4 راهکار تازه برای دیده شدن موتورسیکلت ها

مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهرداری تهران به تازگی پژوهشی با موضوع راهکارهایی برای افزایش قابلیت دیده شدن موتورسیکلت و راکبان آن در شهر تهران انجام داده و پیشنهاداتی برای کاهش تصادفات موتور سیکلت ها مطرح کرده است .

به دلیل مطلوبیت رانندگی با موتورسیکلت در معابر شهری و متأسفانه رواج قانون گریزی در بین راکبان آن این گروه سهم بزرگی از قربانیان تصادفات ترافیکی شهر تهران را دارند.

 به نحوی که در سال ۱۴۰۰، 44.7 درصد از کل متوفیات تصادفات شهر تهران راکبان یا سرنشینان موتورسیکلت هستند و این آمار همچنان در حال افزایش بوده به گونه ای که در سال ۱۴۰۲ به ۵۰ درصد رسیده است .

در بسیاری موارد با وجود آنکه حق تقدم با راکب موتورسیکلت است و راننده وسیله نقلیه نیز پیرامون خود را نگاه می کند اما این راننده در پاره ای از موارد بی آنکه عمدی در کار باشد متوجه حضور موتورسوار نشده و با آن برخورد می کند در ادبیات ،تحقیق این دسته از تصادفات را که بخش مهمی از تصادفات موتورسواران را به خود اختصاص می دهد ناشی از عدم توجه علی رغم  مشاهده و یا آشکار نبودن موتورسیکلت قلمداد می کنند. اگرچه عوامل مزبور در فرمهای ثبت تصادفات پلیس راهور به عنوان علل تامه ثبت نمی شوند اما قابل پیش بینی است که این عوامل در شهر تهران نقش مهمی در بروز تصادفات موتورسواران داشته باشد.

 به خصوص آن که مشاهدات در شهر تهران گویای آن است که درصد زیادی از موتورسیکلتها فاقد چراغ جلو و چراغ عقب سالم و نوار شبرنگ هستند و درصد زیادی از تصادفات فوتی موتورسواران در ساعات تاریک هوا رخ می دهند این موضوع در کنار میزان بالای تخلفات موتورسواران و نرخ بسیار پایین استفاده از کلاه ایمنی بر اهمیت افزایش قابلیت آشکارسازی موتورسیکلت ها و سرنشینان آن در شب به عنوان اقدام مهمی برای ایمن سازی تردد این وسایل نقلیه می افزاید.

نتایج تحقیقات نشان داده که استفاده از لباس و کلاه ایمنی رنگ روشن و نوارهای شبرنگ در کناره های موتورسیکلت تا حد زیادی در آشکارسازی آنها در شب مؤثر است.

دراین مطالعه به دلایل محبوبیت استفاده از موتورسیکلت پرداخته شده و آمده است : هزینه پایین تر استفاده از موتورسیکلت در مقایسه با سایر وسایل نقلیه موتوری انعطاف پذیری زیاد و قابلیت مانورپذیری بالا اشغال فضای کم جهت پارک عدم اعمال قانون از طریق دوربینهای طرح ترافیک افزایش عادت به استفاده در دوران کرونا و ماندگاری این عادت در دوره پساکرونا قابلیت استفاده به عنوان ابزار کار پیک موتوری جابجایی بار و حمل مسافر همگی از دلایلی هستند که باعث افزایش مطلوبیت استفاده از موتورسیکلت در سفرهای درون شهری شده اند.

 راکبان موتورسیکلت به عنوان کاربران آسیب پذیر راه تلقی شده و در صورت تصادف این کاربران در مقایسه با رانندگان وسایل نقلیه موتوری چهار چرخ معمولاً در معرض خطر بالاتر مرگ ومیر یا آسیب شدیدتری قرار دارند، برای مثال در شهر تهران در سال ۱۴۰۲ سهم راکبان و سرنشینان موتورسیکلت از قربانیان تصادفات ترافیکی ۵۰ درصد بوده است.

دراین پژوهش یادآوری شده گروه مهمی از تصادفات راکبان موتورسیکلت در اثر عدم توجه علی رغم مشاهده رانندگان وسایل نقلیه و در کنار آن به دلیل   قابلیت کم آشکارسازی موتورسیکلت رخ می دهد در چنین شرایطی ممکن است که راننده وسیله نقلیه علی رغم آنکه موتورسیکلت (هدف) را به وضوح در دیدرس خود دارد نتواند آن را شناسایی کند و در نتیجه ممکن است مسیر حرکت آن توسط وسیله نقلیه قطع شود.

با تجزیه و تحلیل داده های تصادفات مشخص شده که تغییر ظاهر موتورسیکلت قابلیت تشخیص آن در ترافیک را بهبود بخشیده و خطر تصادف را کاهش می دهد کارهایی به منظور ایجاد قابلیت دیده شدن لباس و کلاه ایمنی موتورسوار و یا خود موتورسیکلت میتواند موجب کاهش تصادفات با موتورسیکلتها شود .

در بخشی دیگری از این پژوهش آمده ،فراوانی متوفیات ناشی از تصادفات همچنان بسیار زیاد و غیر قابل قبول است برای نمونه در سال ۱۴۰۰، حدود ۵۳۳ نفر از شهروندان شهر تهران جان خود را در تصادفات ترافیکی از دست داده اند مرجع آمار پزشکی قانونی در مطالعه ای در شهر تهران، جهت بررسی وضعیت آشکارسازی موتورسیکلت ها از چهار نقطه این شهر در مناطق  ۳،۶ ، ۷و ۸ شهرداری اقدام به نمونه برداری تصادفی شد. اطلاعات ثبت شده شامل: وضعیت روشنایی وجود نوار شبرنگ و محل ،آن داشتن جعبه حمل مرسوله وضعیت کلی موتورسیکلت و استفاده از کلاه ایمنی بود. نمونه گیری در ساعات تاریک شبانه روز انجام شد تا قابلیت آشکارسازی موتورسیکلت آشکار شود مشاهدات نشان می دهد که درصد زیادی از موتورسیکلت ها در شهر تهران فاقد چراغ جلو و چراغ عقب سالم هستند؛ همچنین بخش مهمی از موتورسیکلتها فاقد نوار شبرنگ هستند و نرخ استفاده از کلاه ایمنی در مشاهدات میدانی عملاً بسیار اندک است.

اگرچه اطلاعات ثبت شده در صحنه های تصادفات منجر به جرح و فوت فاقد اطلاعاتی از قابلیت آشکارسازی انواع کاربران راه از جمله راکبین و سرنشینان موتورسیکلت است اما شواهدی دال بر اهمیت و ضرورت توجه به ارتقای قابلیت آشکارسازی و تمرکز بر امکان دیده شدن این کاربران نیز موجود است.

موتورسیکلت به خصوص از نمای جلو کوچکتر از خودرو است و این امر همیشه باعث می شود که رانندگان خودرو، به ویژه در تقاطع ها موتورسیکلت ها را بیش از سایر وسایل نقلیه نادیده انگارند علاوه بر این از آنجا که اندازه و شکل موتورسیکلتها بسیار متنوع است، مشاهده موتورسیکلت نسبت به یک خودرو اطلاعات کمتری در مورد سرعت و فاصله آن ارائه می دهد قابلیت آشکارسازی وسایط نقلیه موتوری دوچرخ به تضاد با پس زمینه فاصله از ناظر ،اندازه درخشندگی و رنگ موتورسیکلت همچنین لباس راکب و غیره بستگی دارد. از آنجا که راکیان موتورسیکلت ها عموماً در بین خطوط نمی رانند و اغلب مواقع موقعیت خود را در خط عبوری تغییر می دهند انتظار مواجهه با موتورسیکلت را برای سایر کاربران راه به خصوص توسط ناظر پیرامونی کاهش می یابد چنین ویژگیهایی ممکن است موتورسیکلت ها را عملاً برای رانندگان وسایل نقلیه غیر قابل رؤیت کند و این کاربران آسیب پذیر را در معرض تصادف قرار دهد.

یکی از عوامل عمده منجر به نرخ بالای تصادف موتورسواران مشکل آشکار نبودن موتورسیکلتها و موتورسواران است به طوری که این گروه از کاربران راه به سادگی توسط سایرین قابل تشخیص نیستند در شرایط عادی که انتظار میرود وسیله نقلیه در جهت جریان ترافیک در حرکت باشد، ناظر میتواند موتورسیکلت را به وضوح ببیند با این حال در حالتی که تنوعی از وسایل نقلیه در یک معبر در حرکت اند موتورسواری با حرکات چندجهته (نه لزوماً منطبق بر خطوط عبوری و به صورتی که موقعیت آن در خط عبور مکرراً تغییر کند)، اساساً پیش بینی سایر کاربران راه را به خصوص در میدان دید پیرامونی نسبت به موتورسیکلت کاهش میدهد بر اساس تحلیل عمقی تصادفات در اروپا، عدم رعایت حق تقدم موتورسوار از سوی راننده وسیله نقلیه عمدتاً به این دلیل است که راننده خودرو متوجه حضور موتورسوار نمی شود.

طی تحقیقاتی در کشورهای مختلف در این زمینه نتایج به دست آمده نشان داد که چنانچه رانندگان خودرو در شرایطی باشند که از پیش انتظار مواجهه با موتورسیکلت را نداشته باشند، در آن صورت آمادگی لازم را برای مواجهه ناگهانی با موتورسیکلت را نخواهند داشت. شواهدی وجود دارد که نشان می دهد رانندگان خودرو که گواهینامه موتورسیکلت نیز دارند رانندگان (دوگانه نسبت به رانندگان خودروهایی که فاقد گواهینامه موتورسیکلت هستند کمتر با موتورسیکلت برخورد می کنند این نتایج را میتوان با داشتن دانش فنی بیشتر در مورد موتورسیکلت سواری، انتظار بیشتر برای مواجهه با موتورسیکلت در ترافیک و تجربه رانندگی بیشتر توسط رانندگان دوگانه توضیح داد.

به منظور مدیریت شرایط موتور سیکلت سواران و کاهش تصادفات آنها نیاز است اقداماتی در جهت افزایش قابلیت آشکارسازی موتورسیکلتها و همچنین افزایش آگاهی راکبان آنها به منظور رعایت نکات ایمنی صورت گیرد. هر برنامه و اقدامی که برای ارتقاء قابلیت آشکارسازی موتورسیکلتها و راکبان و سرنشینان آنها طرح ریزی میشود، ضروری است که حداقل ، مشارکت این دو گروه را در بر بگیرد نخست  راکبان موتورسیکلت ها در قالب پویش اجتماعی و  پلیس راهور در کنار معاونت حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران.

به منظور آشکارسازی موتورسیکلتها و کاهش تصادفات آنها ضروری است به طریقی اطمینان حاصل شده که راکبان موتورسیکلت ها نهایتاً از تجهیزات آشکارسازی استفاده می کنند. این تجهیزات در صورتی که ترکیبی استفاده شوند اثر بخشی بیشتری خواهند داشت.

پژوهشگر این پیشنهادها را برای آشکار سازی بیشتر موتور سیکلت ها مطرح کرده ، اطمینان از سلامت چراغهای جلو و عقب موتورسیکلت؛ استفاده از نوار شبرنگ در کناره ها و جلوی موتورسیکلت در صورت وجود جعبه حمل بار بر پشت ،موتورسیکلت، استفاده از نوار شبرنگ با مشخصات فوق در پیرامون محیط جعبه علاوه بر نصب بر گلگیر عقب و فنرها ؛پوشیدن لباس روشن؛  استفاده از کلاه ایمنی با رنگ روشن.

در مورد پویش اجتماعی نیاز است آموزشهای لازم در خصوص خطرات عدم استفاده از این تجهیزات ایمنی به اقشار مختلف جامعه و بخصوص راکبان موتورسیکلتها ارائه شود این آموزشها می تواند به صورت پایه ای از مدارس در قالب دروسی در کنار سایر مسائل ایمنی قرار گیرد  همچنین پلیس راهور می تواند با کنترل بیشتر وجود تجهیزات ایمنی روی موتورسیکلت ها از خطرات و تصادفات احتمالی جلوگیری کند، برای مثال ارائه نوار شبرنگ در پمپ بنزینها به صورت رایگان توسط پلیس راهور به موتورسیکلتها روشی کم هزینه و اثربخش است. این نوارها هزینه پایینی دارند، ولی تأثیر بسزایی در بهبود آشکارسازی موتورسیکلت ها در مسیرهایی با ترافیک مختلط دارند.