رتبه ۱۱۲ ایران در تصادفات رانندگی در بین ۱۶۰ کشور

به گزارش دیدار امروز، طبق آمار تلفات امسال از سال ۱۴۰۳ کمتر است و برخی از این ابراز خرسندی می کنند دقیقا مانند آن روزهایی که کرونا روزانه جان ۷۰۰ یا ۸۰۰ نفر از هموطنان را می گرفت و وقتی این عدد به ۳۰۰ و ۴۰۰ می رسید خوشحال می شدیم اما واقعیت چیز دیگری است و آن هم اینکه سالانه بیش از دو هزار نفر را در تصادفات جاده ای از دست می دهیم و باید برای آن فکری کرد.

ایران در رتبه ۱۱۲

جالب است بدانید که سال گذشته سردار مومنی جانشین وقت پلیس راهور کشور گفته بود در چند سال اخیر، روند نزولی کاهش تصادفات و مرگ ومیرها معکوس شده و دوباره شاهد افزایش آمار تصادفات جاده ای هستیم. چنانچه، آمار تصادفات در کشور از سال ۱۳۸۰ تا ۴۰۳ رشد ۵۶۹ درصدی داشته، به طوری که رتبه ایران در بین ۱۶۰ کشور جهان از نظر تصادفات، ۱۱۲ است و باز هم جالب تر اینکه او هم عدم توجه به جلو از سوی رانندگان را دلیل اصلی عمده تصادفات جاده ای می دانست.

در لابه لای اعلام آمار کشته شده ها، دلایل تصادفات و توقیف ماشین ها و گواهینامه ها، موضوعی که توجه به آن خالی از لطف نیست بالا رفتن نرخ جریمه های رانندگی بود. هر چند که پلیس پیش از آغاز سال ۱۴۰۴ از افزایش قیمت جریمه ها خبر داده بود اما مخاطبان «اعتماد» در گفت وگو با این رسانه به این موضوع اشاره داشتند که در یک مسیر که سرعت مجاز ۹۰ کیلومتر بوده و رانندگان با استفاده از کروز رانندگی می کردند، به یک باره سرعت مجاز در همان مسیر ۶۰ کیلومتر ثبت شده و دوباره سرعت مجاز همان ۹۰ کیلومتر بوده و به همین دلیل آنها چندین بار جریمه شدند آن هم جریمه های یک میلیونی. مخاطبان «اعتماد» این را هم گفتند که این اتفاق در چند مسیر مشابه اتفاق افتاده و رانندگان به ر غم رعایت سرعت مجاز بی دلیل جریمه شدند. حالا چند پرسش، از سال گذشته تا به امروز چه کارها و اقدام هایی برای پیشگیری از تصادفات غیر از پویش نه به تصادف انجام شده؟ آیا ایده ای خلق شد تا رتبه ایران از ۱۱۲ حداقل به ۱۱۱ برسد یا خیر؟ آیا تلاش شد تا از تجربه کشورهای موفق الگوبرداری شود؟

کمی قبل از آغاز سال ۱۴۰۴ یک نشست تخصصی با عنوان تصادفات به مثابه یک مساله ملی در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی برگزار شد و در آن نشست مهرداد عربستانی، جامعه شناس گفته بود: آمار تصادفات جاده ایی را می توان با رویکرد انسان شناختی بررسی کرد. ما نمی توانیم تصادفات را به مسائل انسانی تقلیل بدهیم؛ قطعا میزان راه ها، خودروها و مسائل تکنیکی و طراحی عبور و مرور پیاده روها تاثیر دارد. اما قانون و کنترل جریمه برای مسائل انحرافی است نه سیاست حل مساله و نباید به اینها اتکا کرد. مساله قابل تقلیل به رفتار افراد نیست البته ما به رفتارهای انسان به عنوان یک برساخت اجتماعی می نگریم و باید با رویکرد علوم اجتماعی علت رخدادها را بررسی کنیم. اما چرا با وجود مبادی آداب بودن ایرانی ها در جریان زندگی در رانندگی با بی مبالاتی مواجه می شویم؟

تصادفات جاده ای، آموزش های ناکافی و هنجار اجتماعی

اهمیت توجه به تصادفات جاده ای را با دکتر مصطفی آب روشن، جامعه شناس مطرح کردیم و او در گفت وگو با «اعتماد» تاکید داشت: تصادفات جاده ای یکی از معضلات جدی در جوامع مدرن به شمار می رود که نه تنها جان انسان ها را به خطر می اندازد، بلکه تاثیرات عمیق اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی را نیز به همراه دارد. از منظر جامعه شناسی، تصادفات جاده ای می توانند به عنوان یک پدیده اجتماعی مورد بررسی قرار بگیرند که ریشه های آن در رفتارها، نگرش ها و ساختارهای اجتماعی نهفته است.

او معتقد است یکی از عوامل اصلی تصادفات جاده ای، رفتارهای پرخطر رانندگان است. این رفتارها معمولا تحت تاثیر فرهنگ رانندگی، آموزش های ناکافی و ناهنجاری های اجتماعی قرار دارند. در جوامعی که فرهنگ رانندگی ایمن و مسوولانه ترویج نمی شود یا نادیده انگاشته می شود، احتمال بروز تصادفات جاده ای افزایش می یابد. به عنوان مثال، در برخی خرده فرهنگ ها نادیده گرفتن قوانین راهنمایی و رانندگی به یک هنجار اجتماعی تبدیل شده است که می تواند به افزایش تصادفات منجر شود در کشورهای کمتر توسعه یافته رانندگان ممکن است به راحتی از قوانین عبور کنند و این رفتار به عنوان یک عادت اجتماعی پذیرفته شود در این گونه کشورها، رانندگی تهاجمی و سرعت بالا ممکن است به عنوان نشانه ای از قدرت و شجاعت تلقی شود.

این جامعه شناس می گوید: علاوه بر این، ساختارهای اجتماعی و اقتصادی نیز نقش مهمی در بروز تصادفات دارند. در جوامعی که زیرساخت های حمل و نقل مناسب وجود ندارد، احتمال بروز تصادفات افزایش می یابد. همچنین، فقر و نابرابری های اجتماعی می توانند به افزایش تصادفات جاده ای منجر شوند، زیرا افراد در شرایط اقتصادی نابسامان عموما به رفتارهای پرخطر روی می آورند.

آب روشن با اشاره به اینکه پیامدهای تصادفات جاده ای نیز از منظر جامعه شناختی قابل توجه است، می افزاید: این حوادث نه تنها به از دست رفتن جان انسان ها و آسیب های جسمی منجر می شوند، بلکه می توانند تاثیرات عاطفی و روانی عمیقی بر خانواده ها و جوامع داشته باشند. از دست دادن یک عزیز در تصادف می تواند به بروز مشکلات روانی و اجتماعی در خانواده ها منجر شود و در نهایت به کاهش کیفیت زندگی اجتماعی و اقتصادی جامعه کمک کند.

به گفته این جامعه شناس، در نهایت، برای کاهش تصادفات جاده ای و پیامدهای آن، نیاز به یک رویکرد جامع و چندجانبه داریم. این رویکرد باید شامل آموزش های موثر در زمینه رانندگی ایمن، بهبود زیرساخت های حمل و نقل و ترویج فرهنگ مسوولیت پذیری در رانندگی باشد. همچنین، توجه به عوامل اجتماعی و اقتصادی که بر رفتارهای رانندگی تاثیر می گذارند، می تواند به کاهش تصادفات و بهبود سلامت عمومی جامعه کمک کند.

آب روشن اذعان دارد که تصادفات جاده ای نه تنها یک مشکل فردی، بلکه یک چالش اجتماعی است که نیازمند همکاری و همفکری تمامی نهادها و افراد جامعه است و راه اندازی کمپین هایی مانند «نه به تصادف» اگر در قالب یک عنوان خالی از محتوا نباشد می تواند نقش بسیار موثری در فرهنگسازی و افزایش آگاهی عمومی درباره ایمنی جاده ها و کاهش تصادفات داشته باشد. زیرا این کمپین ها می توانند به طرق مختلف به ترویج فرهنگ رانندگی ایمن و مسوولانه کمک کنند.

در واقع کمپین ها می توانند اطلاعات مهمی درباره خطرات رانندگی پرخطر، قوانین راهنمایی و رانندگی و تاثیرات تصادفات بر زندگی افراد و خانواده ها ارائه بدهند. این اطلاعات می تواند به تغییر نگرش ها و رفتارهای رانندگان کمک کند.

او ادامه می دهد: با استفاده از پیام های مثبت و الهامبخش، کمپین ها می توانند رفتارهای ایمن مانند استفاده از کمربند ایمنی، عدم استفاده از تلفن همراه حین رانندگی و رعایت سرعت مجاز را ترویج بدهند.

به اعتقاد این جامعه شناس کمپین ها بایدبا جلب مشارکت افراد، سازمان ها و نهادهای محلی، حس مسوولیت اجتماعی را تقویت کنند. این مشارکت می تواند شامل برگزاری رویدادها، کارگاه ها و فعالیت های آموزشی باشد.

آب روشن می گوید: ناگفته نماند که رسانه ها نیز می توانند نقش مهمی در انتشار پیام های کمپین ها ایفا کنند. استفاده از شبکه های اجتماعی، تلویزیون، رادیو و بیلبوردها می تواند به گسترش پیام های ایمنی و فرهنگسازی کمک کنند از سوی دیگر کمپین ها می توانند حس همبستگی و همکاری را در جامعه تقویت کنند. وقتی افراد به یک هدف مشترک مانند کاهش تصادفات بپیوندند، احتمال تغییر رفتار و نگرش ها افزایش می یابد. همچنین کمپین ها می توانند به عنوان یک نیروی محرکه برای تغییر سیاست ها و قوانین مرتبط با ایمنی جاده ها عمل کنند. با جلب توجه عمومی و حمایت از تغییرات قانونی، می توان به بهبود زیرساخت ها و افزایش نظارت بر رفتارهای رانندگی کمک کرد.

او در پاسخ به این پرسش که آیا راه اندازی کمپین به تنهایی کفایت می کند، می گوید: در نهایت، موفقیت کمپین ها مانند «نه به تصادف» به همکاری و مشارکت تمامی اعضای جامعه، از جمله دولت، نهادهای آموزشی، سازمان های غیردولتی و شهروندان بستگی دارد. با تلاش مشترک، می توان فرهنگ ایمنی در رانندگی را تقویت کرده و به کاهش تصادفات جادهای کمک کرد. نگاه پلیس به رانندگان و خطای انسانی به عنوان عامل اصلی تصادفات جادهای می تواند تا حدی درست باشد، اما این دیدگاه به تنهایی نمی تواند تمام ابعاد مساله را پوشش بدهد. در واقع، تصادفات جادهای یک پدیده پیچیده هست که تحت تاثیر عوامل متنوعی رخ می دهد.

در واقع علاوه بر خطای انسانی، عوامل ساختاری مانند کیفیت جاده ها، علائم راهنمایی و رانندگی و زیرساخت های حمل و نقل نیز نقش مهمی در بروز تصادفات دارند. اگر جاده ها ناامن باشند یا علائم به درستی نصب نشده باشند، حتی رانندگان محتاط نیز ممکن است در معرض خطر قرار بگیرند.

او تاکید می کند: فرهنگ رانندگی و آموزش های ارائه شده به رانندگان نیز تاثیر زیادی بر رفتارهای رانندگی دارد. اگر فرهنگ رانندگی ایمن در جامعه ترویج نشود، احتمال بروز خطاهای انسانی افزایش می یابد. بنابراین، توجه به آموزش و فرهنگسازی در کنار نظارت پلیس ضروری است.

آب روشن معتقد است: شرایط اجتماعی و اقتصادی نیز می توانند بر رفتار رانندگان تاثیر بگذارند. به عنوان مثال، فشارهای اقتصادی، فقر و نابرابری های اجتماعی که به ناکامی های اجتماعی دامن می زند باعث می شوند که افراد به رفتارهای پرخطر روی آورند. در این موارد، صرفا اشاره به خطای انسانی نمی تواند مشکل را حل کند ناگفته نماند که با پیشرفت فناوری، ابزارها و سیستم های جدیدی برای افزایش ایمنی جاده ها و کاهش تصادفات ایجاد شدهاند. اگر پلیس تنها روی خطای انسانی تمرکز کند، ممکن است از فرصت های بهبود ایمنی از طریق فناوری غافل شود و از سوی دیگر خطای انسانی ممکن است ناشی از عوامل روانی مانند استرس، خستگی یا عدم تمرکز باشد. در این موارد، توجه به سلامت روانی رانندگان و ارایه حمایت های لازم می تواند به کاهش تصادفات کمک کند.

این جامعه شناس یادآور می شود: برای کاهش تصادفات جاده ای و بهبود ایمنی، نیاز به یک رویکرد جامع و چندجانبه داریم که شامل آموزش، فرهنگ سازی، بهبود زیرساخت ها و نظارت موثر است. نا گفته نماند که نادیده گرفتن علت ها و تمرکز صرف بر خطای انسانی ما را با وضعیت نابسامان موجود روبه رو کرده است.