تفاوت عملکرد چینی ها در گوادر با هندی ها در چابهار؛ از زمین تا آسمان!

سفیر هند در تهران اخیرا اعلام نموده است که می خواهیم 85 میلیون دلار در چابهار هزینه کنیم که تاکنون 20 میلیون دلار آن را هزینه کردیم!. این در حالیست که چینی ها اعلام کرده بودند 46 میلیارد دلار در گوادر پاکستان سرمایه گذاری می کنند که بعدا آن را به 54 میلیارد دلار افزایش دادند. مقایسه همین دو عدد به خوبی نشان میدهد که ایران برای یک مبلغ ناچیز، خود را برای سالها معطل کشوری نموده است که همواره وقت کشی نموده و از تحریم های آمریکا تبعیت نموده است. متاسفانه یک خط رسانه ای مشکوک در تمام این سالها، به دنبال تملق و بزرگنمایی عملکرد ناچیز و غیرقابل توجیه هندی ها در چابهار بوده  است که نتیجه ای جز اتلاف وقت و واگذاری میدان رقابت به رقیب پاکستانی خود در گوادر نداشته است.

چین در قالب یک برنامه منظم و منسجم با عنوان مگاپروژه «یک کمربند یک جاده» در نظر دارد خود را از طریق شهر زینگجیانگ چین تا بندر گوادر پاکستان برساند و به مین دلیل یک سرمایه گذاری عظیم 54 میلیارد دلاری را برای توسعه زیرساختهای کشور پاکستان اختصاص داده است که علاوه بر توسعه بندر گوادر شامل زیرساختهای حمل و نقل ریلی و جاده ای و احداث نیروگاهها و امکانات مناسب در طول مسیر می باشد. این حجم از سرمایه گذاری، بزرگترین مبلغ سرمایه گذاری خارجی در پاکستان از زمان استقلال این کشور می باشد که تخمین زده می شود در بین سالهای 2015 تا 2030 بتواند 2 میلیون شغل ایجاد کند و رشد اقتصادی پاکستان را سالانه دو و نیم درصد افزایش دهد. چین می خواهد 30 میلیارد برای توسعه صنایع پتروشیمی و پالایشی در بندر گوادر سرمایه گذاری کند و این بندر را به هاب منطقه ای محصولات پتروشیمی تبدیل کند. این در حالیست که پاکستان دارای ذخایر نفتی و گازی نمی باشد و به نوعی این موضوع، ایران و جایگاه بندر چابهار را به چالش خواهد کشید. همچنین قرار است 5 میلیارد دلار برای احداث 1100 کیلومتر آزادراه و بزرگراه برای دسترسی سریع و ایمن به بندر گوادر هزینه نماید. همچنین قرار است 6 میلیارد دلار برای بازسازی 1870 کیلومتر از راه آهن پاکستان اختصاص دهد که شامل قطارهای مسافری با سرعت 160 کیلومتر بر ساعت می باشد که علاوه بر نقش ترانزیت کالا، منجر به توسعه گردشگری ساحلی و دریایی در سواحل پاکستان می شود و می تواند تحول بزرگی را در اشتغال کشور 220 میلیون نفری پاکستان ایفا کند. 27 موسسه و شرکت معتبر چینی بر روی احیای گردشگری در سواحل پاکستان و گوادر متمرکز هستند تا توسعه منطقه گوادر، تک بعدی نباشد. 

بیش از 143 شرکت چینی در لیست 500 شرکت بزرگ تجاری دنیا قرار دارند که نیمی از این شرکتها در پاکستان فعال هستند. تمامی این پروژه های عظیم زیرساختی در حمل و نقل در صعب العبورترین مناطق کوهستانی اجرا می شود بگونه ای که بخشی از این مسیر از خونجراب با ارتفاع 4700 متر از سطح دریا عبور می کند تا به بندر کراچی و گوادر در مجاورت دریا برسد. جدیت چینی ها در انجام تعهدات خود در پاکستان به حدی بوده است که تعداد اتباع چینی فعال در پاکستان از 20 هزار نفر در سال 2017 به 60 هزار نفر در سال 2022 رسیده که ارقام غیر رسمی از فعالیت 400 هزار نفر متخصص چینی در پاکستان حکایت دارد و طبق گفته رئیس چینی گروه ساخت این مگاپروژه، در 10 سال گذشته 88 نفر چینی تا کنون در اثر سوانح کاری در جاده ها و مسیرهای کوهستانی و پروژه های صنعتی، جان خود را از دست داده اند. این موارد نشان می دهد که چینی ها با تمام قدرت و سرمایه وارد پروژه پاکستان شده اند و به دنبال اتلاف وقت نیستند.

چینی ها از سال 2007 فعالیت خود را در پروژه های بندر گوادر در غالب پیمانکاران کوچک شروع کردند ولی از سال 2013 با دیدگاه جدید رهبر چین و اعلام پروژه یک کمربند یک جاده، با جدیت کامل وارد توسعه زیرساختهای ترانزیتی پاکستان شدند و در سال 2015 نیز مبلغ سرمایه گذاری را از 46 میلیارد دلار به 54 میلیارد دلار افزایش دادند و برای 923 هکتار زمین در بندر گوادر، برنامه های دقیق و جامعی اجرا کردند بگونه ای که در فاز 2 توسعه این بندر تا سال 2029 چهار اسکله کانتینری، یک ترمینال فله، یک ترمینال غلات، یک ترمینال رو رو، دو ترمینال نفتی، یک ترمینال ال ان جی، یک آزادراه شش بانده برای اتصال به سواحل مکران، یک فرودگاه بین المللی جدید، کارخانجات شیرین سازی آب دریا، نیروگاه 300 مگاواتی و افزایش عمق کانال دسترسی به 20 متر احداث می کنند. آنها در نظر دارند ظرفیت فعلی 13 میلیون تنی بندر گوادر را در یک بازه زمانی 20 ساله به 400 میلیون تن و 100 اسکله و عمق کانال دسترسی 5/24 متر برسانند (این در حالیست که ظرفیت فعلی بندر چابهار 5/8 میلیون تن است که طبق ادعای مدیران سازمان بنادر ظرفیت 12 میلیون تن را نیز دارد). 

علیرغم تمام جدیت چینی ها در پاکستان و حجم سرمایه گذاری عظیم آنها، مجلس پاکستان در سال 2018 نسبت به عقب بودن طرح های چینی ها از برنامه اعلام شده اولیه اعتراض نمودند که باعث شد چینی ها ادوات مهندسی و تعداد کارشناسان خود در پاکستان را افزایش داده و نحوه تخصیص اعتبار خود را اصلاح کنند. 

این در حالیست که در ایران در ازای مبلغ سرمایه گذاری بسیار ناچیز و تحقیرآمیز 85 میلیون دلاری هندی ها و تأخیرهای چندساله و مکرر ایران، دولت و مجلس ایران هیچ اقدام جدی را در این زمینه اعمال نکرده اند. امروزه وضعیت طوری است که خود هندی ها اعلام می کنند که تاکنون در چابهار صرفا 20 میلیون دلار هزینه کرده اند!. البته بی مبالاتی هندی ها در انجام تعهدات خود، نمونه های مکرر دارد که از جمله آن، توسعه میدان نفتی کاشگان قزاقستان توسط هندی ها می باشد که در نهایت لغو گردید.

متاسفانه رسانه های ملی و استانی نیز بجای نقش مطالبه گری و اعمال فشار به هندی ها برای عمل به تعهدات خود صرفا نقش تبلیغاتچی و ثناگویی در اقدامات اندک و با تأخیر هندی ها را در پیش گرفتند بگونه ای که مثلا با نصب چند دستگاه جرثقیل در بندر چابهار یک بوق تبلیغاتی عظیم و احتمالا هدایت شده در اغلب رسانه ها به راه میفتاد که در واقع یک تحقیر بزرگ ملی قلمداد می شد. ظاهرا برخی رسانه ها فرق میلیون دلار و میلیارد دلار را بخوبی درک نمی کنند یا نمی خواهند درک کنند وگرنه اینهمه شور و شعف از یک اقدام کوچک، عادی و طبیعی نیست. پیشنهاد می کنم که یک بازدید میدانی برای خبرنگاران و نمایندگان مجلس از بندر گوادر برگزار شود تا تفاوت حجم فعالیت بین گوادر و چابهار را درک کنند. 

چرا باید یک کشور توانمند و ثروتمند با 85 میلیون نفر جمعیت، خود را معطل 20 میلیون دلار سرمایه گذاری هندی ها کرده باشد و همچنان چشم انتظار باشد تا احتمالا پس از چند سال دیگر 65 میلیون دلار دیگر از طرف هندی ها اختصاص یابد. این در حالیست که چینی ها تا کنون در خود بندر گوادر 757 میلیون دلار سرمایه گذاری تجهیزاتی و تاسیساتی نموده اند که به سرعت نیز در حال افزایش است و به بیش از 1/1 میلیارد دلار خواهد رسید.

ما ایرانی ها بجای جشن و پایکوبی برای اقدامات کوچک و محدود هندی ها باید یک عزای عمومی اعلام کنیم چراکه فرصت تاریخی توسعه همه جانبه بندر چابهار و سواحل مکران و کل نیمه شرقی کشور بدلیل تعلل های مکرر هندی ها و تبعیت بی چون و چرای آنها از تحریم های آمریکا از دست رفته و باعث شده است که کشور پاکستان و بندر گوادر با سرعت رشد خیره کننده، جای چابهار را گرفته و خود را به عنوان هاب منطقه ای تجاری و نفتی مطرح کند.

مدیران کشور باید هرچه زودتر بپذیرند که هندی ها به علل زیر، هرگز در قواره و اندازه یک شریک تجاری مطمئن و قدرتمند در بندر چابهار نبوده، نیستند و نخواهند بود: 1) تبعیت بی چون و چرا از تحریم های آمریکا حتی علیرغم دریافت معافیت از تحریم در زمان ترامپ 2) عدم تمکن مالی متناسب با حجم سرمایه گذاری مورد نیاز 3)عدم توانایی فنی و مدیریتی مناسب در راهبری پروژه های بزرگ.

متاسفانه سازمان بنادر در روزهای اخیر مجددا با راه اندازی بوق های تبلیغاتی توخالی، مشارکت هندی ها در بندر چابهار را تبلیغ نمود و همان راه اشتباه و بی نتیجه دولت قبل در اتکا به هندی ها در چابهار و دیپلماسی اقتصادی التماسی را می پیمایند. آنها از این نکته غافل اند که از دید تحلیلگران اقتصادی دنیا، صراحتا دارند ایران و ایرانی را تحقیر می کنند که به خاطر مبالغ ناچیز و واقعا تحقیر آمیز هندی ها حدود یک دهه است که خود را معطل نموده و همچنان چشم انتظار اقدامات هندی ها هستند. 

شاید اگر از همان 10 سال قبل توسعه بندر چابهار بجای هندی ها به چینی ها سپرده می شد وضعیت از زمین تا آسمان متفاوت بود. امیدوار هستیم که در برنامه جامع 25 ساله ایران و چین، سهم مناسبی برای توسعه فازهای بعدی بندر چابهار و توسعه سواحل مکران و همچنین توسعه زیررساختهای گردشگری ساحل و دریایی دیده شود. همچنین تحریم های روسیه در جنگ اوکراین که احتمالا برای سالهای طولانی ادامه خواهد داشت، روس ها را نیز به سرمایه گذاری در سواحل چابهار و کریدور ترانزیتی آن ترغیب کند.

* عضو گروه توسعه منطقه ای و دریامحور مجمع تشخیص مصلحت نظام