◄ لزوم شفاف سازی سیاست دولت در موضوع بازارگاه ها
بازارگاه الکترونیکی حمل و نقل درواقع یک پایانه آنلاین است که صاحبان بار را به رانندگان و کامیون داران و شرکت های حمل ونقل متصل می کند.
فعال صنعت لجستیک در شرایطی که همه صنایع و تخصص ها به سمت عبور از مسیرهای سنتی و بهره مندی از هوش مصنوعی، فناوری و تجارت الکترونیک حرکت می کنند، صنعت لجستیک و حمل و نقل نیز ناگزیر از اتخاذ چنین رویکردهایی است.
بازارگاه الکترونیکی حمل و نقل درواقع یک پایانه آنلاین است که صاحبان بار را به رانندگان و کامیون داران و شرکت های حمل ونقل متصل می کند. فلسفه وجودی بازارگاه ها معرفی نزدیک ترین ناوگان به محل بار است. اما متاسفانه برخی چالش هایی که امروز در حوزه فعالیت بازارگاه ها وجود دارد ناشی از این است که برخی شرکت های فناوری بدون آشنایی با حوزه حمل و نقل و قوانین و مقررات این بخش، صرفا با داشتن یک پلتفرم و یک مجوز بازارگاه وارد این حوزه شده و بدون آنکه تخصص یا دانش حمل و نقلی داشته باشند در این زمینه فعالیت می کنند.
این مساله از آنجا نشات می گیرد که شرکت های بزرگ مقیاس برای دریافت مجوز ملزم به داشتن یک پلتفرم بازارگاه هستند یا اینکه باید درصدی از سهم بازارگاه را داشته باشند، از این رو گاه به شرکت هایی مراجعه می کنند که فناوری محور بوده و صرفا نرم افزار را طراحی کرده اند.
بنابراین نسبت به خرید سهام بازارگاه اقدام می کنند اما این امر مشکلاتی از جمله واسطه گری را به دنبال دارد که با ماهیت بازارگاه ها در تضاد است. در این شرایط، عملا فقط یک فروش پلتفرم به شرکت بزرگ مقیاس اتفاق افتاده و این موضوع زمینه ساز برخی چالش ها در صنعت حمل و نقل کشور شده است. از این رو دولت باید سیاست خود را برای فعالیت بازارگاه ها کاملا شفاف کند تا بازارگاه ها بتوانند به رسالت اصلی خود که تسریع فرآیند حمل و نقل، کاهش مصرف سوخت، کاهش هزینه و رضایت بیشتر رانندگان و صاحبان بار از طریق دریافت بار بیشتر و سریع تر است، دست یابند.
همچنین لازم است سازمان حمل و نقل از تعدد اعطای مجوز بازارگاه ها خودداری کند، چراکه این تعدد هم امکان کنترل و نظارت را سخت تر می کند و هم سردرگمی رانندگان در پلتفرم های متعدد را به دنبال دارد. متاسفانه برخی بازارگاه های فعال موجود نیز جامع نیستند و این موضوع راننده ای راکه روزانه به دنبال بار در پلتفرم های مختلف است با چالش مواجه می کند.
نبود یک نرم افزار جامع، ضعف بزرگ این حوزه است. از این رو وزارت راه به جای اعطای مجوزهای جدید، باید فعالیت شرکت های موجود را ساماندهی و کمک کند بازارگاه های فعال موجود به دور از واسطه گری و با رعایت چارچوب قوانین فعالیت داشته باشند. چراکه در غیر این صورت بیشتر از همه قشر رانندگان متضرر خواهند شد.
الگوی وزارت راه در این زمینه می تواند وزارت ارتباطات باشد که با داشتن سازمان تنظیم مقررات، بر نحوه فعالیت اپراتورهای پستی برمبنای گریدبندی این اپراتورها نظارت دارد و هرگونه تخلف و عدم همکاری باعث ابطال پروانه اپراتور می شود. وزارت راه هم باید با تشکیل کمیته هایی فعالیت بازارگاه ها را رصد و نظارت کند. چراکه صاحبان بار و راننده باید با خیال راحت به این پلتفرم ورود کرده و بازارگاه باید پلتفرمی امن برای راننده و صاحب بار باشد. بنابراین لازم است سازمان حمل و نقل هم بر اساس استانداردهای وزارت راه اقدام کرده و سازمان راهداری نظارت و الزامات بیشتری بر فعالیت بازارگاه ها اعمال کند.
شرکت های بزرگ مقیاس به دلیل دارا بودن ماشین های ملکی متعدد در بازگشت از استان های مختلف نیازمند این هستند که برای ناوگان خود بار تهیه کنند، بنابراین یکی از الزاماتی که بازارگاه ها باید داشته باشند این است که پلتفرم بازارگاه در اختیار شرکت بزرگ مقیاس قرار گیرد و از در اختیار گذاشتن بازارگاه به شرکت هایی که صرفا در حوزه فناوری فعالیت داشته و از فضای صنعت حمل و نقل دور هستند، جلوگیری شود. نکته دیگر این است که مدیرعامل هر بازارگاه باید آشنایی و اشراف کاملی به شرایط احراز، قوانین و مقررات سازمان راه داشته و در چارچوب الزامات حمل و نقلی این سازمان فعالیت کند.
چنانچه بازارگاه ها زیرمجموعه شرکت های حمل و نقل بزرگ مقیاس ایجاد شده و بازارگاه به صورت تخصصی به رانندگان و صاحبان بار سرویس دهد، بازارگاه در مسیر اصلی خود خواهد بود. به همین دلیل یکی دیگر از الزاماتی که لازم است برای فعالیت در این حوزه در نظر گرفته شود، دانش بنیان بودن این نرم افزارهاست. وزارت راه باید برای مجموعه هایی که این ویژگی ها را دارند تفاوت قائل شده و زمینه توسعه فعالیت آنها را فراهم سازد.
پیشنهاد می شود وزارت راه بازارگاه ها را بر مبنای استانداردهای مشخص درجه بندی و رتبه بندی کند. به عنوان مثال سابقه حمل و نقلی مجموعه، نوع خدمات، میزان اشتغال زایی، دانش بنیان بودن بازارگاه ها و اتصال آن به شرکت بزرگ مقیاس می تواند از شاخص های این ارزیابی باشد تا از این طریق راننده و صاحب بار نیز با اطمینان بیشتر با بازارگاه های دارای درجه اعتبار بالاتر همکاری کنند. به عنوان نمونه درحال حاضر، باوجود درآمدی که این پلتفرم ها در قالب Market Place بودن دارند هیچ گونه امتیاز و خدماتی به صاحبان بار و رانندگان داده نمی شود. اگر مجموعه ای این موضوع را به عنوان مسوولیت اجتماعی رعایت کرده و درنظر گیرد، این اقدام باید از سوی نهادهای متولی مورد توجه قرار گیرد و از نظر معنوی، ارزش گذاری شود.
دسترسی وزارت راه به عنوان API به بازارگاه ها نیز می تواند بر اساس همین رتبه بندی انجام شود و وزارت راه نسبت به امتیاز بالایی که یک بازارگاه دارد، می تواند سطوح دسترسی آن مجموعه را افزایش دهد یا امکان توسعه فعالیت های این مجموعه را فراهم کند. همچنین لازم است در خصوص شرایط احراز و اعطای مجوز و ورود نفرات و شرکت ها به این حوزه سخت گیری بیشتری صورت گیرد تا از حضور دلالان و واسطه ها به این حوزه جلوگیری شده و بازارگاه ها به فلسفه وجودی و هدف اصلی شکل گیری خود نزدیک شوند.
* فعال صنعت لجستیک
