به سوی پیوند مسئولیت اجتماعی شرکتی با کمپین نه به تصادف

زینب نصیری: در سال 1402، 803 هزار نفر از هموطنانمان در تصادفات رانندگی دچار جراحت یا معلولیت شدند. این یعنی فقط در یک سال، روند عادی زندگی روزمره و مشارکت تحصیلی، اقتصادی و اجتماعی 803  هزار نفر از جمعیت این کشور به صورت موقت یا دائمی دچار اختلال گردیده و همزمان با انواع آسیب های عاطفی، روانی و اجتماعی هم مواجه گردیده اند.

اما متاسفانه این روایت وجه ناراحت کننده تری هم دارد، در همین سال بیش از 20 هزار نفر در در تصادفات رانندگی جان خود را از دست داده اند، یعنی هر روز بیش از 55 نفر! این آمار اگر روزانه منتشر می شد و یا در اثر یک حادثه جمعی بود احتمالا هر روز عزای عمومی اعلام می گردید! 

 اما نقطه امیدبخش آن است که بالاخره پس از سال ها عزمی جدی در مجموعه دولت با محوریت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به منظور تلاش برای کاهش تصادفات جاده ای ایجاد گردیده است. این تلاش یکپارچه و فراگیر که در چارچوب کمپین «نه به تصادف» شکل گرفته است، اگرچه با اطلاع رسانی، آگاه سازی و دعوت از مردم برای کاهش تصادفات جاده ای از طریق رانندگی ایمن آغاز گردید، اما مطالبه گری و حمایت طلبی از قانونگذار برای سیاستگذاری پیشگیرانه، از وزارت راه و شهرسازی برای ایمن سازی جاده ها و از خودروسازان برای تولید خودروهای با کیفیت و ایمنی بالا، گام های مهم و حائز اهمیتی است که در ادامه این کمپین ضروری است مورد توجه و پیگیری قرار گیرد. در این یادداشت سعی دارم با تاکید بر ضرورت مسئولیت پذیری اجتماعی خودروسازان، نگاهی بر ضرورت پیوند مسئولیت اجتماعی شرکتی(CSR)  با کمپین نه به تصادف داشته باشم. 

مسئولیت اجتماعی شرکتی مجموعه وظایف و تعهداتی است که یک شرکت، سازمان یا بنگاه اقتصادی به منظور حفظ، مراقبت و کمک به جامعه ای که در آن فعالیت اقتصادی می کند، به صورت کاملا داوطلبانه انجام می دهد. ایده اصلی این مفهوم، این است که شرکت ها علاوه بر به حداکثر رساندن سود و افزایش درآمدشان، باید به مسئولیت خود نسبت به نیروی انسانی و ذینغعان، مسئولیت قانونی خود نسبت به جامعه، مسئولیت اخلاقی خود نسبت به جامعه و در نهایت مسئولیت بشردوستانه و خیرخواهانه خود نسبت به جامعه متعهد بوده و عمل کنند. لذا می بایست به این نکته توجه داشت که اگرچه مسئولیت اجتماعی ابعاد مختلف اقدامات اجتماعی، فرهنگی، زیست محیطی، اقتصادی، معیشتی و سلامت محور را در برمی گیرد، اما پیش از هرگونه اقدام بشردوستانه و خیرخواهانه، تعهد مسئولانه نسبت به ذینفعان حال و آینده، عمل به مسئولیت قانونی و اخلاقی نسبت به جامعه ای که بنگاه اقتصادی در آن فعالیت می کند از اهمیت به سزایی برخوردار است.

مطابق این تعریف، در ابتدا باید توجه داشت که تولید مسئولانه و مبتنی بر حفظ سلامت و ایمنی مردم، نه یک بُعد بشردوستانه از اقدام مسئولانه خودروساز، بلکه مسئولیتی مبتنی بر بعد قانونی و اخلاقی شرکت های خودروسازی است که وقتی با توجه آن ها به تمامی ذینفعانشان در حال و آینده ادغام می شود، نه تنها موجب انجام مسئولانۀ وظایف آن ها می شود بلکه اعتماد به بِرَند آن ها را افزایش می دهد و موجب سوددهی بیشتر بنگاه اقتصادی شان هم می گردد. لذا اقدامات بشردوستانه یک شرکت تولیدکنندۀ خودرو در موضوعات بی ارتباط به وظایف و مسئولیت هایش-مثل حمایت از نیازمندان یا کودکان کار و خیابان- در زمانی که نسبت به مسئولیت های قانونی و اخلاقی خود بی اعتناست و موجب آسیب به جان انسان ها یا محیط زیست می گردد، به هیچ وجه قابل دفاع نیست.

 حال با تاکید بر این نکته مهم، در ادامه به برخی از مزایای ورود جدی خودروسازان به حوزه مسئولیت اجتماعی شرکتی با هدف کاهش تصادفات جاده ای پرداخته می گردد.

1. یکی از اصول اصلی مسئولیت اجتماعی شرکتی، ارتقای کیفیت زندگی و افزایش رفاه اجتماعی است. امروزه تصادفات جاده ای یک مشکل بزرگ اجتماعی و اقتصادی هستند که سالانه هزینه های مادی و غیرمادی زیادی به دولت ها، خانواده ها و شرکت های بیمه ای تحمیل می کنند. شرکتی که در حوزه مسئولیت اجتماعی شرکتی فعال است، از سویی می تواند با حرکت در مسیر سلامت و ایمنی جامعه، ضمن جلب اعتماد عمومی،  ارزش برند خود را افزایش دهد و از سوی دیگر گامی مؤثر در راستای کاهش معلولیت ها، آسیب های جدی به خانواده ها، کاهش فقدان ها و افزایش رضایت از زندگی مردم بردارد. 
2. همچنین از دید اقتصادی، یک عزم یکپارچه مسئولانه توسط سازمان های مختلف دولتی، غیردولتی و خصوصی می تواند از طریق کاهش تصادفات جاده ای هزینه های مستقیم و غیرمستقیم (هزینه هایی چون تعمیرات، بیمه، غرامت و ....)  بنگاه های اقتصادی را  کم کند. به عبارت دیگر از این طریق مسئولیت اجتماعی شرکتی با اهداف عملیاتی سازمان ها و بنگاه های اقتصادی گره می خورند.

 نمونه های موفقی چون پروژه مسئولیت اجتماعی شرکت ولوو که سال هاست از طریق کمپین هایی مثلVision Zero که روی ایمنی جاده ها تمرکز داشته و صفر کردن مرگ ومیر جاده ای را هدف گرفته است، یا شرکت های بیمه ای مثل Allianz که از طریق راه اندازی کمپین های آگاهی بخشی درباره رانندگی ایمن تلاش می کنند تصادفات جاده ای را کاهش داده و از این طریق ضمن اعتبار برند خود، با کاهش تلفات موجب افزایش سوددهی شرکت خود شوند، تنها نمونه هایی بر این مدعاست.

اما باید توجه داشت برای حرکت بنگاه های اقتصادی در این مسیر داشتن یک رویکرد استراتژیک و طراحی برنامه های عملیاتی ذیل آن به نحوی که همزمان نفع بنگاه اقتصادی و نفع جامعه را مدنظر قرار دهد، ضروری است. برای این منظور ضروری است توجه به نکات ذیل در یک اقدام یکپارچه و مبتنی بر کار تیمی توسط سیاستگذار و بخش خصوصی مورد توجه قرار گیرد:

1. نیازسنجی مولفه های اجتماعی مؤثر بر افزایش یا کاهش تصادفات جاده ای که موجب هدفمندی و اثربخشی اقدامات می گردد. 
2. ارتباط نوع اقدام مسئولانه با حوزه فعالیت، توانمندی ها و ظرفیت های بنگاه های اقتصادی.
3. نگاه به طراحی برنامه مسئولیت اجتماعی کاهش تصادفات جاده ای به عنوان یک تعهد بلندمدت و نه یک پروژه مقطعی یا تبلیغاتی.
4. انجام اقدامات مبتنی بر شواهد بومی و بین المللی.
5. ارزیابی مستمر اقدامات، اندازه گیری تاثیر و اصلاح اقدامات.
6. عمل به مسئولیت های قانونی و اخلاقی (رعایت استانداردهای ایمنی) پیش از انجام هر نوع طرح مسئولیت پذیری صرفا خیرخواهانه مانند صرف هزینه های آموزشی و اطلاع رسانی توسط خودوساز در شرایطی که خودرو ناایمن تولید می کند. 
7. انجام نوآوری در تولید محصولات ایمن تر، سرمایه گذاری در تحقیق و توسعه برای فناوری های جدید کاهش دهنده خطر تصادفات مثل سنسورهای هشداردهنده و ... 
8. اقدام موثر و پایدار در بهبود جاده ها، نصب علائم هشداردهنده یا چراغ های هوشمند.
9. شفافیت، گزارش دهی و انتشار گزارش سالانه از فعالیت های مسئولیت اجتماعی شرکتی سازمان ها و بنگاه های اقتصادی در زمینه کاهش تصادفات و سیاست گذاری پایدار و موثر به منظور ترویج اقدامات مسئولانه.

لذا به نظر می رسد کمپین «نه به تصادف» فرصت مناسبی است تا  از طریق بازبینی سیاستگذار در سیاست ها، برنامه ها و ظرفیت های مشارکت پذیری خود برای انجام اقدام مشترک با بنگاه های اقتصادی و نیز پذیرش داوطلبانه و مسئولانه بنگاه های اقتصادی بالاخص خودروسازان و شرکت های بیمه ای برای ورود جدی به این مسئله اجتماعی و اقتصادی مهم، گامی اساسی در راستای ایجاد محیطی امن، ایمن و سالم برای زندگی همه مردم برداشته شود

مددکار اجتماعی و مشاور اجتماعی وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی