◄ انرژی برق- آبی؛ مزایا و معایب

تین نیوز | سید منصور محمودی* :

بخش 27 از سلسله مقاله های مربوط به موضوع «انرژی های تجدید پذیر در حمل‌ و‌ نقل» هفته گذشته منتشر شد، بخش 28  آن در ادامه می آید.

انرژی برق- آبی (hydroelectric energy)

هزاران سال است که انرژی هیدرولیکی برای مقاصد گوناگونی نظیر به حرکت درآوردن آسیاب ها و آبیاری اراضی کشاورزی مورد بهره برداری قرار می گیرد. در اواخر قرن نوزدهم مولد الکتریکی اختراع شد و امکان استفاده از انرژی هیدرولیکی برای تولید برق فراهم گردید. بدین ترتیب میزان تولید انرژی برق- آبی به سرعت رشد یافت. به گونه‌ ای که در دهه دوم قرن بیستم، قریب 40 درصد از انرژی مصرفی کشور آمریکا توسط این نوع انرژی تامین می گردید. در سال 1936 سد هوور با توان تولید 1345 مگاوات، بزرگترین نیروگاه برق-آبی جهان بود. هم اینک در کشورهایی چون نروژ، کنگو، پاراگوئه و برزیل، بیش از 85 درصد از برق مصرفی کشور توسط انرژی برق-آبی تأمین می شود. بر اساس برآورد سال 2020 آژانس بین‌المللی انرژی IEA ، توان تولید انرژی برق-آبی جهان بسیار فراتر از مقادیر تولید کنونی است. به گونه‌ ای که در اروپا 71 درصد، آمریکای شمالی 75 درصد، آمریکای جنوبی 79 درصد، آفریقا 95 درصد، خاورمیانه 95 درصد و شرق آسیا 82 درصد ظرفیت قابل استحصال وجود دارد. اما موانع متنوعی چون مشکلات سیاسی در کشورهای غربی، محدودیت های اقتصادی در کشورهای درحال توسعه و نبود شبکه برق در کشورهای توسعه نیافته، همچنان بر سر راه بهره‌برداری از این نوع انرژی پاک و نسبتا ارزان قرار دارند. طبق برآورد سال 2021 همین آژانس، کل مخازن آب مربوط به انرژی برق-آبی جهان، ظرفیت تولید 1500 تراوات ساعت انرژی در یک سیکل کامل را دارند که 170 برابر ذخیره ی نیروگاه های تلمبه ذخیره‌ای هستند.

الف – ساختار تامین انرژی برق-آبی: 

انرژی برق-آبی گونه‌ ای از انرژیست که قدرت نهفته در آب متحرک (همچون آب روان یا آبشار) را مهار می کند تا انرژی جنبشی آن را به برق تبدیل نماید. برای کسب حداکثر انرژی، لازم می گردد که زیرساخت های هیدروالکتریک مناسب احداث شوند. انرژی برق-آبی منبع بسیار مناسبی برای مناطقی با بارش های سنگین و نواحی دارای تپه ها و کوهستان های نزدیک به مراکز مصرف می باشد. اکثر نیروگاه های برق-آبی دارای یک مخزن مملو از آب (reservoir)، یک یا چند دروازه (gate) یا شیر (valve) برای بستن یا کنترل میزان جریان آب عبوری از سد، یک مجرای اختصاصی آب (penstock) برای استفاده در نیروگاه برق و یک مجرای خروجی (outflow) برای عبور آب کم انرژی پس از توربین (برای برقراری تداوم جریان طبیعی آب رودخانه) هستند.

در واقع انباشته و مرتفع شدن سطح آب پشت سد، موجب افزایش انرژی پتانسیل آن می گردد. با باز شدن دروازه یا شیر و حرکت کردن آب به سمت سراشیبی در مجرای خاص (penstock)، بر اثر جاذبه زمین، انرژی پتانسیل آب به انرژی جنبشی تبدیل می گردد. با به حرکت درآمدن یک توربین در انتهای مجرا، انرژی جنبشی به انرژی مکانیکی مبدل می شود. بر اثر حرکت محور توربین که به محور یک ژنراتور متصل است، انرژی برقی تولید می گردد. برای فرستادن برق ولتاژ متناوب به مناطق دوردست، نیاز به ترانسفورمرهای بزرگ و شبکه فشار قوی با ولتاژهای بالا است. مجموعه توربین ها، ژنراتورها، ترانسفورمرها و تجهیزات جانبی در موتورخانه (power house) قرار می گیرند (تصویر زیر).

ب - انواع نیروگاه ها- عموما سه نوع نیروگاه برق-آبی وجود دارد:

• نیروگاه ذخیره‌ ای (Impoundment Facility): که شامل یک سد متعارف برای نگهداشت و کنترل جریان آب در قالب دریاچه یا برکه است. هرگاه نیاز به تامین انرژی باشد، آب پشت سد در مجرای ویژه نیروگاه (penstock) رها می شود و نیروی جاذبه با زیاد کردن سرعت جریان آب و بر اثر برخورد آن به پره های توربین و چرخش محور آنها، برق در ژنراتور ایجاد می شود.
• نیروگاه انحرافی (Diversion Facility): این نوع نیروگاه ، یگانه است. زیرا در آن از سدی کوچک در ارتفاع مناسب استفاده می شود تا بخشی از آب رودخانه به یک کانال انحرافی هدایت شود. این بخش از آب پس از رسیدن به سرازیری تند و گذر از مجرای خاص (penstock)، با پره های توربین برخورد کرده و آن را به چرخش در می آورد (تصاویر زیر). این نوع نیروگاه که عموما در مناطق بسیار شیبدار  یا بر سر راه رودخانه های واقع در دره های کوهستانی نصب می شود، ضمن اینکه از بازدهی خوبی برخوردار است، فاقد بسیاری از معایب تشکیل سدهای بزرگ است.

 

• نیروگاه تلمبه ذخیره‌ ای (Pump-Storag Facility): این نیروگاه انرژی حاصل از سایر انرژی های تجدیدپذیر (خورشیدی، بادی و ...) را برای بهره‌ گیری آینده ذخیره می کند. بدین ترتیب که در مواقع مصرف کمینه انرژی، با استفاده از انرژی مازاد تولیدی، یک پمپ قوی به کار می افتد و آب مخزن پایینی را به مخرنی واقع در ارتفاع بالاتر منتقل می کند. در زمان اوج تقاضا (در ساعاتی خاص از شبانه‌روز) آب مخزن بالا به سمت مخزن پایین رها شده و در بین راه یک توربین را به حرکت در می آورد (تصویر زیر). بدین ترتیب این نیروگاه با واکنشی سریع برای شروع به کار کردن و تنظیم خروجی برق، همچون یک باتری عمل می کند. اگرچه قیمت تمام شده برق تولیدی کمی بالا و بازدهی آن کمتر از  20 درصد است، ولی از مزایای آن توان چندین ساعت کارکردن، ساخته شدن در اندازه های کوچک و عدم نیاز به سرمایه‌گذاری معتنابه است. 

در اغلب سدهای بزرگ، به منظور سرریز شدن آب (به ویژه در مواقع سیلاب) برای امور آبیاری و تامین شرب، می بایست بخش عمده‌ای از عرض سد جهت تحقق این کار اختصاص یابد. این امر مستلزم آنست که موتورخانه نیروگاه در گوشه سد قرار می گیرد تا مزاحمتی برای روان شدن آب ایجاد نگردد. اما در سدهای کم عرض به دلیل محدودیت فضا، نیروگاه در دورن سد تعبیه می گردد. توان توربین ها به ارتفاع یا حجم آب مرتبط است. در سدهایی با ارتفاع زیاد، به منظور تولید برق به آب کمی در پشت سد نیاز است. کاربری عمده این گونه سدها، عموما ویژه تامین حداکثر برق از نیروگاه هاست. در سدهایی با ارتفاع کم و دریاچه های بزرگ، برای دریافت نیروی خروجی مساوی، می بایست  حجم بالاتری از آب از درون توربین عبور داده شود.

به هر صورت بین میزان جریان آب و مقدار برق قابل استحصال، رابطه مستقیم وجود دارد که باید بر حسب هر گونه شرایط بین آنها موازنه برقرار شود. بدین معنی که در مواقع خشکسالی اولویت با نگهداشت آب و صرفه جویی در مصرف آن است و در مواقع کمبود نیرو اولویت با تولید بیشتر برق می باشد. 

ج - انواع توربین های برق-آبی:

سه نوع توربین برق- آبی وجود دارد:

• توربین فرانسیس (francis turbine) یک نوع توربین واکنشیِ جریان ورودی است که دو جریان محوری و جریان دورانی را با یکدیگر ادغام می کند (شکل زیر).

 

• توربین کاپلان (Kaplan turbine) یک نوع دیگر از توربین واکنشی است که فقط جریان جنبشی محوری آب را به انرژی مکانیکی تبدیل می کند (تصویر زیر). توربین کاپلان دارای مقطع جمع و جورتر و سرعت چرخشی کمتر نسبت به توربین فرانسیس است.

 

• توربین پلتون (Pelton turbine)  یک نوع توربین ضربه‌ ای است که فشار ایستای ارتفاع مربوطه را به انرژی مکانیکی تبدیل می کند (شکل های زیر).

د- نیروگاه های کوچک و خرد:

در دوران اخیر که از بیشتر سدها به منظور تولید انرژی برق-آبی استفاده می شود، برخی سدهای کوچک نیز ممکن است که اقتصادی باشند. بعضی از سدهای کوچک، تقریبا مخزنی بزرگ برای نگهداری آب به مدت طولانی ندارند، لذا آب جویبار بدون توقف زیاد رها و سرریز شده تا به جریان خود ادامه دهد. نیروگاههای کوچک و خرد به دلیل محدود بودن مخازن پشت سد و قلت کارهای عمرانی، کمترین تبعات زیست محیطی را در بر دارند.

نیروگاه کوچک (small): عموما دارای ظرفیتی بین 10 تا 100 مگاوات است. این نوع نیروگاه گاهی برای تأمین نیازهای انرژی یک شهرک کفایت می کند.

نیروگاه های بسیار کوچک (mini): با ظرفیتی تا 10 مگاوات، برای مصارف محلی مناسب هستند. سیستم برق- آبی بسیار کوچک با دو سیستم (حجم ذخیره ی آب محدود و گاهی با شیبی تند و انرژی جنبشی زیاد) می تواند یک توربین متوسط را به حرکت در آورد (تصویر زیر).

نیروگاه های خُرد (micro): طبق عرف این صنعت، مقدار توان آنها تا صد کیلووات است. سیستم برق- آبی میکرو به مواردی اطلاق می شود که سر راه جویباری کوچک با شیب ملایم قرار دارد.  توربین آن از نوع مارپیچی یا انواع دیگر است و انرژی محدودی تولید می کند (تصویر زیر). این گونه نیروگاه ها در کشورهای درحال توسعه و به ویژه برای مناطق دور افتاده استفاده می شوند. ضمن اینکه می توان با همراه کردن آن با انرژی خورشیدی نیازهای جامعه را به گونه‌ ای تامین نمود تا در تابستان ها که میزان آب کم و آفتاب زیاد است از طریق انرژی خورشیدی و در زمستان ها که آب زیاد و آفتاب کم است، توسط انرژی برق-آبی نیازها مرتفع شوند.

نیروگاه های خیلی خرد (pico): توان آنها تا 5 کیلووات است و صرفا برای جوامع دور افتاده و با مصارف اندک، کاربری دارند.

نیروگاه آبشاری (underground): یک نوع نیروگاه زیرزمینی مخصوص آبشارهای کوچک و متوسط است. آب آبشار پس از رسیدن به کف زمین از یک حفره  (L) مانند عبور می کند و با حرکتی دورانی به سمت کانال افقی هدایت می شود. در این فرایند انرژی پتانسیل به انرژی جنبشی تبدیل می گردد. سپس این آب بلافاصله به پره های توربین برخورد کرده و پس از صرف انرژی جنبشی خود به سطح زمین فرستاده می شود.

با وجود رشد مستمر نیروگاه های کوچک و خرد در طول زمان، سهم آنها به سبب رشد زیاد انرژی های بادی و خورشیدی رو به تنزل است. به گونه‌ ای که از 112 گیگاوات (با سهم 25.6 درصد) در سال 2010 به 145 گیگاوات (با سهم 11.7 درصد) در سال 2017 و 155 گیگاوات (با سهم 8.9 درصد) در سال 2020 رسیده است.

ه - کشورهای عمده تولید و مصرف کننده انرژی برق-آبی: 

یک از مهمترین و گسترده‌ ترین منابع انرژی تجدیدپذیر جهان، برق-آبی است. طبق آمار آژانس بین المللی انرژی، حدود 71 درصد از انرژی های تجدیدپذیر جهان و قریب یک ششم  کل انرژی مورد نیاز جهان (4500 تراوات) توسط انرژی برق-آبی تامین می شود. بدین ترتیب ظرفیت انرژی برق-آبی از مجموع کل ظرفیت های انرژی های تجدیدپذیر و همچنین از برق حاصل از انرژی اتمی بیشتر است.

در نمودار زیر سهم انرژی برق-آبی از کل برق مصرفی چندین کشور منتخب نشان داده شده است.

اما در کشورهای جهان، میزان تولید برق از منابع آبی متفاوت است. در نمودار زیر میزان تولید انرژی برق-آبی ده کشور بزرگ جهان در سال 2020 (بر حسب تراوات ساعت) نشان داده شده است. 

بر روی سدی به طول 2335 و ارتفاع 185 متر که بر روی رودخانه یانگ‌تسه چین ساخته شده، بزرگترین نیروگاه برق-آبی جهان با توان 22.5 گیگاوات تعبیه شده است. از 5 واحد بزرگترین نیروگاه های برق-آبی جهان، دو مورد به ظرفیت های 22.5 و 13.9 گیگاوات در چین، دو مورد به ظرفیت های 14 و 11.2 گیگاوات در برزیل و یک مورد به میزان 10.2 گیگاوات در ونزوئلا قرار دارند. در نمودار زیر مجموع ظرفیت نصب شده نیروگاه های ده کشور بزرگ جهان نشان داده شده است.

 

1-برخی معایب ساخت سدهای بزرگ:

بسیاری از جنبه های منفی منسوب به انرژی برق-آبی، در واقع مربوط به ساخت و بهره‌ برداری از سدهاست.

•   سدسازی باعث رسوب خاک های آبرفتی و املاح ، و انباشت آشغال ها و ضایعات رها شده در دریاچه پشت سد می شود. ته‌نشین شدن این مواد سبب کاهش مستمر ظرفیت سد و افزایش فشار افقی بر سازه داخلی آن می گردد. برای رسوب زدایی لازم است که توسط فعالیت هایی چون لایروبی، مکش هیدرولیکی، بهم زدن مواد ته نشین شده و همزمان تخلیه آنها و بالاخره حذف مواد مزبور از طریق سایر راه های پرهزینه دیگر اقدام کرد. در غیر این صورت عمر سد پس از رسوب فراوان عملا به اتمام می رسد.
• سدها تا حدودی آثار بزرگ زیست محیطی دارند:

• بعضا مسیر رودخانه ها را تغییر می دهند و سرعت جریان آب پایین دستی را کُند می نمایند.
• به دلیل مرتبا باز و بسته شدن دروازه های سد و تغییر سرعت و میزان آب پایین دستی، کف و کناره های رودخانه شسته شده و همراه جریان آب برده می شود. در عین حال با کم و کند شدن جریان آب پایین دستی و انباشته شدن رسوبات و مواد زائد در کف رودخانه، به تدریج مسیر طبیعی حرکت آب دگرگون می گردد.
• با جذب آفتاب، دمای آب دریاچه بیشتر می گردد.
• در مناطق گرم و مرطوب، به ویژه در محل هایی که در مناطق بالادست سد پوشش گیاهی زیاد وجود دارد، حمل مواد گیاهی توسط باران به جویبارها و سپس پشت سدها، موجب تخمیر آنها و ایجاد گاز متان می شود. 
• راکد شدن آب و نرسیدن اکسیژن سبب رشد جلبک ها و بهم خوردن حالت طبیعی و تنزل کیفیت آب می شود.
• بر اثر تکثیر میکروب هایی که از گیاهان فاسد و جلبک های مرده تغذیه می کنند، گاز متان در طبیعت رها می گردد.
• سرزمین های پایین دستی که قبلاً سرشار از موجودات و پوشش گیاهی متنوع بوده‌ اند، گاهی دچار کم آبی و به تبع آن کاهش گونه های گیاهی و جانوری می شوند.
• بر اساس برآوردهای کنونی، با گرم شدن زمین به میزان 2 درجه ی سانتی‌گراد، مقدار بارش 10 درصد و حجم آب رودخانه ها حتی تا 40 درصد تنزل می یابد. تغییرات حاد شرایط آب و هوایی و همچنین تبخیر آب دریاچه، قابلیت تشدید خشکسالی در مناطق پایین دستی را فراهم می آورد. به عنوان نمونه در سال 2021 یکی از بزرگترین نیروگاه های برق- آبی بر روی سد اورویل کالیفرنیا به سبب شرایط خشکسالی تاریخی منطقه، به اجبار تعطیل شد.
• به دلیل اینکه در پشت سدها منبع عظیم آب قرار دارد، هر گونه تخریب سد بر اثر ضعف عمده در ساخت، فاجعه طبیعی یا خرابکاری موجب تخریب زیرساخت ها و ساختمان ها، مرگ صدها انسان و آوارگی هزاران نفر می شود. تاکنون چندین فاجعه ی بزرگ از این دست در جهان رخ داده است.
• سدها بر مهاجرت ماهی های دریایی (به ویژه ماهی آزاد) برای تخم‌ گذاری و همچنین بر محیط زندگی پرندگان محلی و مهاجر و حیات وحش اثر منفی می گذارد.
•  گاهی سد و دریاچه پشت آن، سرزمین های زیادی را که محل زندگی ارگانیک بوده، نابود می سازد.
• با تغییر دما و مواد شیمیایی آب دریاچه و رها سازی آن، تمامیت بیولوژیک زیست‌بوم قسمت پایین دستی رودخانه متحول می شود. 

• آثار اجتماعی در بردارد:

• بخشی از اراضی کشاورزی منطقه را به زیر آب می برد و بر کسب وکار کشاورزان آثار زیانبار باقی می گذارد.
• با زیر آب رفتن منازل، مردم را مجبور به جابجایی می کند و مهاجرت آنان را تشدید می نماید. کمیسیون جهانی سدها در سال 2020 برآورد کرده که بدین وسیله بین 40 تا 80 میلیون انسان در جهان جابجا شده‌اند.
• بر سلامت برخی از مردم تأثیرات منفی می گذارد.
• با جلوگیری کردن از عبور و مرور مستقیم، جوامع بومی را دوپاره می کند.

• آثار منفی فرهنگی دارد:

• دفینه های تاریخی را به زیر آب می برد.
• مناظر طبیعی و زیبا را  تخریب می کند.

به دلیل معایب زیاد سدها، در حالی که در اوایل قرن بیستم انرژی برق-آبی نصف انرژی کشور آمریکا را تامین می کرده، مصرف آن در اوایل قرن بیست و یکم به 10 درصد تنزل یافته است. البته هدف کنونی این کشور ساخت سدهای کوچک و فقط برای مصارف منطقه‌ایست.

2- برخی مزایای ساخت سدهای بزرگ:

• عمر مفید سدها عموما  بین 50 تا 100 سال است و سرمایه گذاری آن بلند مدت محسوب می شود. با استفاده از  فناوری های کنونی می توان طول عمر آن را ارتقا بخشید.
• ارزانترین نوع ذخیره سازی انرژی، توسط انباشت آب در پشت سدها امکانپذیر است.
• گاهی قابلیت پرورش برخی از انواع ماهی ها در دریاچه پشت سد وجود دارد.
• گاهی با داشتن دریاچه بزرگ، جاذبه های گردشگری خوش منظره و امکانات تفریحی نظیر ماهیگیری، شنا، قایقرانی و اسکی روی آب فراهم می شود.
• امکان کنترل سیلاب های ویرانگر و گاهی هم کمک به منطقه در برابر پدیده خشکسالی ایجاد می گردد.
• پشتیبانی از آبیاری، تأمین آب شیرین مصرفی مردم و صنایع و همچنین بهبود اقتصاد منطقه را فراهم می سازد.

3- برخی معایب نیروگاه های برق-آبی:

• وابستگی زیادی به مقدار بارش سالانه  منطقه دارد.
• به سرمایه گذاری های هنگفت نیاز دارد.
• در مواقع کم آبی، تولید برق متوقف می شود و لذا در نقاط کم بارش، در دسترس بودن انرژی آن چندان مورد اعتماد نیست.
• میزان تولید آن به تعداد و ظرفیت سدها محدود می گردد.

4- برخی مزایای انرژی برق-آبی:

• یک انرژی دوستدار محیط زیست است و با تولید فعلی آن در سطح جهان، معادل 4.4 میلیون بشکه نفت در روز صرفه جویی می شود. در سدهای عادی، میزان انتشار آلاینده ها صرفا 2 الی 8 درصد تولید برق ناشی از سوخت های فسیلی است.
• دارای خواص انتشار آلایندگی اندک، قابلیت اعتماد زیاد و ایمنی نسبتا بالاست. البته در دوران ساخت نیروگاه مقادیری گازکربنیک تولید می شود. با این وجود IEA در سال 2021 به همه کشورها توصیه کرده که استانداردهای اکید پایداری محیط‌زیست را برقرار کرده و مقررات شفاف را برای کنترل آن تدوین و اعمال نمایند.
• هزینه های بهره برداری و نگهداری اندکی دارد. هزینه های نیروی انسانی مربوطه به دلیل خودکار بودن بخش اعظم سیستم ها، نسبتا اندک است. ضمن اینکه در بسیاری از موارد درآمدهای تولید برق، بخشی از هزینه های سد ذیربط را هم پوشش می دهد.
• چنانچه سرمایه گذاری بابت سدسازی در راستای مقاصد جدگانه‌ای چون آبیاری، کنترل سیلاب ها، تنظیم مصرف آب، جلوگیری از هدر روی آبهای رودخانه به دریا و ... در نظر گرفته نشود، سرمایه ی مورد نیاز برای ساخت نیروگاه برق-آبی فقط 51 درصد از کل سرمایه گذاری مربوطه را در بر می گیرد (تصویر زیر).

 

• چنانچه منظور اصلی سدسازی عمدتا مربوط به تولید انرژی برق-آبی باشد، مدت برگشت سرمایه در بهترین حالت بین 5 تا 8 سال است. ولی در اغلب نقاط جهان اگر مدیریت ریسک به طور علمی و کامل به مورد اجرا گذارده نشود، ممکن است که مدت مزبور طولانی‌ تر گردد.  
• قیمت تمام شده ی برق تولیدی به نسبت سایر انرژی های تجدیدپذیر ارزان است. بر مبنای آمار سال 2020  آژانس بین المللی انرژی تجدیدپذیر IRENA، انرژی برق-آبی یکی از ارزانترین انرژی های جهان است. بر اساس یک بازه زمانی چند ساله، در آمریکا 0.85 سنت به ازای هر کیلووات ساعت است. این مبلغ 50 درصد بهای انرژی اتمی، 40درصد سوخت های فسیلی و 25 درصد گاز طبیعی است.
• فناوری آن قابل اعتماد است و این موضوع در طول ده ها سال به اثبات رسیده است.
• انرژی برق-آبی نسبت به انرژی خورشیدی با ثبات‌ تر و دارای قابلیت اعتماد بالاتری است. زیرا مقدار تأمین انرژی خورشیدی در ظهرها و تابستان ها حداکثر و شب ها و زمستان ها حداقل است.
• انرژی برق-آبی تجدیدپذیر است، زیرا بارش های مداوم طبیعی و پر شدن مخازن آب امری دائمی است.
• نیروگاه برق- آبی یک مولد انرژی منطقه‌ایست و بر خلاف انرژی های فسیلی به نوسانات بین‌ المللی حساس نیست.
• به نسبت حجم جریان آب رودخانه و سطح انباشت منبع آب پشت سد، تولید آن دوام دارد.
• مقدار آلایندگی نیروگاه اندک است و در کمیت و کیفیت آب رودخانه دخل و تصرفی ندارد.
• می توان به واسطه ی آن در برابر افزایش تقاضای مصرف در مواقع اوج، واکنش سریعی داشت و موجب ثبات امر برقرسانی در شبکه های توزیع و مصرف شد.
• ضمن داشتن قابلیت تنظیم تولید به نسبت تقاضای برق، امکان انتقال برق تولیدی به شبکه برق آسان است.
• قابلیت پشتیبانی سریع شبکه در مواقع قطعی برق را دارد. اگر چه مدت زمان آماده به کاری آن (به میزان 10 دقیقه‌) کندتر از باتری است، ولی باتری ظرفیت بسیار اندکی دارد.
• در بسیاری از کشورها، انرژی برق-آبی به عنوان پایه مصرف عمومی انرژی به کار نمی رود (به جز مواقع بروز سیل یا لزوم رها سازی آب برای مصارف پایین دستی رودخانه)، لذا اغلب از آن برای برآورده کردن نیاز در اوج تقاضای برق بهره‌گیری می شود.
• با سایر انرژی های تجدید‌پذیر تطابق دارد.

(این قسمت ادامه دارد)

* مشاور انجمن صنفی شرکت‌های حمل و نقل ریلی و خدمات وابسته