طبقه بندی کشورهای بانک جهانی بر اساس سطح درآمد برای ۲۰۲۵-۲۰۲۴ / رشد ۵ درصدی ایران

به گزارش تین نیوز به نقل از ایمنا، گروه بانک جهانی، اقتصادهای جهان را به چهار گروه درآمدی کم، متوسط رو به پایین، متوسط رو به بالا و بالا تقسیم بندی می کند. طبقه بندی ها هر سال یکم جولای بر اساس سرانه درآمد ناخالص ملی (GNI) سال گذشته تقویمی به روز می شود. واژه کشور که در این گزارش به جای اقتصاد به کار می رود، به معنای استقلال سیاسی نیست، بلکه به هر سرزمینی اطلاق می شود که مقامات برای آن آمارهای اجتماعی یا اقتصادی جداگانه گزارش می کنند.

معیارهای GNI به دلار آمریکا و با استفاده از ضرایب تبدیل مشتق شده بر اساس روش اطلس بیان می شود که شکل فعلی آن در ۱۹۸۹ معرفی شد. روش اطلس نوسانات نرخ ارز را با استفاده از یک میانگین متحرک سه ساله و ضریب تبدیل تعدیل شده با قیمت هموار می کند. برآوردها از تبدیل واحدهای پول محلی (LCU) به دلار آمریکا با اعمال ضریب تبدیل اطلس به دست می آید. در کشورهایی با نرخ مبادله دو یا چندگانه، مشروط بر اینکه اطلاعات لازم در دسترس باشد، نرخ مبادله ای که برای تبدیل واحدهای پول محلی به دلار آمریکا استفاده می شود، میانگین همه نرخ های مبادله ای است.

هدف طبقه بندی درآمد بانک جهانی نشان دادن سطح توسعه یک کشور است که از GNI سرانه اطلس به عنوان یک شاخص در دسترس از ظرفیت اقتصادی استفاده می کند.

طبقه بندی کشورها به دسته های درآمدی در طول دوره از اواخر دهه ۱۹۸۰ به طور قابل توجهی تکامل پیدا کرده است. ۳۰ درصد از کشورهای گزارش دهنده در ۱۹۸۷ به عنوان کشورهای کم درآمد و ۲۵ درصد به عنوان کشورهای با درآمد بالا طبقه بندی شدند. این نسبت های کلی در ۲۰۲۳ به ۱۲ درصد در رده کم درآمد و ۴۰ درصد در رده پردرآمد کاهش داشت؛ با این حال مقیاس و جهت این جابه جایی ها بین مناطق جهان بسیار متفاوت است.

بعضی از نکات برجسته منطقه ای عبارتند از:

• ۱۰۰ درصد از کشورهای جنوب آسیا در ۱۹۸۷ به عنوان کشورهای کم درآمد طبقه بندی شدند، در حالی که این سهم در ۲۰۲۳ به تنها ۱۳ درصد کاهش پیدا کرده است.

• در خاورمیانه و شمال آفریقا، سهم کشورهای کم درآمد در ۲۰۲۳ (۱۰ درصد) بیشتر از سال ۱۹۸۷ است که هیچ کشوری در این گروه طبقه بندی نشده بود.

• در آمریکای لاتین و دریای کارائیب، سهم کشورهای با درآمد بالا از ۹ درصد سال ۱۹۸۷ به ۴۴ درصد سال ۲۰۲۳ رسیده است.

• اروپا و آسیای مرکزی در ۲۰۲۳ (۶۹ درصد) نسبت به ۱۹۸۷ (۷۱ درصد) سهم کمتری از کشورهای با درآمد بالا دارند.

این ترکیبات در حال تغییر به صورت بصری در نمودار زیر نشان داده شده است که طبقه بندی کشورها را بر اساس منطقه و در طول زمان از ۱۹۸۷ نشان می دهد.

تغییر طبقه بندی ها

طبقه بندی درآمد کشوری برای سال مالی ۲۵ بر اساس GNI سرانه ۲۰۲۳ به روز شده است. از دیدگاه آماری، طبقه بندی ها می توانند به دو دلیل تغییر کنند:

• تغییرات در GNI سرانه اطلس: در هر کشور، عواملی همچون رشد اقتصادی، تورم، نرخ ارز و رشد جمعیت می توانند بر سطح GNI سرانه اطلس تأثیر بگذارند. تجدیدنظر برای بهبود روش ها و داده ها نیز می تواند تأثیر داشته باشد.

• تغییرات در آستانه طبقه بندی: برای ثابت نگه داشتن آستانه طبقه بندی درآمد به صورت واقعی، آن ها سالانه برای تورم با استفاده از کاهش دهنده حق برداشت ویژه (SDR) تنظیم می شوند که میانگین وزنی کاهش دهنده های تولید ناخالص داخلی چین، ژاپن، بریتانیا، ایالات متحده و منطقه یورو است. آستانه های جدید برای سرانه GNI اطلس (به دلار آمریکا) به شرح زیر است:

اقتصادها در سال جاری به سمت دسته های درآمدی جدید حرکت می کنند و سه کشور بلغارستان، پالائو و روسیه از رده درآمد متوسط به بالا به رده پردرآمد منتقل شده اند.

بلغارستان به طور پیوسته با رشد متوسط در طول دوره بهبود پس از همه گیری، به آستانه درآمد بالا نزدیک شده است که این روند در ۲۰۲۳ ادامه پیدا کرد، زیرا تولید ناخالص داخلی واقعی آن با حمایت تقاضای مصرف ۱.۸ درصد رشد داشت.

پالائو نیز به بهبود پس از همه گیری ادامه داد، زیرا تولید ناخالص داخلی آن به سطوح قبلی بازگشت و ۰.۴ درصد رشد واقعی داشت. این تولید با تورم ۸.۱ درصد که توسط کاهش دهنده تولید ناخالص داخلی اندازه گیری شده است، GNI اسمی پالائو ۱۰ درصد افزایش داشت.

فعالیت های اقتصادی در روسیه تحت تأثیر افزایش زیادی در فعالیت های نظامی مرتبط با ۲۰۲۳ بود. رشد این کشور نیز با افزایش تجارت (مثبت ۶.۸ درصد)، بخش مالی (مثبت ۸.۷ درصد) و ساخت وساز (مثبت ۶.۶ درصد) تقویت شد. این عوامل به افزایش تولید ناخالص داخلی واقعی (۳.۶ درصد) و اسمی (۱۰.۹ درصد) منجر شد و GNI سرانه اطلس روسیه ۱۱.۲ درصد رشد کرد.

از سوی دیگر الجزایر، ایران، مغولستان و اوکراین همه از رده درآمد متوسط پایین به رده با درآمد متوسط رو به بالا در سال جاری ارتقا پیدا کردند.

اقتصاد الجزایر در ۲۰۲۳ رشد ۴.۱ درصدی داشت. دلیل اصلی طبقه بندی مجدد رو به بالا، بازنگری جامع آمار حساب های ملی بود که توسط مقامات الجزایر برای هم سویی با استانداردهای بین المللی فعلی انجام شد. به عنوان مثال به دلیل گسترش برآوردهای سرمایه گذاری برای تحقیق و توسعه در زمینه روش های بهبودیافته برای اندازه گیری تولید در مدیریت دولتی، هم سویی مجدد انجام گرفته به بازنگری رو به بالا در سطح تولید ناخالص داخلی، به طور متوسط ۱۳.۳ درصد بیشتر در دوره ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۲ و پوشش بهبودیافته اقتصاد منجر شد.

در ۲۰۲۳ اقتصاد ایران ۵ درصد رشد کرد که به طور عمده ناشی از صادرات نفت و حمایت از دستاوردهای خدمات و تولید بود. تولید ناخالص داخلی این کشور ۳۹.۵ درصد از نظر اسمی جهش داشت که به رغم کاهش ارزش ریال ایران به افزایش ۱۷.۶ درصدی GNI سرانه اطلس منجر شد.

مغولستان پس از همه گیری به بهبودی خود ادامه داد و تولید ناخالص داخلی واقعی ۷.۰ درصد در سال ۲۰۲۳ افزایش یافت. رشد به دلیل توسعه معدن کاری ۲۳.۴ درصدی همراه با قیمت های صادرات بالاتر بود که صادرات را تا ۵۳.۴ درصد افزایش داد.

تغییر صعودی اوکراین در طبقه بندی، به دنبال از سرگیری رشد اقتصادی در ۲۰۲۳ رخ داده است که شامل رشد تولید ناخالص داخلی واقعی ۵.۳ درصدی پس از افت ۲۸.۸ درصدی در ۲۰۲۲، همراه با کاهش مداوم ۱۵ درصدی جمعیت این کشور است. این عوامل با افزایش قیمت کالاها و خدمات تولید داخل تقویت و به افزایشی چشمگیر در GNI اسمی اطلس (۱۸.۵ درصد) منجر شد،  در حالی که اقتصاد اوکراین در اثر عملیات روسیه به طور قابل توجهی آسیب دید، رشد واقعی در ۲۰۲۳ ناشی از فعالیت های ساخت وساز (۲۴.۶ درصد) بود که نشان دهنده افزایش قابل توجه هزینه های سرمایه گذاری (۵۲.۹ درصد) می شود که از تلاش های بازسازی اوکراین در پی ویرانی های مداوم حمایت می کند.

کرانه باختری و غزه تنها بخش هایی بودند که طبقه بندی آن ها در سال جاری به سمت پایین حرکت کرد. درگیری در خاورمیانه از اکتبر ۲۰۲۳ آغاز و در حالی که تأثیر آن بر کرانه باختری و غزه به سه ماهه چهارم محدود شد، مقیاس آن برای کاهش ۹.۲ درصدی تولید ناخالص داخلی اسمی (-۵.۵ درصد به صورت واقعی) کافی بود. از آنجا که اقتصاد کرانه باختری و غزه به آستانه نزدیک و سال گذشته وارد رده درآمد متوسط رو به بالا شده بود، این کاهش موجب شد که GNI سرانه اطلس به رده با درآمد متوسط پایین بازگردد.