◄ نسخه قدیمی برای همه دردهای خودرویی

 این روزها مجلسی‌ها سخت سرگرم هستند تا شاید بازار خودرو را سامان ببخشند. روزی با طرح ساماندهی خودرو و روزی با طرح تحقیق و تفحص یا سؤال از وزیر و مدیران خودروساز.

به‌هرحال همیشه خودرو برای مجلسی‌ها جذابیت خاص خود را داشته است. البته این روال مسبوق به سابقه است و پیش‌ازاین و در سال‌های قبل روزهایی که بازار خودرو مشوش شده است مجلسی‌ها با ورود به این بازار سعی کرده‌اند تا به‌نوعی برای این بازار تصمیم‌گیری کنند.

این روال حتی پیش‌ازاین موجب شد تا طرح تحقیق و تفحص از صنعت خودرو یک بار دیگر روی میز مجلسی‌ها قرار بگیرد و بعد از کشمکش‌های فراوان و تفحص‌های بسیار گزارشی هم از این ‌روال در مجلس قرائت شود. گزارشی که اگرچه در برخی موارد تخلف‌های واضح خودروسازان را به رخ می‌کشید ولی نتیجه ملموس آن، آن‌چنان‌که از نام تحقیق و تفحص بر می‌آید عایدی برای صنعت خودرو نداشت و هچنان‌که شاهدیم صنعت خودروی ایران بر همان پاشنه قبلی می‌چرخد و خبری از تحول در این صنعت نیست.

گویا جذابیت و مردم‌پسند بودن صنعت خودرو خود دلیل محکمی برای ورود همیشگی به این بخش است و فرقی ندارد که نتیجه ورود به این بخش چه باشد، مهم جذابیت صحبت و اظهارنظر در مورد این صنعت است. صنعت خودروی ایران با سابقه بیش از چهار دهه‌ای در ایران در حالی روزگار می‌گذراند که مشکلات این صنعت تنها دست‌به‌دست از مدیری به مدیر دیگر و از دولتی به دولت دیگر واسپاری شده است و هیچ‌گاه اقدامی در جهت بهبود اوضاع‌واحوال این صنعت برداشته نشده است و نسخه‌های متعددی که برای این صنعت نوشته می‌شود و همه خواهان اجرای ولو موقت نسخه خود هستند گویای این امر می‌باشد.

خوان‌های قدیمی

صنعت خودروی ایران همیشه با خوان‌های سختی مواجه بوده است که موجب شده فعالیت خودرویی با اماواگرهای زیادی مواجه شود و همیشه مجلسی‌ها دراین‌بین نقش پررنگی را ایفا می‌کردند. برای مثال یکی از خوان‌های بزرگ صنعت خودروی ایران یا شاید انتقادات همیشگی به صنعت خودروی ایران که هم از سوی صاحب‌نظران خودرویی و هم دست‌اندرکاران و البته مجلسی‌ها عنوان می‌شود موضوع خودروساز نبودن ایران است که اگرچه همه بر آن تأکید دارند اما با همه تلاش‌ها هیچ قدمی در جهت این امر برداشته نمی‌شود و هرگاه که صنعت خودروی ایران یک گام برای خودروساز شدن پیش می‌رود با سنگ بزرگی که پیش پای این صنعت می‌افتد همه برنامه‌ها نقشه بر آب می‌شود و آرزوی خودروساز شدن ایرانی‌ها هم به تاریخ می‌پیوندد.

قرار بود در صنعت خودروی ایران صاحب پلتفرم ایرانی شویم که گامی در جهت خودروساز شدن ایران است که با روال جدید تحریم‌ها و خروج همکاران خارجی این برنامه هم به صندوقچه برنامه‌هایی رفت که همواره درگیر یک عامل بیرونی است و با وجود اینکه ایران دارای مراکز بزرگ تحقیق و توسعه صنعتی است اما گویا همکار خارجی سنبه قوی‌تری برای خودروساز شدن ایران است و تا همکار خارجی نباشد ایران خودروساز نمی‌شود.یکی دیگر از خوان‌های گم‌شده همیشگی صنعت خودروی ایران تولید خودروی ارزان‌قیمت بود که قرار بود ایرانی‌ها را خوشحال کند؛

اما اگرچه برنامه‌ریزی‌های زیادی برای تحقق آن از همان روزی که اسحاق جهانگیری در سالن ایران‌خودرو بر روی آخرین پیکان تولیدشده آبی‌پوشان یادگاری نوشت، شده است اما تا به امروز آنچه ماحصل این برنامه قدیمی خودروی ایران شد تولید خودروهایی است که قیمت‌های اعلام‌شده در زمان معرفی آنها تا رونمایی و ورود به بازار قیمت آنها به قدری تغییر می‌کند که با اصل برنامه‌ریزی تولید برای آنها تفاوت چشم‌گیری دارد. نمونه‌های زیادی ازاین‌دست در خاطره خودرویی ایرانی‌ها نقش بسته است.

از تیبا و رانایی که قرار بود با عنوان خودروی زیر ۱۰ میلیون تومان به بازار عرضه شوند تا تندر ۹۰ که روزی وزیر صنعت دولت نهم آن را مائده آسمانی خواند و به‌قدری ورودش به بازار را به تعویق انداخت تا قیمت زمان انعقاد قرارداد با ورود خودرو تفاوت فاحشی داشت؛ که در این میان مجلسی‌ها بازهم با نگاه‌های تندوتیزی که بر این موضوع داشتند با انتقادات و اظهارنظرهای مختلف گاهی به میخ و گاهی به نعل صنعت خودرو زدند.

نسخه تکراری

خوان‌های دیگری هم در این صنعت وجود دارد که شرح آن تنها ذکر مصیبت صنعت چهل و اندی ساله ایران است و ثمری ندارد. خوان‌هایی همچون داستان همیشگی خصوصی‌سازی خودروسازها، داستان همیشگی همکاری‌های خارجی، داستان همیشگی افزایش کیفیت ساخت داخل، قیمت‌گذاری و... که همواره یک‌سوی اظهارنظرها در مورد این صنعت از سوی نمایندگان مجلس صورت گرفته است که نشان می‌دهد خودرو یکی از جذابیت‌های موردتوجه بهارستان‌نشینان در همه سنوات بوده است.

اما آنچه قابل‌توجه است این است که مجلسی‌ها با وجود حضور فعال در این بخش، همواره برای این صنعت نسخه‌های تکراری می‌نویسند که پیش‌ازاین هم اجرا شده و نتیجه قابل‌توجهی نداشته است. مجلسی‌های به‌تازگی و در روزهایی که بازار خودرو مجدد دچار بلبشو شده است چند نسخه قدیمی را دوباره برای صنعت خودرو تجویز کرده‌اند. نخستین نسخه زمانی پیچیده شد که قیمت‌ها صعودی شد و آزموده قدیمی دولتی‌ها با خواست مجلس، مجدد برای جاده مخصوصی‌ها تجویز شد تا عطش بازار فروکش کند.

پس خودروسازان که اعلام کرده بودند به خاطر افزایش قیمت‌ها دچار زیان شده‌اند مجبور شدند در بازه زمانی مختلف چند صد هزار دستگاه خودرو را در بازه زمانی متفاوت پیش‌فروش کنند. روالی که نه توانست بازار را آرام کند که مفسده دیگری برای بازار خودرو ایجاد کرد و پای دستگاه‌های نظارتی را بر این بازار باز کرد و کار را به‌جایی رساند که وزیر صمت بارها اعلام کرد که سازمان‌های نظارتی باید روال پیش‌فروش برخی خودروها را بررسی کنند. همین روال نه تنها موجب فروکش‌کردن قیمت نشد که مشکلی جدید را نیز برای این بازار ایجاد کرد و حواله فروشی به دلال‌بازی اضافه شد.

پس‌ازاین بود که به یکباره مجلسی‌ها نسخه قدیمی که سه بار دیگر در مجلس عنوان و اجرا شده بود را روی میز گذاردند و خواهان تحقیق و تفحص از صنعت خودرو شدند. آن‌هم در شرایطی که با توجه به تحریم‌های جدید، صنعت خودرو نیازمند راه‌حلی عاجل و حمایتی برای ادامه فعالیت است؛ آن‌هم در شرایطی که دولت با ممنوعیت واردات به‌راحتی تیشه به ریشه بیش از ۱۵ هزار کارگری زده است که با واسطه و بی‌واسطه در بخش وارداتی‌ها فعالیت می‌کرده‌اند.

مجلسی‌ها البته در توجیه این طرح خود می‌گویند که طرح تحقیق و تفحص مربوط به زمان حال نیست و از یک سال پیش روال اجرای آن آغاز شده بود اما اکنون این طرح آماده ارائه شده است؛ اما هیچ‌یک از نمایندگان مجلس که مخاطب «حمل‌ونقل» قرار گرفتند در مورد نتایج موثق سه دور قبلی طرح تحقیق و تفحص از صنعت خودرو اظهارنظر نکرده و تنها به این موضوع بسنده کردند که تخلفات خودرویی قبلی از دل این طرح‌ها استخراج شده است که البته دلیل اصلی اجرای طرح تحقیق و تفحص شناسایی همین مسائل است اما نتیجه برخورد با آن تخلفات موضوعی است که مشخص نیست.

گویا مجلسی‌ها هم به‌خوبی می‌دانند طرح‌های تحقیق و تفحص از چنین صنایعی همواره با شرایطی همراه می‌شود که می‌تواند روال فعالیت را مختل یا به‌سوی دیگری هدایت کند بااین‌حال هنوز هم مجلسی‌ها خرسند به تکرار نسخه‌های قدیمی بی‌کاربرد هستند. جالب اینجاست که در دل موارد اعلام شده در طرح تحقیق و تفحص جدید بازهم مواردی به چشم می‌خورد که پیش‌ازاین هم بررسی و نتایج آنها اعلام شده بوده است.

طرح جدید تحقیق و تفحص ده محور دارد که شامل مواردی همچون علل زیان‌دهی شرکت‌های خودروساز، بررسی برنامه‌های آنها برای طراحی و تولید محصولات باکیفیت، چگونگی انعقاد قرارداد با شرکت‌های رنو و پژو سیتروئن، بررسی چگونگی انتخاب و انتصاب اعضای هیئت‌مدیره و مدیرعامل شرکت‌ها، بررسی نحوه عقد قراردادها و عوامل نارضایتی مردم از فروش و خدمات پس از فروش و موضوع توقف و ثبت سفارش واردات خودروهای خارجی در ماه‌های گذشته است. همچنین موافقان تأثیر تحقیق و تفحص تأکید دارند که این اقدام آثاری را در شرکت‌های خودروساز و در بازار داشته است.

در مقابل این نظر کارشناسانی هستند که معتقدند این قبیل اقدامات از جمله تحقیق و تفحص در مجلس تأثیر چندانی ندارد. در این زمینه یکی از اعضای کمیسیون صنایع و معادن به‌عنوان متقاضی تحقیق و تفحص، تأکید دارد که در سه دهه گذشته شرکت‌های خودروساز از رقبای خود عقب‌مانده و اغلب زیان‌ده هستند. آنها توان رقابت با تولیدکنندگان خارجی را ندارند. دلیل این بی‌تأثیر بودن را می‌توان در خروجی نامناسبی که تاکنون از تحقیق و تفحص‌های صورت گرفته به دست آمده و همچنین نبود ضمانت اجرا برای نتایج آنها ذکر کرد.