌های سنتی‌اند که یک مسافر خارجی طرز استفاده از آن را بلد نیست و این برای کشورمان‌یک امتیاز منفی محسوب می‌شود.»
درجا زدن در گردشگری آماتور
در چنین شرایطی بنکدار بر این باور است که صنعت گردشگری کشور هنوز به مرحله گردشگری حرفه‌ای نرسیده و در بخش آماتوری درجا می‌زند؛ به‌طوری که با این میزان گردشگر ورودی نیز این صنعت راه به‌جایی نخواهد برد و تا زمانی که آژانس‌های مسافرتی به‌شکل سنتی عمل می‌کنند مشکلات حملونقل و مسائل اقامتی و مالی و... پابرجاست و ورود گردشگر خارجی به‌صورت نامنظم و بی‌برنامه پیش خواهد رفت. این فعال تورگردان ادامه می‌دهد: «ورود گردشگر خارجی با این بی‌برنامگی باعث می‌شود یک‌سال یا یک فصل با فراوانی گردشگر ورودی روبه‌رو باشیم و در برخی سال‌ها در رنج کمبود گردشگر خارجی به‌سر بریم. مادامی که با این مسائل دست و پنجه نرم می‌کنیم، تنها عده‌ای در این بین سود خواهند کرد و در عوض، عده‌ای دیگر متحمل زیان خواهند شد.
در نهایت نیز هیچ پیشرفتی در این زمینه نخواهیم داشت.» با وجود انتقادهای حاکم بر وضعیت نامناسب زیرساخت‌های گردشگری ورودی، اما معاون گردشگری کشور همچنان می‌گوید که در این زمینه فعالیت‌های مثبتی هم انجام شده و این روند به‌خوبی در حال پیشروی است. محب‌خدایی با اشاره به این موضوع که در تورهای گردشگری ناظران نامحسوس در نظر گرفته شده تا خدمات به شکل بهتری ارائه شود، می‌گوید: «برای خدمت‌رسانی بهتر به‌گردشگران ورودی، بازاریابی تخصصی در زمینه مشاوره وتبلیغات در نظر گرفته شده. همچنین از تور اپراتورهای مجازی استفاده کرده‌ایم که اطلاعات آنلاین را در اختیار مسافر خارجی قرار بدهند. علاوه بر این پنجره‌های واحدی برای ستاد سفر در نظر گرفته شده تا از این طریق سرویس‌گیرنده با تمام اجزای سرویس‌دهنده در ارتباط باشد.» او می‌گوید مشکلات زیرساختی که وجود دارد نشان‌دهنده این نیست که ما ظرفیت‌های لازم را نداریم بلکه باید از این ظرفیت‌ها به شکل بهینه استفاده شود.
اما با وجود گفته‌های معاون گردشگری انجام چنین اقداماتی هنوز آنقدر محسوس نیست یا حداقل آنقدر کارآیی نداشته که بر میزان رضایتمندی گردشگران ورودی بیفزاید و آنها را به‌دلیل افزایش چنین خدماتی مجاب کند که ایران را به این دلایل به‌عنوان مقصد گردشگری خود انتخاب کنند. شاید اگر چالش‌های پیشروی گردشگران ورودی به‌شکل محسوس‌تری حل شود، امید به اضافه شدن روزافزون گردشگران‌خارجی شکل گیرد. با این‌همه، کارشناسان یادآور می‌شوند که وضعیت گردشگری ورودی در ایران آنقدر مساعد نیست که بخواهیم شرایط مثبت آن را در خور توجه نشان‌دهیم. اکنون صنعت گردشگری ایران مشکلات زیادی پیشروی خود دارد، که درصورت استمرار، فرصت‌های بسیاری را ظرفیت‌های گردشگری کشور از دست خواهد داد.
