◄ تاثیر حمل‌و‌نقلی الحاق ایران به اتحادیه اوراسیا
باید در بنادر، کشتیرانی، حمل جاده‌ای و حمل ریلی به سوی ایجاد ظرفیت‌های جدید برای حمل کانتینرهای یخچالی و کالاهای عمومی که قابلیت حمل با کانتینر را دارند، حرکت کرده و عزم جدی در این زمینه به‌وجود آید.
الحاق ایران به اتحادیه اقتصادی اوراسیا، مفصل‌ترین و جامع‌ترین موافقتنامه تجاری است که تاکنون ایران منعقد کرده و شامل ۹ فصل «قواعد عمومی»، «تجارت کالا»، «راهکارهای تجاری»، «موانع فنی فرا راه تجارت»، «اقدامات بهداشتی و بهداشت گیاهی»، «قواعد مبدا»، «تسهیل تجاری» و «حل‌وفصل اختلافات و مقررات پایانی» می‌شود.
از جمله امتیازات این موافقتنامه می‌توان به تخفیف‌های تعرفه‌ای برای صادرکنندگان ایرانی به کشورهای اتحادیه اقتصادی اوراسیا اشاره کرد. همچنین از آنجا که اتحادیه اوراسیا با کاهش استفاده از دلار، سهم پرداخت‌های تجاری با ارز ملی را به ۷۰ درصد افزایش داده، می‌توان به کاهش استفاده از دلار در مبادلات تجاری خوشبین بود که این اتفاق در شرایط کنونی تحریم برای تجار ایرانی امیدوارکننده هر موافقتنامه تجاری یک شمشیر دو لبع است البته سهم ایران از این توافق ۵۰۳ قلم کالاست که با تعرفه‌های ترجیحی می‌توانند آنها را به کشورهای طرف تجاری صادر نمایند.
بر اساس تفاهم صورت گرفته، فهرست امتیازات اعطایی ایران به منطقه اوراسیا شامل ۳۶۰ قلم کالا می‌شود و در مقابل امتیازات اعطایی اوراسیا به ایران در برگیرنده ۵۰۲ قلم کالا است، که تقریباً تمامی لیست کالاهای تجاری مورد توافق قابلیت حمل کانتینری دارند. مطابق فهرست اعطایی اوراسیا قرار است تعرفه ۱۷۵ردیف کالا از جمله انواع فرش دستباف و ماشینی، پسته، انواع میگو، میوه‌هایی مانند پرتقال و لیمو، سبزیجات، خرما، بیسکوییت و شیرینی و برخی محصولات ازجمله پلیمرهای پروپیلن، ورق‌های پلاستیکی، محصولات بهداشتی و… صفر شود که با بررسی فهرست کالاها می‌توان گفت بخش اعظمی از این فهرست در اختیار گروه صنایع غذایی قرار دارد از این رو فعالان صنعت غذا، باتوجه به اینکه اتحادیه اقتصادی اوراسیا به لحاظ نزدیکی جغرافیایی، بازار بزرگی برای صادرات کالاهای ایرانی به‌شمار می‌رود، امیدوارند این موافقتنامه بتواند فرصت‌های بی‌شمار و همه‌جانبه‌ای را برای بخش‌خصوصی ایران و کشورهای عضو این اتحادیه ایجاد کند.
با اجرای این موافقتنامه اقتصادی منطقه‌ای شرایطی به‌وجود می‌آید که ایران به شکل فعال وارد عرصه صادرات به کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا شود. به احتمال زیاد پس از پیوستن ایران به اتحادیه اقتصادی اوراسیا جهش بزرگی در صادرات غیرنفتی رخ خواهد داد چرا که این اتحادیه اقتصادی متشکل از کشورهای روسیه، بلاروس و قزاقستان، ارمنستان و قرقیزستان، یک بازار منطقه ای با 20 میلیون کیلومتر مربع مساحت و بیش از ۱۸۳ میلیون نفر جمعیت را به هم مرتبط می‌کند. مجموع ارزش صادرات و واردات کشورهای عضو این اتحادیه حدود ۷۵۳ میلیارد دلار است، بنابراین بازار بزرگی در انتظار ایران خواهد بود.
سؤال اینجاست که آیا الحاق به این اتحادیه می‌تواند سبب تغییر الگوی تجارت خارجی ایران شود و پاسخ این است که به احتمال زیاد خیر، حتی در شرایط تحریم نیز کشورهای عضو این اتحادیه کشورهایی نیستند که در تجارت با ایران در سال‌های اخیر حائز رتبه‌هایی باشند که با کمی تلاش دو جانبه و چند جانبه به مکان اول تا پنچم تجارت با ایران تغییر رتبه دهند. طبق آمارهای منتشر شده توسط سازمان توسعه تجارت ایران، از بین کشورهای عضو اتحادیه یعنی روسیه، ارمنستان، قزاقستان، بلاروس و قرقیزستان تنها نام کشور روسیه در بین 20 کشور اول طرف تجاری ایران در رتبه چهاردهم با 281 میلیون دلار ارزش تجاری به چشم می‌خورد، در این فهرست چین با ارزش تجاری 9 میلیارد و 200 میلیون دلار، عراق با ارزش تجاری 8 میلیارد و نه صد میلیون دلار، امارات با 6 میلیارد دلار، افغانستان با 3 میلیارد دلار و کره جنوبی با 2 و نیم میلیارد دلار در رتبه اول تا پنجم قرار دارند.
بدون شک اعمال تعرفه‌های ترجیحی و سپس کاهش تدریجی آنها و حتی اعمال تعرفه صفر گمرکی بر اقلام تجاری که حدود ۸۶۲ قلم کالا تخمین زده می‌شود سبب افزایش عملکرد کانتینری بنادر شمالی خواهد شد و اگر در آینده تعداد زیادی از کشورهای شرق آسیا که هم اکنون متقاضی الحاق به این اتحادیه اقتصادی هستند نیز به این اتحادیه ملحق شوند بنادر جنوبی ایران و همچنین حمل جاده‌ای و ریلی نیز باید آمادگی ایجاد ظرفیت‌های بیشتری را خصوصاً برای حمل کانتینری و کانتینری یخچالی داشته باشند.
در همین شرایط و قبل از ملحق شدن دیگر کشورها باید انتظار داشته باشیم تجارت با روسیه و قزاقستان تحت توافقات مندرج در این موافقتنامه تاثیر به‌سزایی در رشد عملکرد بنادر شمالی ایران داشته باشند با عنایت به اینکه تبادل تجاری این اتحادیه در زمینه مواد غذایی نیز روی خواهد داد باید زمینه دادوستد کالا به واسطه کانتینرهای یخچالی فراهم شود بنابراین باید در بنادر، کشتیرانی، حمل جاده‌ای و حمل ریلی به سوی ایجاد ظرفیت‌های جدید برای حمل کانتینرهای یخچالی و کالاهای عمومی که قابلیت حمل با کانتینر را دارند، حرکت کرده و عزم جدی در این زمینه به‌وجود آید.
به گمان بنده اینکه بگوییم پیوستن به این اتحادیه، مزیت‌های اقتصادی بسیاری برای ایران به دنبال دارد فقط یک پیش‌بینی ست و نباید با بزرگنمایی مزایای این موافقتنامه اهداف مورد نظر را از دسترس دور ساخت. تنها با یک حرکت یکپارچه می‌توان منافع ملی کشور را محقق ساخت. نکته مهم این است که این موافقتنامه برای یک دوره سه ساله امضا شده است و در صورتی که بتوانیم تاثیر قابل ملاحظه‌ای بر طرف‌های تجاری داشته باشیم این موافقتنامه قابلیت تبدیل شدن به یک موافقت نامه تجارت آزاد را خواهد داشت بنابراین موافقتنامه اوراسیا برای ایران یک آزمایش بزرگ در توسعه تجارت خارجی بوده و البته نقش دست اندرکاران کلیه مدهای حمل و نقل در این ارتباط بسیار حائز اهمیت است.
*کارشناس اقتصاد حمل و نقل
** این یادداشت در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده است
