◄ تعدیل گسترده 80درصد از پرسنل شرکت‌های کشتیرانی
در آستانه دور جدید تحریم‌ها «حملونقل»، میزگردی را برای بررسی شرایط حملونقل دریایی برگزار کرد. این میزگرد که قرار بود با حضور پنج نفر از مسئولان بخش دولتی و خصوصی یعنی محمد راستاد رئیس سازمان بنادر، هادی حق‌شناس معاون بندری سازمان بنادر، مسعود پل‌مه رئیس انجمن کشتیرانی، محمد عیقرلو از اتاق بازرگانی تهران و روزبه مختاری عضو انجمن کشتیرانی برگزار شود و تنها با حضور دو مدعو، پل‌مه و مختاری که نمایندگان بخش خصوصی قلمداد می‌شدند، برگزار شد و برخلاف قول مساعد، مسئولان دولتی در این میزگرد شرکت نکردند.
در آستانه دور جدید تحریم‌ها «حملونقل»، میزگردی را برای بررسی شرایط حملونقل دریایی برگزار کرد. این میزگرد که قرار بود با حضور پنج نفر از مسئولان بخش دولتی و خصوصی یعنی محمد راستاد رئیس سازمان بنادر، هادی حق‌شناس معاون بندری سازمان بنادر، مسعود پل‌مه رئیس انجمن کشتیرانی، محمد عیقرلو از اتاق بازرگانی تهران و روزبه مختاری عضو انجمن کشتیرانی برگزار شود و تنها با حضور دو مدعو، پل‌مه و مختاری که نمایندگان بخش خصوصی قلمداد می‌شدند، برگزار شد و برخلاف قول مساعد، مسئولان دولتی در این میزگرد شرکت نکردند. پل‌مه در کسوت رئیس انجمن کشتیرانی از عدم سیاست‌گذاری مناسب و مقتضی در دوران تحریم انتقاد کرد و درعین‌حال عنوان کرد که چرا در این برهه حساس تجارت بین‌الملل، سیاست‌های درستی برای جذب نظر شرکای خارجی اتخاذ نشده و دولت از بسته حمایتی که اعلام کرده است، رونمایی نمی‌کند. روزبه مختاری نیز به‌عنوان عضو انجمن کشتیرانی بر هوشمندی رقیب و دشمن صحه گذاشته و از رفتار دولت به‌عنوان نهاد حاکمیتی انتقاد کرد.
جناب مختاری، نظر شما در مورد سیاست‌های دولت چیست؟
مختاری: ما اطلاع از سیاست‌های جدید دولت نداریم. درعین‌حال بخشنامه‌ها که بعد از ابلاغ به ما می‌رسند و ارقام خیلی زیادی در این ماجرا از دست می‌روند. عطف به ما به سبق نکنند. درحالی‌که ما امروز با معضل تحریم‌ها روبه‌رو هستم، اما حتی صادرکننده تحریم مانند آمریکا هم بالفور تحریم‌ها را اجرا نکرده‌اند، بلکه با برنامه‌ریزی و زمان‌بندی تحریم‌ها را به اجرا گذاشته‌اند؛ اما ما در ایران یک‌باره و خلق‌الساعه قوانین را تغییر می‌دهند و همواره عطف به مابه سبق می‌افتد. درحالی‌که قوانین تحریم روی برخی کالاها به آینده موکول شده است، اما ما در بنادر سریعا واردات دسته زیادی از کالاها را با شرایط جدید اعلام کرده‌ایم.
بخشنامه‌هایی به دستمان می‌رسند که گاها اجرای آن قبل از ابلاغ آغاز شده و این روند درست نیست.
حملونقل دریایی شقوق مختلفی دارد بر اساس شاخه‌های مانند بندری، دریایی، تجارت دریایی و... باید برای فعالیت‌های بندری علم خاص خود را داشت. سازمان بنادر در حوزه بندری اطلاعات کافی دارد، اما در حوزه بازرگانی دریایی، اشراف کافی ندارد؛ چراکه در رسته مسئولیت‌های این سازمان نیست و این موضوع کاملا قابل‌قبول است اما آنچه قابل‌قبول نیست این است که سازمان بدون در نظر گرفتن عدم اشراف به باقی شقوق حملونقل دریایی، در خصوص سایر مسائل نیز نظر داده و قانون‌گذاری می‌کند.
آخرین اطلاعات در خصوص خروج کشتیرانی‌های خارجی چیست؟
مختاری: تقریبا هفته سوم شهریورماه، هفته خداحافظی با شرکت‌های کشتیرانی خارجی است و در هفته سوم تمام شرکت‌ها از فعالیت با ایران انصراف خواهند داد. تنها شرکت‌های کوچک با خدمات کم و محلی باقی می‌مانند. این در حالی است که شرکت‌هایی که ایران را ترک می‌کنند از چهار ماه پیش پلن و برنامه خروج خود را چیده بودند.
به نظرتان باوجود خروج این حجم از کشتیرانی‌ها، سیاست مناسبی برای برخورد با تحریم‌ها صورت گرفته بود؟
مختاری: به نظرم باید سیاست‌های مناسب‌تری را در پیش می‌گرفتیم. باید هم‌زمان با برنامه خروج شرکت‌های خارجی، برای جذب مجدد آنها بسته خودمان را رونمایی می‌کردیم. به‌جای بحث‌های بیهوده با شرکای خارجی باید فرصت شناسی می‌کردیم و در زمان درست رایزنی‌ها و شرایط را برای ماندن بخش خصوصی در کشور فراهم می‌کردیم.
از بسته حمایتی بگویید به نظر شما این بسته باید چه ویژگی‌های داشته باشد؟
مختاری: بسته باید با نظر افرادی نوشته می‌شد که نظر و ترس‌های بخش خصوصی را کاملا بداند، ترس‌ها و واهمه‌های آنها را کاملا بشناسد و درک کند. بازهم بسته به نظر می‌رسد که توسط کسانی طراحی‌شده که به‌جز موضوع بندری بر دیگر موارد مانند، بازرگانی دریایی اشراف ندارند.
به نظرتان در چنین فضایی مولفه‌های دیگر حملونقل دریایی هم می‌تواند تغییر کند؟
مختاری: اقتصاد آزاد حکم می‌کند که با افزایش مولفه‌های حملونقل دریایی، قیمت کرایه حمل افزایش یابد چراکه زمینه افزایش آن نیز وجود دارد. این افزایش در بازار در حال به وجود آمدن است اگر نیازها را کنار هم بگذاریم، نتیجه خوبی به دست می‌آید و می‌توان مختص به هر شاخه فعالیت، نسخه و تسهیلات حمایتی را در نظر گرفت. درعین‌حال باید بسته‌های تخفیفی عمومیت بیشتری پیدا کنند و تمام فعالانی که در حملونقل دریایی فعالیت دارند، مشمول تخفیف تعرفه‌ها شوند.
درحالی‌که فعالیت‌های بندری رو به کاهش گذاشته‌اند، وضعیت اشتغال در این حوزه چه تغییر کرده است؟
مختاری: یک شرکت کشتیرانی متوسط، حدود ۵۰ تا ۸۰ نفر را به استخدام خود درآورده است، زمانی که حجم فعالیت به صفر برسد، تنها امور معوقه را که شامل پیگیری کانتینرهای قبلی است دارد و فعالیت جدیدی در آینده برای خود برنامه‌ریزی نکرده است، به همین دلیل دیگر نیازی به ۵۰ کارمند ندارد و تعدیل گسترده‌ای حدود ۸۰ درصد از پرسنل را آغاز می‌کند و با ۱۰ نیرو فعالیت‌های خود را ادامه می‌دهد.
با توجه به اینکه جنابعالی یکی از شرکت‌هایی را مدیریت می‌کنید که در دور اول تحریم‌ها موفق به فعالیت شد، امروز هم‌فکر می‌کنید که امکان فعالیت دریایی برای ناوگان ایران وجود دارد؟
مختاری: نه. متأسفانه به نظرم امروز ما شرایط دفع تحریم‌ها را نداریم؛ چراکه برای این شرایط آماده نشده‌ایم. در جلسات مختلف اتاق فکر بارها اعلام کردم و خواهان این شدم که تمام اصناف که تحریم را دور زده‌اند، مدارک و اطلاعات خود را برای جمع‌آوری و مدون کردن، تحویل دهند تا بانک کاملی از تجربیات به وجود بیاوریم؛ اما متأسفانه این پیشنهاد موردحمایت قرار نگرفت و هر شرکت و فردی رأسا تجربیات خود را محفوظ نگه می‌دارد و کسی نمی‌داند که با چه ترفندی تحریم را پشت سر گذاشته است.
این ابهام همچنان وجود دارد که در دور اول تحریم‌ها کانتینرها از کجا و با چه مستنداتی وارد بنادر می‌شدند؟ هیچ مرجعی روند فعالیت دریایی را در دوران اول تحریم‌ها به ثبت نرسانده‌اند. یکی از بنادری که در دوران اول تحریم حجم زیادی از حملونقل دوسویه حملونقل دریایی را برعهده داشت، بندرجبل‌علی بود که امروز متأسفانه بر پایه عدم مدیریت درست دیگر امکان استفاده از این بندر هم برای ما مهیا نیست.
به چه شکل شرکت‌های کشتیرانی می‌توانند از اقصی نقاط جهان ترانزیت کنند؟
مختاری: این سؤال شما را با سؤال دیگری پاسخ می‌دهم، پاسخ اصلی اینجاست که امروز هم امکان آن هست یا خیر. در جلسه دورهمی با رئیس سازمان بنادر از سؤال شد که امروز برای دفع تحریم‌ها چه باید بکنیم؟ بیش از سه تا چهار سال؛ هزار سختی را به جان خریدم؛ بیش از ۱۵ بار حساب‌هایم از سوی بانک‌های دوبی توقیف شدند. نام شرکت من در رسانه‌های خارجی به‌عنوان شرکتی که توان دور زدن تحریم‌ها را دارد، ذکر شد. در چنین فضا و در جلسه دورهمی عیدانه و در فرصت پنج‌دقیقه‌ای آیا زمان و فرصت کافی برای بیان تجربیات وجود دارد؟
قطعا بدانیم که دشمنی دانا با قدرت تجزیه و تحلیل بالا در مقابل کشور ایستاده که درصد زیادی از قدرت خود را از طریق اطلاعات به دست آورده است. درعین‌حال در مقابل در ایران داده‌ها هیچ اهمیتی ندارند و هیچ استفاده‌ای از آنها نمی‌شود.
عارضه رسوب کالا در بنادر را چگونه ارزیابی می‌کنید و به نظرتان این رسوب ناشی از چیست؟
پل‌مه: اساسا هر کالایی که بیش از مدت زمان معقول و مرسوم در گمرک می‌ماند، اصطلاحا رسوب به آن اطلاق می‌شود. آنچه در دوران پیش از تحولات ارزی شکل‌گرفته بود، رسوب ناشی از تغییر قوانین در حوزه واردات، چگونگی ترخیص در گمرکات و حاصل از مجوزهای لازم برای ترخیص کالا بود. موضوعات بهداشتی و تعارض‌هایی که در کالاهایی که مصرف انسانی یا دامی داشت نیز بر رکود ترخیص کالا در بنادر موثر بودند؛ اما بعد از تغییر و تحولات ارزی که در کشور اتفاق افتاد، تغییرات غیرمترقبه‌ای رخ داد که بازرگانان را با چالش جدی‌تری مواجه کرد؛ یعنی با تغییر نرخ دلار تمام محاسبات واردکننده نقش بر آب شد و حالا باید سه برابر تعرفه قبلی هزینه پرداخت کند.
صاحبان کالا با این سؤال مواجه شدند حال اساسا این کالا با قیمت جدید، در بازار خریدار دارد؟ خوب این سؤالات در اذهان عمده صاحبان کالا نقش بست و این دلمشغولی موجب شد به‌راحتی نتوانند نسبت به ترخیص محموله‌های خود تصمیم بگیرند زیرا از یک طرف باید مابه‌التفاوت ارز را به بانک مرکزی بدهند و از سوی دیگر مابه‌التفاوت تعرفه را به گمرک پرداخت کنند. این تغییر رویه باعث ماندگاری کالا در بنادر شد و امیدوارم مسئولان دراین‌باره درست تصمیم بگیرند و زودتر از این فضا عبور کنیم. در اقتصاد باید به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی شود که تمام بازیگران منتفع شوند در غیر این صورت با کشیدن این بند، بالاخره ریسمان پاره می‌شود و ارتباط قطع خواهد شد. در تعامل درستی که حاصل کارشناسی همه‌جانبه است، منافع دولت، بخش خصوصی و در نهایت مردم و کشور یکجا دیده می شود.
جناب پل‌مه به نظر جنابعالی برداشت خودتان در مورد روند بیکاری در این حوزه را بفرمایید.
پل‌مه: عمده نیروهای شرکت‌های بندری تعدیل می‌شوند، منابع انسانی فورواردرها و شرکت‌های نمایندگی خطوط خارجی به شدت ریزش خواهند داشت. یقینا حجم زیادی از نیروهای فعال در فعالیت‌های لجستیکی تعدیل خواهند شد.
در دوران تحریم قبلی، با استفاده از بنادر فرعی همچنان توان ترانزیت دریایی وجود داشت، امروز هم‌چنین شرایطی برقرار است؟
مختاری: دولت امارات اعلام کرده که از تحریم‌های بین‌المللی آمریکا حمایت می‌کند اما جزئیات همدستی در این تحریم‌ها را مشخص نکرده است. اینکه تا حدی با آمریکا هم‌پیمان می‌شود و تا چه حد اجازه ترانزیت دریایی به ایران می‌دهد؟ کاملا مبهم است؛ اما شایعات حاکی از این است که امارات اجازه فعالیتی را به ما نخواهد داد.
یک نکته را برای شما توضیح بدهم، هیچ نوع دور زدنی در تحریم‌ها وجود ندارد، فقط بستگی دارد که دولت‌ها براساس برداشت خود از تحریم‌ها چگونه با طرف ایرانی برخورد می‌کنند. در ماه‌های اول تحریم‌های قبلی هم مشکلات زیادی سر راه ترانزیت دریایی بود اما به‌مرور زمان توانستیم راهکارهای مناسبی را پیدا و اجرا کنیم. بدین ترتیب براساس تمرکز و عدم تمرکز دولت‌های دیگر و استفاده از تبصره ماده‌های زیاد، تردد صورت می‌گرفت. به‌این‌ترتیب که تفاسیر از تحریم‌ها چگونه است، بستگی به شرایط در آبان ماه و برخوردهای آن زمان دارد که تعابیری از این دوگانه نگارشی سند تحریم انجام می‌شود؛ اما ما هیچ نوع بررسی نداریم که چه کرده‌ایم و چه اتفاقاتی می‌افتند و اولویت‌بندی ما به این صورت است.
