◄ رقابت نابرابر بنادر ایران با رقبای منطقه‌

ایران با مرزهای بسیار طولانی خود با هشت کشور مرزهای زمینی مشترک داشته و با هفت کشور دیگر به واسطه مرزهای دریایی، همسایه محسوب می شود. پنج کشور افغانستان، ترکمنستان، قزاقستان، آذربایجان و ارمنستان کشورهای محصور در خشکی هستند که می توانند به واسطه ایران امکان دسترسی به آب های آزاد را پیدا کنند. این کشورها نیز علاقه بسیاری برای دسترسی به آب های آزاد از طریق کشورمان دارند.

به گزارش تین نیوز، در آخرین اندازه گیری های سازمان بنادر و دریانوردی به همراه نمایندگان رسمی سازمان بین المللی بنادر و کشتیرانی که در سال ۱۳۹۰ انجام شده است، عدد رسمی مساحت بنادر ایران با احتساب سواحل جــزایر کشور۵۷۸۰ کیلومتر مربع است.

باوجود اینکه سالانه رقم های بسیار زیادی برای توسعه بنادر در ایران صرف می شود مقایسه هزینه ها و خدمات ارائه شده در بنادر خاورمیانه نشان می دهد که کشور ما درحال حاضر جایگاه مناسبی در زمینه توسعه بنادر خود نداشته و هنوز هم خصوصا بنادر جنوبی کشور از عدم توسعه یافتگی رنج می برند.

این مسئله درحالی است که یکی از درآمدهای بسیار زیاد کشورهای خاورمیانه از طریق حمل و نقل دریایی تأمین می شود.در یک مقـــایسه ســـاده می توان میزان جذب سرمایه و اهمیت بـنادر خاورمیانه را دسته بنــدی کرد که در جدول شماره یک، شلوغ ترین بنادر این مــنطقه را طبق آمار ارائه شده از ســـوی سایت تحلیلی “worldatlas”مشاهده می کنید.

بندر جبل علی

جبل علی یکی از بزرگ ترین بنادر منطقه خاورمیانه محسوب می شود  و این بندر یکی از بنادر شلوغ و مجهزترین بندر در منطقه است که برای خود استانداردهای جدیدی را تنظیم کرده و راه را برای توسعه بسیاری از مناطق اطراف در صنعت دریایی هموار ساخته است. مجاورت منطقه آزاد جبل علی (که در سال ۱۹۸۰ تأسیس شد)، این بندر را به یک جاذبه رقابتی بسیار قوی برای کسب و کارهای بین المللی تبدیل کرده و با دارا بودن ۲۱ جرثقیل مگا حمل و نقلی، بزرگ ترین بندر دارای تجهیزات پیشرفته در جهان و اولین نوع آنها در شرق میانه است.

بندر چابهار

با اینکه برخی از بنادر ما خصوصا بندر چابهار دارای موقعیت های به مراتب بهتر از این بندر هستند و با وجود آنکه برای توسعه، در مجاورت آنها مناطق آزاد در نظر گرفته شده است ولی به دلیل قوانین دست و پاگیر و تنگ نظرانه به مناطق آزاد راه برای پیشرفت این بنادر محدود شده است.

دراین باره می توان به گفته دریادار سیاری، فرمانده سابق نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران، استناد کرد که گفته بود بندر جبل علی در امارات جای بندر جاسک و بندر چابهار را گرفته است یعنی اگر ما غفلت نمی کردیم و زودتر به توسعه بنادر رسیدگی می کردیم بندر جاسک و چابهار جای بندر جبل علی را می گرفت و علت این امر هم مشخص است چراکه برای تجار از لحاظ زمان و مسافت بیشتر منفعت دارد.

آمارهای ارائه شده نشان می دهد که ۵۰ درصد کالاهای ایرانی به جبل علی رفته و به مکان های دیگر صادر شده، این درحالی است که اگر چابهار به عنوان تنها بندر اقیانوسی ایران توسعه می یافت تجار نیازی به این انتقال نداشتند.

 با همه عقب ماندگی ها بندر چابهار باتوجه به موقعیت استثنایی حتی نسبت به جبل علی می تواند در فرصت های باقیمانده با برنامه ریزی و مدیریت بهتر نقش بسیار مهمی در به دست گیری سهمی از تجارت پرسود دریایی کسب کند و در چشم انداز ۱۰سال آینده به رقیبی جدی برای این بندر تبدیل شود.

جایگاه جغرافیایی بندر چابهار نسبت به دوبی بسیار بهتر و مناسب تر است، قرارگیری در کریدور شمال – جنوب و صرفه جویی ۳۰درصدی در هزینه حمل و نقل چیزی نیست که سرمایه گذاران به راحتی از کنار آن بگذرند. در جدول شماره ۲ طبق آمارهای استخراج شده مرکز پژوهش های مجلس مقایسه ای پایه ای بین بندر و منطقه آزاد چابهار در بدو تأسیس با بندر و منطقه آزاد جبل علی امارات در بدو تأسیس نشان داده شده است تا کمبودهای این منطقه ویژه اقتصادی نسبت به رقیب منطقه ای آن بهتر درک شود.

بندر شاه عبدالعزیز

بندر پادشاه عبدالعزیز در دمام که اصلی ترین مرکز حمل و نقل برای ورود کالا به استان های شرقی و مرکزی عربستان سعودی است از لحاظ جغرافیایی نیز یکی از مناطق حساس به لحاظ استراتژیک برای تأمین نیازهای صنعت نفت، توسعه مداوم ریاض و شهرهای بزرگ عربستان است. در سال گذشته از این بندر عربستان تنها بیش از دو میلیون تن محصولات پتروشیمی صادر شده است که به وسیله یک سیستم بزرگراه سریع، بندر دمام را با سایر نقاط پادشاهی و کشورهای حاشیه خلیج فارس متصل می کند، علاوه بر آن این بندر دارای پیوند راه آهن مستقیم به بندر خشک ریاض است.

مجتمع بندری امام خمینی

مشابه بندر شاه عبدالعزیز مجتمع بندری امام خمینی است که در مورد آن می توان گفت یکی از بنادری است که می تواند دقیقا با این بندر رقابتی بسیار نزدیک داشته باشد. این بندر به دلیل دسترسی مناسب و عمیق خود به آب های آزاد، راه آهن و شبکه های حمل و نقل جاده ای همچنین نزدیکی جغرافیایی به مراکز عمده صنعتی کشور خصوصا محصولات نفتی و پالایشگاهی یکی از مهم ترین پایانه های کانتینری در منطقه است.

 بندر امام خمینی که در جنوب غربی ایران واقع شده است و مساحتی بالغ بر ۱۰۴۱ هکتار را داراست یکی از بزرگ ترین بنادر تجاری خلیج فارس با ۴۰ پایه، ۲۹ فروس مجهز و ظرفیت بارگیری سالانه ۳۵ میلیون تن است.

علاوه بر این مجموعه دارای دسترسی دریایی و جاده ای به بازارهای عمده منطقه ای از جمله عراق، کویت و آسیای مرکزی و همچنین بازار اروپا از طریق ترکیه بوده و در نزدیکی بزرگ ترین منطقه پتروشیمی ویژه کشورمان واقع شده است. در سال های اخیر، دو سکوی بارگیری ۴۰ تنی قرار است ظرفیت زیرساختی این بندر را افزایش داده و گسترش یک اسکله اصلی برای جمع آوری ۱۵۰هزار تن کشتی این بندر را به مهم ترین بندر ایران تبدیل کند که اگر این اتفاق روی دهد می توان امیدوار بود برخی از مشتریان منطقه ای بندر شاه عبدالعزیز برای صادرات از بندر امام خمینی استفاده کنند.

بندر شعیبا کویت

بندر شعیبا کویت در سال های اخیر شاهد رشد عظیم ترافیکی بوده و تعداد TEUها از سال ۲۰۰۰ دو برابر شده است با این حال به نظر می رسد هیچ اضطرابی در مورد آینده کسب وکار در این بندر وجود نداشته و در واقع، این بندر کویت در حال برنامه ریزی یک استراتژی سرمایه گذاری برای انطباق با رشد بیشتر است. اگر به آمارها نگاهی کنیم درخواهیم یافت که گذشته از رشد بازار داخلی سالم، این بندر قرار است فراتر از مرزهای کشورش نقش ایفا کند به گونه ای که صراحتا تئود ملونه، مدیر Gulftainer کویت می گوید: «کویت یک انتخاب طبیعی برای واردات کانتینری به عراق است و زمانی که بازسازی این بندر با سرعت کامل انجام می شود، انتظار می رود که رشد چشمگیرتری داشته باشد.

برای مقابله با توسعه و به دست گیری سهم این بندر کویت نیز باید بندر امام خمینی را توسعه داد زیرا این بندر علاوه بر دارا بودن مسیر جاده ای با عراق دارای راه آهن نیز از طریق مرز شلمچه با این کشور است و همان گونه که در صحبت های مسئولان این بندر گفته شد هدف از توسعه آن به دست گیری بارگیری های عراق است و بهترین مسیر و نزدیک ترین مسیر برای عراق شعیبا نیست بلکه بندر امام خمینی است.  این دو نمونه از بنادر اصلی ایران بود که می توانند بازار رقبای خود را در دست گیرند ولی با این حال ایران دارای بنادر متعددی است که هرکدام از آنها ظرفیت ها و جذابیت های خاص خود را داراست که با سرمایه گذاری های دقیق و تنها نگذاشتن آنها در برابر رقبای خارجی می توان به توسعه و به دست گیری بازارهای منطقه ای امیدوار بود به همین دلیل، ضرورت دارد دولت و مجلس شورای اسلامی در بررسی خود به بنادر کشور بیشتر توجه کرده تا بتوانند رقبای خوبی برای بنادر منطقه باشند.

هفته نامه حمل ونقل