کدام کشورها ایران را از مگاپروژه چینی خارج می کنند؟

به گزارش تین نیوز ، جمهوری آذربایجان جایگزین ایران در کریدورهای راه ابریشم می شود؟ پیش از این، تحولات تجاری حاکی از این بود که ترکیه به دنبال جانشینی ایران در کریدورهای ابتکار «یک کمربند- یک جاده» چین است. حال به نظر می رسد که رقیب دیگر ایران در مگاپروژه چین، جمهوری آذربایجان است.

داده های جدید دولت قزاقستان نشان می دهد که حمل و نقل کالا از مسیر کریدور میانی (کریدور فراخزر)، کریدوری که چین و آسیای مرکزی را با عبور از خزر و از طریق جمهوری آذربایجان به ترکیه و اروپا وصل می کند، در ۱۰ماهه سال ۲۰۲۲ رشد ۸۰۰درصدی داشته است. حجم کالای حمل و نقل ریلی بین جمهوری آذربایجان و قزاقستان از ژانویه تا اکتبر ۲۰۲۲ در مجموع ۹۵۰هزار تن بوده است.

فرصت جنگ اوکراین برای آذربایجان و ترکیه

بر اساس گزارش پایش تحولات جهانی که از سوی مرکز پژوهش های اتاق ایران تهیه شده، در پیامد جنگ اوکراین، مسیر اصلی کریدورهای ابریشم که چین را از طریق قزاقستان و روسیه به اروپا متصل می کرد، با مشکلات جدی مواجه شد. این تحول، فرصت مهمی برای جمهوری آذربایجان و ترکیه ایجاد کرد. در همین راستا، کشورهای آسیای مرکزی استفاده از پتانسیل ترانزیت آذربایجان را برای ورود به بازارهای جهانی آغاز کرده اند.

در این میان، قزاقستان بیش از سایر کشورهای آسیای مرکزی برای توسعه تعامل با جمهوری آذربایجان تمایل دارد. در همین راستا، دولت قزاقستان از سرمایه گذاری مشترک جدیدی با جمهوری آذربایجان برای توسعه و بهسازی این کریدور و نیز ایجاد قواعد مشترک حمل و نقلی در سراسر میسر سخن گفته است. پیش از این، قزاقستان با روسیه و بلاروس سرمایه گذاری مشترکی در راستای روان سازی کریدور چین-قزاقستان-روسیه-اروپا صورت داده بود. در پیامد آن سرمایه گذاری، حمل و نقل کانتینری از طریق مسیر چین-قزاقستان-روسیه-اروپا از ۲۱هزار و ۲۰۰TEU به ۵۴۶هزار TEU یعنی ۲۳برابر از سال ۲۰۱۴ تا ۲۰۲۰ افزایش یافت.

همانگونه که اشاره شد، این مسیر در پیامد جنگ اوکراین با مشکلات جدی مواجه شده است و اکنون قزاقستان می کوشد جمهوری آذربایجان را جایگزین روسیه برای دسترسی به اروپا کند. این کریدور در رقابت با موقعیت ژئواکونومیک ایران، به ویژه کریدور شمال-جنوب و کریدور چین-آسیای مرکزی-غرب آسیا که از ایران عبور می کند، قرار می گیرد و پیشرفت آن به معنای تضعیف موقعیت ژئواکونومیک ایران است.

برنامه چین برای نقشه اقتصادی جهان

چین چندین سال است که به دنبال دگرگونی نقشه اقتصادی جهان است؛ در این میان، پروژه جاده «ابریشم ۲» یا همان «یک کمربند-یک جاده» را کلید زده است. مسیری که جاده ابریشم کهن را به یک کریدور مدرن ترانزیتی، تجاری و اقتصادی تبدیل می کند و از شانگهای به برلین کشیده می شود.

این پروژه بزرگ ترین پروژه توسعه اقتصادی در تاریخ جهان است که نگرانی رقبای چین را هم بیش از پیش کرده است. در سال ۲۰۱۳ برای نخستین بار، شی جین پینگ، رئیس جمهور چین، در اکتبر ۲۰۱۳ و سپس نخست وزیر لی کچیانگ از این کلان پروژه رونمایی کردند. در ١۶ مه ۲۰۱۷ طی مراسمی با حضور رهبران نزدیک به ۳۰کشور جهان در چین، راه ابریشم نوین افتتاح شد. راه اندازی این شاهراه ۶۵ درصد جمعیت جهان، ۴۰ درصد تولید خالص جهانی و ۷۱کشور را دربر خواهد گرفت. تا سال ۲۰۲۰میلادی، ۱۳۸کشور در سطح بین المللی عضو این طرح شده اند که ۶۹کشور مشخصا در مسیر دالان های زمینی و دریایی تعریف شده برای این طرح قرار گرفته اند.

کریدور فراخزر فعال می شود

اواخر تابستان امسال روسای جمهور چین و ترکیه، در جریان اجلاس سران سازمان همکاری شانگهای در ازبکستان، با یکدیگر ملاقات کردند و طی آن، بر افزایش تجارت و سرمایه گذاری دوجانبه تاکید کردند. ترکیه تلاش های بسیاری برای نقش آفرینی کانونی در کریدورهای ابتکار «یک کمربند-یک جاده» چین صورت داده است.

این کشور در تعاملی نزدیک با کشورهای قفقاز و آسیای مرکزی و در پی اقناع آنان و دولت و شرکت های چینی برای بهره گیری بیشتر از کریدور فراخزر جهت انتقال کالا میان شرق و غرب است. این کریدور با کریدور چین-آسیای مرکزی-غرب آسیا که از ایران عبور می کند، در رقابت قرار می گیرد.

برخلاف کریدور فراخزر ، کریدور چین-آسیای مرکزی-غرب آسیا در سند جاده ابریشم نیز مورد تاکید قرار گرفته است. احتمالا نافرجامی برجام و ابهام گسترش یابنده در مورد اقتصاد سیاسی ایران، نه تنها به ترکیه که به جمهوری آذربایجان نیز فرصت می دهد تا به کانون ترانزیتی در ابتکار «یک کمربند- یک جاده» تبدیل شود.