خواب بلندمدت لوکوموتیوهای زمین گیر

رئیس هیات مدیره انجمن صنفی شرکت های حمل ونقل ریلی با اشاره به آمار منتشر شده از جانب شرکت راه آهن ج.ا.ا. در مورد تعداد لوکوموتیو های آماده به کار عنوان کرد که این داده ها نشان می دهد که از آغاز سال 1399 تعداد لوکوموتیوهای آماده به کار موجود در شبکه ریلی کشور با افت شدیدی مواجه بوده و این مهم، تبدیل به اصلی ترین گلوگاه حمل ونقل ریلی و به ویژه حمل بار ریلی کشور طی 3 سال گذشته شده است.

به گزارش تین نیوز به نقل از روابط عمومی اتاق تهران، سسبحان نظری گفت: در فروردین ماه سال 1399 از مجموع 954 دستگاه لوکوموتیو کشور، 583 دستگاه آماده به کار بوده است. در تیر ماه سال 1402 نیز از مجموع 991 دستگاه لکوموتیو، 513 دستگاه آماده به کار بوده است. به عبارتی هر چند در این بازه زمانی 37 دستگاه لوکوموتیو جدید به شبکه ریلی اضافه شده اما در مقابل 107 دستگاه لوکوموتیو، سرد و از مدار خدمت خارج شده است. این داده های آماری گویای یک واقعیت دهشتناک است که در بازه 88 ساله ای که از زمان بهره برداری راه آهن سراسری ایران می گذرد، هر سال تقریباً 11 لوکوموتیو به ناوگان ریلی کشور اضافه شده اما کاهش آماده به کاری ناوگان لوکوموتیو کشور صرفاً طی یک بازه زمانی حدود سه ساله از آغاز 1399 تا اوایل 1402، معادل 70 دستگاه و تقریباً به اندازه 10 سال از تاریخ راه آهن کشور بوده است.

این عضو کمیسیون حمل ونقل اتاق بازرگانی تهران با اشاره به این نکته که با وجود تأکید قوانین و اسناد بالادستی بر خروج دولت از حوزه تصدی گری ریلی، فقط مالکیت 30 درصد از لوکوموتیوهای باری (معادل 14 درصد از مجموع کل لوکوموتیوهای باری، مسافری و مانوری) در اختیار بخش خصوصی است، افزود: شرکت دولتی راه آهن هنوز مابقی لوکوموتیوها را به بخش خصوصی واگذار نکرده و با وجود بهره وری کمتر و هدردهی بیشتر نسبت به بخش خصوصی، آنها را در مالکیت خود نگه داشته است.

او ادامه داد: علت اصلی کاهش تعداد لوکوموتیوهای آماده به کار تا ابتدای سال 1402، ناتوانی شرکت راه آهن در تعمیر و نگهداری لوکوموتیوهای تحت مالکیت خود بود. اما از آغاز سال 1402 شرکت های خصوصی مالک لوکوموتیو هم به دلیل انباشت طولانی مدت مطالباتشان نزد شرکت راه آهن و کمبود نقدینگی با بحران مالی مواجه شدند و به این ترتیب تعمیر و نگهداری لوکوموتیوهای بخش خصوصی نیز با مشکل مواجه شده است.

سسبحان نظری اعلام کرد که در فروردین ماه سال 1402 از 175 دستگاه لوکوموتیو متعلق به بخش خصوصی، 129 دستگاه آماده به کار بوده اما در تیر ماه سال جاری از 177 دستگاه لوکوموتیو تحت مالکیت بخش خصوصی فقط 98 دستگاه آماده به کار بوده است. به گفته او، در سه سال اخیر علاوه بر مشکلات مالی، افزایش جدی تعداد و شدت سوانح نیز بر شتاب کاهش ناوگان لوکوموتیو آماده به کار افزوده است که به خاطر مقاومت راه آهن در برابر درخواست های کارشناسان برای انتشار آمار سوانح، اطلاعی از مقدار اثرگذاری این عامل در دست نیست.

رئیس هیات مدیره انجمن صنفی شرکت های حمل ونقل ریلی مطالبات شرکت های خصوصی مالک لوکوموتیو از راه آهن را حدود 1300 میلیارد تومان و مدت رسوب آن را حدود 9 ماه عنوان کرد و گفت: هنوز صورت حساب های مربوط به آبان ماه 1401 تسویه نشده است. به علاوه شرکت راه آهن حدود 2500 میلیارد تومان نیز بابت تعمیر لوکوموتیوهای دولتی در مالکیت خود به شرکت های خصوصی تعمیرکار لوکوموتیو بدهکار است.

سسبحان نظری افزود: متأسفانه با وجود هشدارهای مکرر این انجمن درباره کاهش تعداد لوکوموتیو گرم موجود در شبکه ریلی کشور، شاهد تداوم بی توجهی مسئولان به این بحران بزرگ هستیم که از یک سو بر منافع بخش خصوصی فعال در بخش ریلی تأثیرات مخرب قابل توجهی گذاشته و از سوی دیگر، انگیزه سرمایه گذاری جدید را در این بخش زیربنایی اقتصاد از میان برده است. بالطبع، این آسیب ها باعث می شود در ماه های پیش رو، تولید کالاهای استراتژیک معدنی، فولادی و امثال آن ها که در شرایط تحریم ظالمانه نقش جایگزین نفت را دارند، با افت قابل ملاحظه همراه باشد.

 او در گفت وگو با روابط عمومی اتاق بازرگانی تهران از دو پیشنهاد کوتاه مدت و بلندمدت انجمن صنفی شرکت های حمل ونقل برای خروج از این بحران خبر داد و گفت: پیشنهاد کوتاه مدت این است که راه آهن با انعقاد قرارداد سه جانبه بین شرکت های خصوصی حمل ونقل ریلی (مالکان واگن)، شرکت های خصوصی مالک لوکوموتیو و خود شرکت راه آهن به عنوان مالک شبکه ریلی کشور موافقت کند تا سهم لوکوموتیو خصوصی از کرایه حمل بار پس از وصول از سوی شرکت های واگن دار، به طور مستقیم و فوری و نه با وساطت زمان بر راه آهن، به مالکان لوکوموتیو خصوصی پرداخت شود. پیش نویس این قرارداد طی ماه های اخیر توسط انجمن و با همکاری شرکت های خصوصی مالک واگن و لوکوموتیو تهیه و به راه آهن ارسال شده است اما متأسفانه مسئولان شرکت راه آهن از موافقت با این قرارداد سر باز زده اند.

نظری ادامه داد: برای حل بلندمدت مشکل کمبود لوکوموتیو و افزایش توان حمل ونقل بار و مسافر نیز پیشنهاد کرده ایم تا راه آهن، مطابق وظایف قانونی خود که در آیین نامه تعیین سهم بهینه بخش های دولتی و غیردولتی در فعالیت های راه و راه آهن نیز تصریح شده است، مالکیت لوکوموتیوهای دولتی اعم از آماده به کار و زمین گیر را به متقاضیان خصوصی واگذار کند. برخی از صاحبان عمده بار از جمله معادن و فولادسازان بزرگ متقاضی خرید این ناوگان بوده اند. در صورت عمل به این ایده، ناوگان زمین گیر در مدت کوتاهی با منابع بخش خصوصی راه اندازی و به مدار خدمت بازگردانده می شود و علاوه بر تأمین منافع بخش خصوصی ریلی، هم زمان، هم راه آهن دولتی درآمد بسیار خوبی به خاطر استفاده بیشتر از شبکه کسب می کند و هم صنایع بزرگ، ده ها برابر درآمد مستقیمی که برای بخش ریلی خصوصی و دولتی به دست می آید، درآمد غیرمستقیم کسب خواهند کرد. برای ما و حتی بسیاری از مدیران ارشد دولت که در این زمینه با ایشان مشورت داشته ایم، روشن نیست که چرا مدیریت ارشد راه آهن از اجرای این ایده عاقلانه و مبتنی بر منافع ملی سر باز می زند و مسیر فعلی را ادامه می دهد. در واقع راه آهن با این رفتار لجوجانه، خواب بلندمدت لوکوموتیوهای زمین گیر و تبدیل تدریجی آنها به جنازه های بی خاصیت را بر توسعه توان بخش ریلی کشور که همزمان به بخش دولتی، بخش خصوصی و کلیت جامعه منفعت می رساند ترجیح می دهد.

این عضو کمیسیون حمل ونقل اتاق بازرگانی تهران تاکید کرد که به کمک دو راهکار فوق الذکر می توان بخش مهمی از مشکلات متعدد صنعت ریلی کشور را رفع کرد و مدل مناسبی برای رشد جهشی آن فراهم ساخت.

سسبحان نظری در پایان افزود: خوب است بدانیم با سستی مدیران گذشته و کنونی در تداوم خصوصی سازی ریلی، مهم ترین شاخص های بهره وری حمل ونقل ریلی در ایران در حد نزدیک به یک چهارم الگوهای خوب دنیا درجا زده است و بنابراین لازم است دولت با یک برنامه جدی، اقدام به اصلاحات اساسی ساختاری در این بخش زیربنایی اقتصاد کشور کند. قطعاً خروج حداکثری دولت از امور تصدی گری ریلی، منجر به کاهش هزینه ها و افزایش درآمدهای دولت، رشد چشم گیر بهره وری حمل ونقل ریلی و به تبع آن، تأثیرگذاری بسیار خوب راه آهن در درآمدزایی ملی خواهد شد.