◄ راهکارهای انجمن مهندسی دریایی ایران برای توسعه دریامحور در چابهار و سواحل مکران
انجمن مهندسی دریایی ایران در نامه خطاب به مسعود پزشکیان، رئیس جمهور با موضوع «توسعه دریامحور در جنوب شرق ایران» با بیان فرصتهاو ظرفیت ها و نیز چالش های پیش روی توسعه دریامحور در منطقه در چابهار و مکران راهکارهای پیشنهادی برای استفاده از این ظرفیت ها و غلبه بر چالش ها مطرح شده است.
انجمن مهندسی دریایی ایران در نامه ای خطاب به مسعود پزشکیان، رئیس جمهور با موضوع «توسعه دریامحور در جنوب شرق ایران» با بیان فرصتهاو ظرفیت ها و نیز چالش های پیش روی توسعه دریامحور در منطقه در چابهار و مکران راهکارهای پیشنهادی برای استفاده از این ظرفیت ها و غلبه بر چالش ها مطرح شده است.
به گزارش تین نیوز، در این نامه آمده است: این نامه از سوی انجمن مهندسی دریایی ایران به حضور حضرتعالی ارسال میگردد که به عنوان نهادی تخصصی و علمی در حوزه مهندسی دریایی و توسعه پایدار دریا محور همواره بر اهمیت این موضوع تاکید و در آن نقش آفرینی فعال و موثری ایفاد نموده که دستاوردهای مهمی همچون ابلاغ سیاستهای کلان توسعه دریا محور، درج موضوع کلیدی اقتصاد دریا و ترانزیت در برنامه هفتم تبدیل توسعه دریا محور به موضوع کلیدی و اولویت دار کشور ایجاد ساختارهای مقابله با تحریم و سفارش ساخت کشتی به داخل و ... برای کشور در پی داشته است.
حضور شما در استان سیستان و بلوچستان به ویژه شهر چابهار فرصتی ارزشمند برای جلب توجه بیشتر به توسعه دریامحور در این منطقه راهبردی کشور است ضمن قدردانی از تلاشهای دولت در این ،زمینه شایان ذکر است که توسعه دریامحور به عنوان یکی از استراتژیهای کلیدی رشد اقتصادی و تحقق اقتصاد مقاومتی در ایران به ظرفیتهای مناطق ساحلی به ویژه جنوب شرق کشور اهمیت ویژه ای میدهد استان سیستان و بلوچستان به ویژه چابهار و سواحل مکران، به دلیل موقعیت جغرافیایی منحصر به فرد و دسترسی به آبهای آزاد پتانسیلهای قابل توجهی دارد با این وجود، توسعه این منطقه با چالشهای قابل توجهی روبه رو است که نیازمند برنامه ریزی دقیق و سیاست گذاری هدفمند است. در این راستا، نکات پیشنهادات زیر ارائه می شود:
الف) فرصت ها و ظرفیتهای توسعه منطقه چابهار و سواحل مکران
1- موقعیت جغرافیایی استراتژیک
چابهار تنها بندر اقیانوسی ایران است که به آبهای آزاد جهان متصل است و در مسیر دو کریدور بین المللی شمال - جنوب و شرق غرب قرار دارد این ،موقعیت چابهار را به نقطه ای حیاتی برای تجارت و ترانزیت کالا تبدیل کرده است.
2- دانشگاه دریانوردی و علوم دریایی چابهار
دانشگاه دریانوردی و علوم دریایی چابهار یکی از مهمترین مؤسسات آموزشی در این منطقه است که به آموزش تیروی انسانی متخصص در زمینه های مرتبط با دریا حمل و نقل ،دریایی علوم دریایی و صنایع مرتبط میپردازد این دانشگاه میتواند به عنوان مرکز تحقیقاتی و آموزشی در حوزه های مختلف دریایی عمل کند و به توسعه نیروی انسانی ماهر و جذب دانش و تکنولوژیهای نوین در صنعت دریانوردی و حمل و نقل کمک کند.
3- ساحل مناسب برای راه اندازی کارخانه های بازیافت کشتی و سایر کارخانجات صنایع دریایی
سواحل چابهار و منطقه مکران با موقعیت جغرافیایی منحصر به فرد و دسترسی به آبهای آزاد محیطی ایده آل برای توسعه حفظ کارخانه های بازیافت کشتی و سایر صنایع مرتبط با دریا هستند این اقدام میتواند به کاهش ضایعات دریایی و محیط زیست کمک کند ،همچنین راه اندازی چنین صنایعی با ایجاد فرصتهای شغلی گسترده و بهره برداری بهینه از منابعمنطقه نقش مؤثری در توسعه اقتصادی و دریا محور ایفا می کند.
4- حضور مؤسسات رده بندی معتبر در منطقه برای اولین بار بعد از انقلاب
مؤسسات رده بندی دریایی ایرانی معتبر مانند موسسه دانش بنیان غیر انتفاعی و بین المللی رده بندی ایرانیان در منطقه حضور فعال دارند. این مؤسسات میتوانند نقش بسزایی در ارتقای کیفیت خدمات دریایی و تجاری در منطقه ایفا کنند و با صدور گواهی نامه های بین المللی برای کشتیها و تجهیزات ،دریایی اعتماد سرمایه گذاران و تجار را جلب نمایند.
5- اولویتهای حاکمیتی و دولتی
نگاه ویژه دولت چهاردهم به سواحل مکران و چابهار به عنوان یکی از نقاط کلیدی توسعه کشور، زمینه ساز جذب سرمایه گذاری های ملی و بین المللی شده است. سیاستهای حمایتی دولت از جمله معافیتهای مالیاتی و ایجاد مناطق آزاد تجاری به عنوان اولویتهای اصلی برای جذب سرمایه گذاری و تسهیل روند توسعه در این منطقه محسوب میشود. همچنین مشارکت فعال مردم و جوامع محلی در برنامه های توسعه ای یکی از عوامل مهم برای موفقیت این طرح ها به شمار می آید.
6-نیروی انسانی با انگیزه
وجود نیروی کار جوان و جویای کار پتانسیلی بی بدیل برای رشد صنایع مختلف و توسعه اقتصادی منطقه است. بسیاری از جوانان این منطقه با انگیزه بالا آماده اند تا در صنایع مختلف دریایی ،شیلات گردشگری و دیگر حوزه های مرتبط فعالیت کنند. این نیروی انسانی میتواند در کنار آموزشهای دانشگاهی و فنی و حرفه ای به رشد و توسعه صنعت در این منطقه کمک شایانی کند.
7-منابع طبیعی و اقتصادی
سواحل مکران و چابهار به منابع دریایی غنی از جمله شیلات نفت و گاز و ذخایر معدنی دسترسی دارند که میتوانند پایه های اصلی برای توسعه صنایع دریایی و شیلات باشند همچنین صنایع وابسته به دریا مانند پتروشیمی و فرآوری مواد معدنی، فرصت های اقتصادی چشمگیری را ایجاد میکند
8-پتانسیلهای گردشگری
جاذبه های طبیعی سواحل بکر تالابها کوههای مریخی و تنوع فرهنگی منطقه فرصتهای خوبی برای توسعه گردشگری ساحلی و فرهنگی فراهم می.کند چابهار و سواحل مکران میتوانند مقصدی مهم برای گردشگران داخلی و خارجی باشند.
9- جایگاه در برنامه هفتم توسعه
اقتصاد دریامحور یکی از محورهای اصلی برنامه هفتم توسعه کشور است دولت با سرمایه گذاری در زیرساختهای بندری ریلی و لجستیکی و همچنین توسعه سکونتگاههای جدید به دنبال گذار از اقتصاد خشکی محور به اقتصاد دریامحور است.
10-نگاه ویژه دولت به توسعه سیستان و بلوچستان
رئیس جمهور در سفر اخیر خود به استان سیستان و بلوچستان تأکید کرد که توسعه سواحل مکران یکی از اولویتهای اصلی دولت چهاردهم است در این راستا دولت اقدام به تشکیل کارگروههای تخصصی برای پیگیری برنامه های توسعه ای منطقه کرده و در نظر دارد با مطالعه سرزمینی ،جامع نقشه راهی برای بهره برداری از ظرفیتهای عظیم این منطقه تدوین کند.
11- امکان انتقال پایتخت به سواحل مکران
اعلام شده که امکان انتقال پایتخت کشور به سواحل مکران در دست بررسی است. این اقدام میتواند تمرکززدایی از تهران را تسریع کرده و منابع و جمعیت را به سمت مناطق جنوبی هدایت کند و از این منظر فرصتی بی بدیل برای توسعه منطقه خواهد بود.
12 -ابلاغ سیاستهای کلان توسعه دریامحور کشور
ابلاغ سیاست های کلان توسعه دریامحور کشور توسط مقام معظم رهبری چارچوبی روشن برای استفاده از ظرفیت های دریایی کشور فراهم کرده است. این سیاستها به توسعه زیر ساختها جذب سرمایه گذاری و تقویت صنایع مرتبط با دریا در منطقه چابهار و مکران کمک شایانی میکند
ب) چالشهای پیش روی توسعه دریامحور در منطقه مکران و چابهار
با وجود ظرفیتهای فراوان توسعه دریامحور در منطقه چابهار و سواحل مکران با چالشهای متعددی مواجه است که بسیاری از آنها ریشه در مسائل ساختاری مدیریتی و اجتماعی دارند در ادامه به چالشهای کلیدی پیش روی این منطقه اشاره می شود
1-نبود برنامه های حمایتی و توانمندسازی بومی
یکی از بزرگترین معضلات این منطقه عدم وجود برنامه های جامع و هدفمند برای توانمندسازی جوامع بومی است. نبود آموزشهای فنی و حرفه ای مناسب برای نیروی کار محلی و عدم مشارکت فعال آنها در پروژه های توسعه ای منجر به کاهش اثر بخشی طرحهای اجرا شده و کاهش انگیزه مردمی برای مشارکت در این فرآیندها شده است.
2-عدم نفوذ قوانین توسعه ای و حمایتی مانند قانون جهش تولید دانش بنیان
برنامه ها و قوانین ملی مانند قانون جهش تولید دانش بنیان که میتوانند نقش اساسی در تقویت اقتصاد منطقه ای ایفا کنند. به دلایلی نظیر ضعف، اجرایی نبود زیرساختهای کافی و کمبود نیروی متخصص در منطقه چابهار و سواحل مکران به درستی پیاده سازی نشده اند. این امر موجب شده فرصتهای مهم برای توسعه فناوری نوآوری و بهره وری اقتصادی در این منطقه به طور کامل محقق نشوند.
علاوه بر این قوانین حمایتی دیگری همچون قانون ساماندهی و نظارت بر تجارت مرزی و آیین نامه مرتبط با ورود کالا توسط ملوانان و شناورهای سنتی با ظرفیت کمتر از ۵۰۰ تن که برای حمایت از تجارت خرد و جوامع محلی طراحی شده اند. به شکل کامل و مؤثر اجرا نشده.اند این نواقص ،اجرایی علاوه بر کاهش بهره وری ،اقتصادی توان رقابتی مناطق ساحلی در اقتصاد دریامحور را تضعیف کرده و موجب کاهش انگیزه فعالیتهای تجاری در این منطقه شده است.
3-ناکامی در انتخاب مدیران کارآمد و کمبود مدیران در سطح تراز ملی
ناکارآمدی برخی مدیران و عدم جذب مدیران مجرب در سطح تراز ملی از جمله چالشهای اساسی در مدیریت منطقه است. این ضعف مدیریتی منجر به عدم بهره برداری صحیح از ظرفیتهای منطقه ای و هدر رفت متابع شده و چشم انداز توسعه پایدار را تهدید می کند.
4-محرومیت منطقه در مطالبه گری به ویژه در شرایط امنیتی حاکم
جوامع محلی منطقه به دلیل محدودیتهای فرهنگی اجتماعی و شرایط امنیتی از ظرفیت مطالبه گری مؤثر برای پیگیری حقوق و منافع خود محروم مانده اند این محرومیت نه تنها مانعی برای مشارکت فعال مردم در توسعه منطقه است، بلکه باعث تداوم مشکلات و نارضایتیهای اجتماعی نیز میشود.
5- تحمیل شرایط و الزامات سلیقهای مدیران در غیاب نظارت تخصصی
در بسیاری از موارد تصمیم گیریها و سیاست گذاریهای توسعه ای در این منطقه تحت تأثیر روابط شخصی و سلایق شخصی برخی مدیران قرار گرفته است عدم نظارت فنی و تخصصی از سوی نهادهای ذی ربط و نبود شفافیت در اجرای پروژه ها و نظارتهای تخصصی باعث کاهش اعتماد عمومی و کاهش کارآمدی برنامه های توسعه ای شده است.
6- عدم اهمیت کافی به توسعه شیلات و آبزی پروری
بخش مهمی از اهداف و برنامه توسعه شیلات توسط بخش خصوصی اجرایی میشود که نیازمند تأمین اعتبار برای تسهیلات و زیرساختهای مشترک است توسعه آبزی پروری میتواند نقش بسزایی در ایجاد اشتغال و افزایش تولید پروتئین حیوانی ایفا کند همچنین استفاده از فناوریهای نوین و دانش بنیان در این بخش میتواند بهره وری را افزایش داده و به بهبود معیشت ساکنین منطقه کمک کند.
7-عدم توسعه کارآمد زیرساختهای حمل و نقل
یکی دیگر از نیازهای حیاتی منطقه توسعه زیرساختهای حمل و نقل است شبکه های ریلی جاده ای و بنادر منطقه نیازمند ارتقا و گسترش هستند تا توانایی پشتیبانی از حجم بالای ترانزیت کالا و خدمات را داشته باشند. اتصال بهتر چابهار به شبکه حمل و نقل ملی و بین المللی میتواند به افزایش جذابیت منطقه برای سرمایه گذاران کمک کند.
8-عدم توسعه و بهره برداری از همکاری بین المللی
برای بهره برداری بهینه از ظرفیتهای سواحل مکران همکاری با کشورهای منطقه و فرامنطقه ای اهمیت زیادی دارد. جذب سرمایه گذاری خارجی انتقال فناوری و توسعه روابط تجاری مثلا اجرایی سازی توافقات با هند میتواند به پیشبرد اهداف توسعه ای منطقه کمک کند
9- پراکندگی نهادی و ایجاد شوراهای خلق الساعه با نگاه جزیره ای در توسعه دریامحور
یکی از چالشهای اساسی در توسعه دریامحور کشور و منطقه وجود نگاشت نهادی پراکنده و متنوع است که باعث تداخل مسئولیتها و کاهش هماهنگی میان نهادهای ذی ربط میشود تعدد سازمانها و شوراهای مرتبط بدون وجود یک ساختار متمرکز و یکپارچه به شکل گیری رویکردهای جزیره ای و ناهماهنگ منجر شده است. علاوه بر این ایجاد شوراها و کارگروه های جدید به صورت خلق الساعه، بدون داشتن راهبردی جامع و بلندمدت، موجب اتلاف منابع و کاهش کارآمدی در اجرای برنامه های توسعه ای شده است. این شوراها به جای هم افزایی میان نهادها، اغلب به موازی کاری و رقابتهای غیر سازنده میان دستگاههای مختلف دامن زده اند
ج) راهکارهای پیشنهادی برای استفاده از ظرفیتها و غلبه بر چالشها در توسعه دریامحور منطقه چابهار و سواحل مکران
عدم ایجاد نهاده جدید خلق الساعه ملی برای توسعه دریامحور و بهره گیری از ظرفیتهای قانونی موجود شورایعالی صنایع دریایی با رویکرد یکپارچه سازی و هماهنگی ملی
بهره گیری از طرفیت قانونی شورایعالی صنایع دریایی با مأموریت هماهنگی و نظارت بر تمامی فعالیتهای مرتبط با توسعه دریامحور ضروری است. این نهاد باید از اختیارات کافی برخوردار بوده و بتواند نقش میانجی و تسهیل گر میان نهادهای مختلف را ایفا کند. این شورای قانونی میتواند به کاهش تداخل وظایف حذف موازی کاری و ارتقای بهرهوری کمک کند.
حذف یا ادغام شوراها و کارگروههای موازی و بی اثر و تمرکز بر یکپارچگی نهادی در شورایعالی صنایع دریایی میتواند بهره وری سیستم مدیریتی را افزایش دهد این اقدام از پراکندگی منابع جلوگیری کرده و اجرای پروژه های توسعه ای را تسریع میکند . و به کارگیری ظرفیتهای جوامع محلی و بخش خصوصی در فرآیند تصمیم گیری و اجرای پروژه ها، نه تنها بهره وری را افزایش میدهد بلکه به ایجاد حس مالکیت و مسئولیت پذیری در میان مردم منطقه کمک می کند.
1-برنامه ریزی جامع و یکپارچه و تدوین نقشه راه جامع و راهبردی ملی
تدوین یک نقشه راه ملی که چشم انداز ،اهداف اولویتها و برنامه های اجرایی توسعه دریامحور را مشخص کند اولین گام ضروری است این نقشه باید با مشارکت تمامی نهادهای ذی ربط جوامع محلی و بخش خصوصی تهیه شود تا از جامعیت و عملیاتی بودن آن اطمینان حاصل گردد.
تدوین نقشه راه عملیاتی برای توسعه منطقه مبتنی بر مطالعات میدانی و تحلیل ظرفیتها و چالشهای بومی ایجاد هماهنگی بین نهادهای محلی ملی و بین المللی برای هم افزایی منابع و امکانات
پیاده سازی نظام مدیریت یکپارچه سازی توسعه سواحل (ICM) برای استفاده پایدار از منابع طبیعی و جلوگیری از تضادهای کاربری اراضی
2-توانمندسازی جوامع محلی
ارائه آموزشهای فنی و حرفه ای مرتبط با صنایع دریایی ،شیلات گردشگری و خدمات لجستیکی با همکاری دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی منطقه.
حمایت از کارآفرینان محلی از طریق تسهیلات مالی وامهای کم بهره و مشاوره های تخصصی در حوزه های مرتبط با توسعه دریایی
ایجاد بسترهایی برای مشارکت فعال مردم محلی در تصمیم گیریها و پروژه های توسعه ای از جمله برگزاری جلسات عمومی و استفاده از ابزارهای نوین ارتباطی برای افزایش شفافیت
3- تقویت زیرساختها
تسریع در احداث و توسعه شبکه حمل و نقل ریلی جاده ای و بنادر برای ارتقای ارتباطات داخلی و بین المللی
بهبود امکانات لجستیکی نظیر انبارها سردخانه ها و سیستمهای حمل و نقل دریایی پیشرفته برای افزایش رقابت پذیری.
سرمایه گذاری در زیر ساخت های انرژی نظیر نیروگاه های تجدیدپذیر و شبکه های برق پایدار برای حمایت از صنایع منطقه.
4-جذب سرمایه گذاری
ارائه مشوق های مالیاتی و تسهیلات ویژه برای جذب سرمایه گذاران داخلی و خارجی
تقویت همکاریهای بین المللی از طریق توافق نامههای تجاری و شراکت های استراتژیک با کشورهایی نظیر هند و ،چین پاکستان و افغانستان و ...
معرفی فرصتهای سرمایه گذاری منطقه در نمایشگاهها و کنفرانسهای بین المللی
5- حمایت از صنایع دانش بنیان
استفاده از فناوریهای نوین در حوزه ،شیلات حمل و نقل دریایی و مدیریت زیست محیطی برای ارتقای بهره وری
حمایت از استارتاپهای مرتبط با دریا و صنایع وابسته به فناوریهای جدید نظیر فناوریهای هوشمند در مدیریت بنادر و لجستیک
بهره گیری از ظرفیت دانشگاه دریانوردی و علوم دریایی چابهار به عنوان مرکز تحقیقاتی و آموزشی برای ارتقای توانمندی های منطقه.
6- اصلاح ساختار مدیریتی و نظارتی
جذب مدیران کارآمد در سطح ملی و بین المللی برای نظارت و اجرای برنامه های توسعه ای. شفاف سازی فرآیندهای تصمیم گیری و مبارزه با فساد و رانت خواری در اجرای پروژه ها.
ایجاد کارگروه های تخصصی برای نظارت بر پیشرفت پروژهها و ارائه گزارشهای دوره ای شفاف به ذینفعان
7- توسعه صنعت شیلات و آبزی پروری
گسترش فناوریهای پیشرفته در فرآوری و بسته بندی محصولات دریایی برای صادرات
توسعه آبزی پروری و پرورش گونه های ارزشمند دریایی نظیر میگو و ماهیان زینتی با تأکید بر کاهش اثرات زیست محیطی افزایش سرمایه گذاری در تحقیقات علمی مرتبط با اکوسیستم دریایی منطقه برای بهره برداری پایدار از منابع.
8-تقویت گردشگری
ایجاد زیرساخت های گردشگری نظیر هتلها اسکله های تفریحی و مراکز خدمات گردشگری با رویکرد حفظ محیط زیست.
برگزاری جشنواره های فرهنگی و طبیعی برای معرفی جاذبههای منطقه نظیر کوههای مریخی و تالابها استفاده از تبلیغات و بازاریابی دیجیتال برای جذب گردشگران داخلی و خارجی و توسعه برند گردشگری منطقه.
9-تقویت حمایت و استفاده اصولی از نقش مؤسسات رده بندی معتبر حاضر در منطقه
تقویت نقش مؤسسات رده بندی کشتیها و صنایع دریایی نظیر موسسه رده بندی ،ایرانیان برای توانمندسازی و بهبود کیفیت خدمات دریایی
ترویج صدور گواهینامه های معتبر بین المللی توسط این مؤسسات برای افزایش اعتماد تجار و سرمایه گذاران.
همکاری نزدیک این مؤسسات با دانشگاهها و صنایع دریایی برای انتقال دانش و ارتقای فناوری های مورد استفاده
10- توجه به مسائل زیست محیطی
راه اندازی کارخانه های بازیافت مواد و کاهش آلودگیهای صنعتی و پلاستیکی در سواحل.
اجرای پروژه های مدیریت پایدار منابع دریایی نظیر حفاظت از زیستگاههای مرجانی و تالابها همکاری با سازمانهای بین المللی برای اجرای طرحهای زیست محیطی و کاهش اثرات تغییرات اقلیمی
11- ارتقای جایگاه منطقه در برنامه های ملی
تعریف پروژه های منطقه ای در چارچوب برنامه های توسعه ای کلان مانند برنامه هفتم توسعه.
استفاده از نگاه ویژه دولت و مقام معظم رهبری برای تسریع اجرای پروژه های کلیدی
تدوین طرح جامع برای انتقال احتمالی پایتخت سیاسی به سواحل مکران همراه با برنامه های اجرایی دقیق
جناب دکتر پزشکیان جنابعالی با دید بلند و رویکردی عالی اذعان دارید که منطقه چابهار و سواحل مکران با وجود چالش های موجود ظرفیتها و فرصتهای بینظیری برای توسعه دریامحور و تقویت جایگاه ایران در اقتصاد جهانی دارند.
برنامه ریزی، جامع، تقویت مدیریت، جلب مشارکت مردم محلی و استفاده از ظرفیتهای عظیم تشکلهای تخصصی که دارای ،دانش تخصص و تجربیات بینالمللی نیز هستند میتواند راهگشای توسعه پایدار در این منطقه باشد توجه ویژه به این منطقه نه تنها به رشد اقتصادی کشور کمک میکند بلکه گامی مؤثر در کاهش نابرابریهای منطقه ای و ارتقای کیفیت زندگی ساکنان این منطقه خواهد بود.
با احترام و آرزوی توفیق روزافزون
حسن رضا صفری
رئیس هیات مدیره انجمن مهندسی دریایی ایران
