◄ نسخه باکیفیت نقشه محمدرضا غفاری از تهران/ تاریخچه نقشه های تهران
نقشه‌ها، بستر مطالعاتی برای جغرافیای تاریخی هستند، نخستین نقشه‌ای که از تهران کشیده شده در دوره قاجار (1826 میلادی ـ 1241 هجری‌قمری) به دست یکی از افسران ارتش روسیه تزاری به نام «ناسکوف» بود.
چندی پیش کانال تلگرامی میراث نما نسخه باکیفیت نقشه محمدرضا غفاری از تهران را که از اولین نقشه های غیر دولتی تهران است، منتشر کرد.
به گزارش تین نیوز، به بهانه انتشار این نقشه (@mirasnama) اظهارات مدیر موسسه جغرافیایی و کارتوگرافی سحاب را که چند سال پیش در صفحه اختصاصی این موسسه در فیس بوک، منتشر شده است را مرور می کنیم تا با توجه به جایگاه مهم نقشه های قدیمی در معرفی هویت و تاریخ تهران با تاریخچه نقشه های رسم شده از تهران بیشتر آشنا شویم.
محمدرضا سحاب مدیر این موسسه در این صفحه نوشته بود: نقشه‌ها، بستر مطالعاتی برای جغرافیای تاریخی هستند، نخستین نقشه‌ای که از تهران کشیده شده در دوره قاجار (1826 میلادی ـ 1241 هجری‌قمری) به دست یکی از افسران ارتش روسیه تزاری به نام «ناسکوف» بود.
وی عنوان کرد: «الیاس بره زین» در سال 1852 میلادی ـ 1258 هجری قمری نقشه ای از تهران تهیه کرد که نسخه خطی آن در کاخ گلستان نگهداری می‌شود. این نقشه دارای محله های «ارگ سلطنتی»، «بازار»، «عودلاجان»، «چال میدان» و «سنگلج» است و بیشتر حالت کروکی دارد و دقیق نیست.
مدیر موسسه جغرافیایی و کارتوگرافی سحاب افزود: نخستین نقشه دارالخلافه تهران به‌دست «آگوست کرشیش» معلم توپخانه دارالفنون در سال 1857 میلادی (1275 هجری قمری) کشیده شد. در این نقشه نام خانه ها، باغ ها، زمین ها، امامزاده ها، مساجد، مدارس و بسیاری از نقاط تهران آن دوره نوشته شده و محله های سنگلج در غرب و عودلاجان در شرق مشخص کننده حریم شهر هستند.
وی عنوان کرد: نقشه ای که به صورت کامل به دست یک ایرانی رسم شد در سال 1270 خورشیدی (1890 میلادی) و به نقشه «عبدالغفار نجم‌الملک» شهرت دارد. تفاوت این نقشه با نقشه های پیشین، توسعه شهر و برج و بارو، همچنین تخریب حصار شاه طهماسبی به شمار می‌رود.
این پژوهشگر نقشه‌های جغرافیایی با اشاره به محدوده های شهری در نقشه‌های جدید، بیان کرد: دروازه دولت، باغ همایون و توپخانه از نقاطی هستند که تغییر کردند اما مهم ترین مسئله در این نقشه اعلان حقوق طبع و نشر از سوی عبدالغفار است که نوشته هیچ فردی بدون اجازه نمی تواند آن را تکثیر یا منتشر کند.
به گفته سحاب، نقشه دیگر تهران را «الکساندر فردریش اشتال» رییس پستخانه ایران در سال 1900 میلادی ترسیم کرد. نیاز به آگاهی از محله ها و مناطق تهران دلیلی برای اهمیت این کار بود. نقشه شیراز، مسیر تهران تا اصفهان و مسیر شیراز تا بوشهر از دیگر بخش‌هایی به‌شمار می‌رفتند که برای تسهیل پست نقشه هایی از آنها تهیه شد.
سحاب افزود: چیزی جز نقشه های قدیم، هویت و تاریخ تهران را نشان نمی دهد و این مسئله مغفول مانده است. نقشه تهران «بغایری» در سال 1910 میلادی (1328 هجری‌قمری) و نقشه جدید مربوط به 1309 به زبان فارسی و فرانسه در استانبول چاپ شد.
وی گفت: در سال 1316 حصار ناصری تخریب و خیابان‌هایی روی خندق ها و دروازه ها ساختند. یکی از نقشه‌های شایان توجه درباره تهران، نقشه مدارس (نمایش مدارس) بود که به دستور وزارت معارف در سال 1310 تهیه شد. سرهنگ محمدرضا غفاری نخستین نقشه غیردولتی را با اجازه از ارتش در سال 1323 ترسیم کرد.
به گزارش تین نیوز، عباس سحاب از دیگر فعالان این حوزه بود که نخستین نقشه‌اش را در سال 1320 روی کاغذ آورد.
