عراق گام نخست را برنداشت

تعلل، بی‌تفاوتی یا ناتوانی؛ همه این واژه‌ها را می‌توان برای توصیف عملکرد همسایه غربی ایران در زمینه یکی از مهم‌ترین اتصالات ریلی خارجی ایران در چند سال گذشته به کار برد.

به گزارش روزنامه گسترش تجارت، حدود ۳ سال از اعلام آمادگی ایران و عراق برای اتصال ریلی در مرز مشترک دو کشور می‌گذرد اما آنطور که از سخنان مسئولان ایرانی برمی‌آید، با وجود اعلام آمادگی ایران برای انجام سهم خود در این پروژه، برداشته نشدن گام عملی از سوی عراق، عامل اصلی روی زمین ماندن این اتصال ریلی است. این در حالی است که با توجه به حجم بالای سفرهای زمینی سالانه ایرانی‌ها به عتبات‌عالیات به ویژه در ایام اربعین، مسئولان امیدوارند با راه‌اندازی قطار مشترک ایران- عراق، بخشی از بار جاده‌ها به ریل منتقل شود. در کنار این مسئله، اتصال ریلی ایران و عراق، در توسعه ترانزیت ریلی کالا از چین تا روسیه با محوریت ایران اثرگذار خواهد بود.

به گزارش «گسترش تجارت» دی ۹۳ بود که عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی ایران و باقر جبرالزبیدی وزیر وقت حمل‌ونقل عراق در دیداری مشترک، درباره امکان اتصال ریلی دو کشور در مرز شلمچه مذاکره و در این زمینه یادداشت تفاهم امضاکردند. با توجه به تقاضای بالای سفر به عراق نزد مردم، موضوع اتصال ریلی ایران و عراق، خیلی زود به وعده‌ای تبدیل شد که در یکی دو سال گذشته بارها ازسوی رئیس‌جمهوری و سایر مسئولان داده شده، اما هنوز خبری از تحقق آن نیست.

تعلل عراق در آغاز پروژه

اگرچه حدود ۳ سال از تفاهم ایران و عراق در زمینه اتصال ریلی از مرز شلمچه می‌گذرد، اما در سال‌های گذشته گام موثری از سوی کشور عراق در این زمینه برداشته نشده است.

محمد سیاوشی، مدیرعامل شرکت توسعه بازرگانی پیشتاز وابسته به راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران در پاسخ به «گسترش‌تجارت» درباره آخرین وضعیت این پروژه گفت: راه‌آهن ایران تا نقطه صفر مرزی شلمچه کشیده شده و از نظر خط ریلی، در خاک ایران مانعی در مسیر این پروژه وجود ندارد.

به گفته وی، از نقطه صفر مرزی تا نخستین ایستگاه راه‌آهن عراق (ایستگاه بصره) مسیری ۳۵ کیلومتری باید کشیده شود که ساخت آن در تعهد عراق است. همچنین در این زمینه، باید یک پل روی اروندرود ساخته شود که ایران ساخت آن را پذیرفته است.

سیاوشی افزود: ایران برای آغاز به کار ساخت این پل منتظر آغاز به کار طرف عراقی در زمینه خط‌آهن ۳۵ کیلومتری است اما از آنجا که طرف عراقی هنوز هیچ اقدامی در این زمینه انجام نداده، ایران نیز ساخت پل را آغاز نکرده است.

با توجه به اینکه حدود ۳ سال از تفاهم عراق و ایران در زمینه اتصال ریلی دو کشور از مرز شلمچه می‌گذرد و هنوز این اتصال فراهم نشده است. سال گذشته، نخستین قطار تهران- کربلا به صورت ترکیبی راه‌اندازی شد. به این صورت که مسافران این قطار پس از سوار شدن به قطار در تهران و رسیدن به مرز شلمچه، سوار اتوبوس شده و مسیر ۳۵ کیلومتری شلمچه تا بصره را با اتوبوس طی کرده و از آنجا دوباره سوار قطار عراقی شده و عازم کربلا شدند. سیاوشی با اشاره به راه‌اندازی این قطار با همکاری مجموعه تحت مدیریت او در اربعین گذشته، آمادگی خود در زمینه اجرای همین مدل ترکیبی در اربعین امسال برای انتقال زائران به عراق را اعلام کرد. او در پاسخ به پرسشی درباره به تاخیر افتادن پروژه به‌دلیل مشکلات مالی گفت: دولت عراق حاضر نیست در زمینه این پروژه، ضمانت بانکی یا دولتی بدهد؛ بنابراین به دلیل ارائه نشدن تضامین لازم از سوی دولت عراق، سرمایه‌گذار وارد این بحث نمی‌شود.

تعلل عراق در این پروژه درحالی است که این کشور هم ریل و هم تراورس لازم برای این پروژه را دارد. از سوی دیگر ۳۵ کیلومتری که باید خط‌آهن کشیده شود، در زمین مسطح و بدون هیچ مانع فیزیکی است و فقط نیازمند زیرسازی ریلی از سوی عراق است.

پیشنهاد فاینانس از سوی ایران

آنچه سیاوشی درباره آخرین وضعیت اتصال ریلی ایران- عراق می‌گوید، درواقع چیزی است که در همه سال‌های گذشته از تفاهم دو کشور در این زمینه گفته شده اما در عمل، اقدامی انجام نشده است و در آخرین مذاکره‌های رسمی دو کشور در این زمینه، تامین نشدن منابع مالی مانع اصلی پروژه بیان شده است.

در خرداد امسال در دیدار عباس آخوندی با کاظم فنجان‌الحمامی، وزیر فعلی حمل‌ونقل عراق، درباره سرنوشت این اتصال ریلی، گفت‌وگو شد و آخوندی اعلام کرد این پروژه به دلیل مسائل مالی متوقف شده است. آخوندی تاکید کرد اگر پیشنهاد مالی مناسبی درباره این پروژه از سوی کشور عراق مطرح شود، ایران آمادگی ادامه روند اجرایی پروژه را دارد. در این دیدار، طرف عراقی اعلام کرد در شرایط فعلی قادر به تامین مالی این پروژه نیست اما در صورت تامین مالی از سوی ایران، حاضر به تسویه‌حساب با درآمدهای حاصل از بهره‌برداری و ترانزیت و گمرکی راه‌آهن است.

آنطور که وزیر راه و شهرسازی ایران در دیدار تازه خود با وزیر حمل‌ونقل عراق اعلام کرد، برآورد اولیه ساخت ۳۵ کیلومتر خط ریلی در خاک عراق و پل ریلی روی اروندرود، ۵۰ میلیون دلار است که با توجه به تامین مصالح مورد نیاز ساخت خط از سوی طرف عراقی، باید هزینه مصالح و ماشین‌آلات از کل هزینه ساخت پروژه تفریق شود. او در این زمینه حتی پیشنهاد تامین هزینه‌ها از مسیر فاینانس را نیز داده است. آخوندی تاکید دارد نکته مهم در این پروژه، آغاز ساخت خط ریلی از سوی عراق و ساخت پل از سوی ایران به‌طور همزمان است. از گفته‌های او آشکار است که ایران برای آغاز کار ساخت پل، منتظر برداشته شدن نخستین گام از سوی طرف عراقی است.

پروژه بدون پیشرفت

برداشته نشدن گام جدی از سوی طرف عراقی در زمینه ساخت ۳۲ کیلومتر خط‌آهن در خاک این کشور برای اتصال ریلی این کشور به عراق، نکته‌ای است که مدیرکل راه‌آهن جنوب کشور نیز تایید می‌کند. عبدالکریم درویش‌زاده در پاسخ به پیگیری «گسترش‌تجارت» گفت: هنوز اتفاق خاصی در این پروژه نیفتاده و وضعیت به همان منوال گذشته است. خط‌آهن این مسیر در ایران موجود است اما کار خط‌آهن ۳۲ کیلومتری از مرز مشترک دو کشور تا بصره، همچنان روی زمین مانده و اقدام خاصی انجام نشده است. وی با اشاره به نشست تازه آخوندی با وزیر حمل‌ونقل عراق گفت: اگرچه در جریان جزییات تصمیم‌های گرفته شده در این جلسه نیستیم اما به نظر می‌رسد طرف عراقی در این نشست، درخواست سرمایه‌گذاری در این پروژه داده تا کار را آغاز کند.

مدیرکل راه‌آهن جنوب کشور یادآوری کرد: ایران اقدامات لازم برای آغاز به کار ساخت پل روی رودخانه اروند را انجام داده است اما به دلیل عمل نکردن طرف عراقی به تعهداتش، این پروژه روی زمین مانده است. به گفته وی، ساخت پل روی اروندرود شرایط پیچیده مهندسی دارد. به علت عبور کشتی‌ها در این رودخانه، دهانه پل باید به صورت بازشو طراحی شود. این پل به طول ۷۰۰ متر و عرض ۱۲ متر روی رودخانه اروند، برای اتصال اروندکنار به جزیره سندباد عراق ساخته خواهد شد.

مزیت‌های اتصال ریلی ایران و عراق

با توجه به سفر سالانه حدود ۳/۵میلیون ایرانی به عتبات که فقط حدود ۲/۵ میلیون آن در ایام اربعین انجام می‌شود، دولت یازدهم مصوب کرد بخشی از زائران ایرانی عتبات با حمل‌ونقل ریلی جابه‌جا شوند. در این زمینه علاوه بر مرز ایران و شلمچه، مسیرهای دیگری نیز در ابتدا مطرح شد، مانند اتصال ریلی از مرز خسروی به خانقین عراق یا اتصال ریلی از نقده در آذربایجان‌غربی به خطوط ریلی عراق و در ادامه اتصال به سوریه و رسیدن به بندر لاذقیه؛ اما با توجه به بحران فعلی کشور سوریه، این مسیرها ممکن نبود و به همین دلیل، اتصال ریلی ایران با مرز عراق بهترین گزینه برای این کار بود. البته مسئولان معتقدند این اتصال علاوه بر جابه‌جایی زائران عتبات ایران، مسیر مناسبی برای بخشی از زائران عراقی که قصد زیارت مشهد را دارند، فراهم می‌کند.

اتصال ریلی ایران و عراق، امکان ارتباط ریلی ایران با بغداد، کربلا، کاظمین و شمال‌عراق را فراهم خواهد کرد. علاوه بر مزیت‌های مسافری، اتصال ریلی ایران و عراق در توسعه ترانزیت ریلی کالا نیز اثرگذار خواهد بود. در واقع با راه‌اندازی خط آهن شلمچه- بصره، راه‌آهن ایران از مسیر خرمشهر به عراق و کشورهای شرق مدیترانه متصل می‌شود و ترانزیت ریلی کالا در این مسیر ممکن خواهد شد؛ بنابراین انتقال بخش زیادی از بار صادرات و واردات جاده‌ای ایران و عراق به ریل از مهم‌ترین دستاوردهای ایجاد این خط ریلی خواهد بود. با توجه به اینکه شبکه راه‌آهن ایران به شبکه‌های آسیای مرکزی و از آنجا به شبکه راه‌آهن چین و روسیه متصل است، در صورت اتصال ریلی دو کشور، عراق می‌تواند کالا و مسافر خود را تا روسیه و چین با استفاده از شبکه ریلی ایران جابه‌جا کند.

نبود عزم جدی در طرف عراقی

براساس این گزارش، آشکار است که طرف عراقی هنوز هیچ اقدامی برای شروع پروژه اتصال ریلی به ایران انجام نداده است و اگرچه مسئولان این کشور هر بار در دیدار با طرف‌های ایرانی، در این زمینه اظهار تمایل می‌کنند اما به نظر می‌رسد عزم جدی در این زمینه ندارند یا دست‌کم نباید به این زودی‌ها منتظر به نتیجه رسیدن این پروژه باشیم. بنابراین قطار کربلا در اربعین امسال نیز به شکل ترکیبی با حمل‌ونقل جاده‌ای زائران ایرانی را به این شهر خواهد رساند.