این به این معناست که در بهره وری واگن های باری نزدیک به ۹ درصد کاهش داشتیم. این در حالی است که شاخص متوسط بهره وری واگن های باری در سال قبل تر از آن نیز به میزان ۹ درصد کاهش و در سال ۱۴۰۰ نسبت به سال۱۳۹۹ نیز به میزان ۱۶ درصد کاهش داشته است. این افت های پیوسته و سنگین در حالی است که بخش حمل ونقل بار ریلی نسبت به بخش حمل بار مسافر کارکرد های بسیار مهم تری در اقتصاد کشور دارد.

سرعت بازرگانی واگن های باری در سال ۱۴۰۲ نسبت به سال ۱۴۰۱ به میزان ۱۴ درصد افت داشته و از میزان ۳.۳۸ کیلومتر بر ساعت به ۲.۹ کیلومتر بر ساعت رسیده است. در چند سال اخیر سرعت بازرگانی، روند نزولی داشته و این موضوع شرایط اسفناکی را فراهم کرده به طوری که انجمن به عنوان تشکل غیردولتی بخش ریلی برای مخاطبان که در بخش خصوصی و کارشناسان که گزارش های سه ماهه منتشر می کند، نام گزارش سه ماهه آخر سال ۱۴۰۲ را استرجاع گذاشته است. حمل ونقل ریلی می تواند نقش موثری در رشد اقتصاد کشور داشته باشد و می تواند محرک سریع و پر انرژی برای جهش اقتصادی کشور باشد. همچنان که در اقتصادهای بزرگ دنیا استخوان بندی لجستیک خود را روی حمل ونقل ریلی گذاشته اند.

به عنوان کارشناس حمل ونقل معتقدم که بخش حمل ونقل ریلی با سیاست های غیر مسالمت آمیزی که دولت در قبال بخش خصوصی پیش گرفته به مثابه یک محتضر در حال مرگ بوده و این هشداری جدی بوده و اگر مسوولان به آن توجه نکند باید شاهد مرگ زود رس صنعت ریلی طی ۳ تا ۴ سال آینده باشیم و قطعا صنعت فولاد کشور به عنوان مشتری اصلی این صنعت آسیب جدی خواهد دید و خسارت های چند میلیارد دلاری به عنوان عدم نفع ناشی از نارسایی سیستم حمل ونقل ریلی کشور در صنعت فولاد خواهیم داشت.

میزان ترانزیت ریلی بر اساس آمار با حدود یک میلیون و ۴۳۰ هزار تن تقریبا معادل سال ۱۴۰۱ بوده که البته کارکرد حمل ترانزیت در کل بار ریلی کشور سهم بالایی ندارد. این میزان در سال ۱۴۰۲ به معادل یک میلیون و ۵۷۰ هزار تن رسیده که به لحاظ تناژ حمل به میزان ۹ درصد و در بخش تن-کیلومتر حمل به میزان ۷ درصد رشد داشته اما در بخش تن -کیلومتر حمل داخلی به میزان ۴ درصد کاهش داشته است. این به منزله افت جدی عملکرد در حوزه باری است.

طبق قانون برنامه ۵ ساله اخیر توسعه، قرار بوده سهم راه آهن در حمل بار کشور حداقل به ۳۰ درصد و در بخش حمل مسافر به ۲۰ درصد برسد. متاسفانه این موضوع رخ نداده و وضعیت فعلی به این صورت است که در سال ۱۳۹۹ کل سهم حمل ریلی کشور از کل جابه جایی بار به میزان بیش از ۱۲ درصد بوده اما اکنون این میزان به ۹ درصد در مقیاس تن -کیلومتر رسیده است. در مقیاس تناژی این میزان ۹.۵ درصد بوده که به میزان ۷ درصد رسیده و کاهش مداوم داشته است.

در سال گذشته میزان جابه جایی بار به صورت جاده ای به میزان ۹ درصد رشد داشته است . به این معنی که میزان حمل بار جاده ای که ۹۰ درصد کل بازار حمل زمینی کشور را شامل می شود به میزان ۹۱ درصد حوزه تن کیلومتری حمل بار رسیده و میزان حمل باری ریلی از بیش از ۱۰ درصد به میزان ۹ درصد رسیده است. این در حالی است که میزان بار در کشور زیادتر شده اما عملکرد بخش ریلی کاهش یافته و طبیعتا سهم آن نیز از حمل بار کاهش یافته است. حاکمیت باید به صورت جدی تر به بخش ریلی توجه کند.

سال گذشته در حوزه مسافری شاهد این بودیم که نفر-کیلومتر جابه جایی مسافر در بخش ریلی حدود ۴ درصد نسبت به سال قبل تر از آن، رشد داشته است. اما با این وجود در طول سال ۱۴۰۲ از ابتدا تا انتها، روند جا به جایی مسافر نزولی بوده است. به عبارتی بیشتر جابه جایی مسافر در فصل بهار بوده و در فصل تابستان در اوج سفرهای تابستانی، این روند تعداد کاهشی بوده و در فصل های پاییز و زمستان نیز کاهشی بوده است و یک روند نزولی منظم در چهار فصل سال ۱۴۰۲ را شاهد بودیم. با وجود اینکه جای امیدواری است که سال ۱۴۰۲ نسبت به ۱۴۰۱ رشد اندکی داشته اما نگرانیم، ابتدا تا انتها ۱۴۰۲ کاهشی بوده و با توجه به روند کاهشی در حوزه بار هم شاهد بودیم این روند کاهشی در فصل بهار سال ۱۴۰۳ احتمال بسیار زیاد ادامه خواهد داشت. باید برای این موضوع تدبیری اندیشه شود. دلیل این موضوع، تصدی گری بسیار دولت به ویژه در حوزه ناوگان لکوموتیو است.