ترمز سوانح ریلی در دست کیست؟

اسماعیل درگاهی* عوامل انسانی از مهم‌ترین دلایل بروز سانحه‌های ریلی هستند؛ به‌عنوان مثال نتایج یک بررسی نشان می‌دهد ۹۷.۵ درصد سانحه‌های رخ داده در راه‌آهن جنوب شرق، ناشی از عوامل انسانی مانند سهل‌انگاری، بی‌دقتی و اهمال در انجام وظایف و رعایت نشدن مقررات عمومی حرکت بوده است. سانحه‌های ریلی را می‌توان از نظر مسائل فردی، اجتماعی و فنی مورد تجزیه و تحلیل قرار داد.

بر این اساس، مسائل روحی و جسمی نیروی انسانی فعال در راه‌آهن از یک سو و عواملی مانند نحوه بازخواست و استنتاج عاملان حادثه از سوی دیگر می‌تواند در انگیزش کارکنان و در نتیجه، میزان و شدت سانحه‌ها نقش داشته باشد. همچنین از منظر فنی، تجهیزات فنی مورد استفاده و میزان و نحوه آموزش بدو ورود ضمن خدمت کارکنان، از عواملی است که در بروز سانحه‌های ریلی موثر است. این مسائل نشان می‌دهد عامل انسانی در بروز سانحه و نیز حفظ ایمنی، حرف اول را می‌زند.

در واقع نیروی انسانی (نیروی فعال در بخش سیر و حرکت) باید بداند که خطا و سهل‌انگاری به هر میزان، تا چه حد در بروز سانحه‌ها موثر خواهد بود و عملکرد او تا چه اندازه در کاهش سانحه‌ها نقش دارد. نبود جایگاه شغلی مناسب نیروی انسانی بخش سیر و حرکت از مسائلی است که می‌تواند انگیزه‌های کارکنان را کاهش دهد. به باور مازلو، در نیازهای بلندمرتبه، ۳ رده وجود دارد و سومین رده، به نیاز تعلق داشتن و درگیر بودن اجتماعی بازمی‌گردد.

گروهی بر این باورند که این نیاز باید بیشتر در جاهایی بیرون از شغل افراد پاسخ داده شود. با این حال یک سوم تا نیمی از ساعت‌های بیداری افراد، در محل کار سپری می‌شود. انسان‌ها در یک محیط اجتماعی کار می‌کنند و برخی از نیازهای اجتماعی آنها باید در محل کار برآورده شود.

چهارمین رده نیازها، شامل نیازهای قدر و منزلت است. ما نیاز به برخورداری از احساس و دادن و گرفتن آن داریم. ما نیاز داریم درون خود احساس کنیم انسانی باارزش هستیم. نیاز داریم احساس کنیم که دیگران فکر می‌کنند انسانی ارجمند و دارای منزلت هستیم و باور کنیم دیگران نیز انسان‌هایی باارزشند. همچنین یکی از روش‌های افزایش بهره‌وری سازمانی، ارتقای سطح تحصیلات و آموزش نیروی انسانی است.

از سوی دیگر بررسی‌ها نشان می‌دهد درصورتی که نظام تنبیه و تشویق و پاداش به‌شکلی اصولی و درست به کار گرفته شود، در بهبود عملکرد نیروی انسانی تاثیر خواهد داشت، در غیر این صورت پیامد منفی آن بیشتر خواهد بود. پرداخت عادلانه کمک‌های جانبی بین نیروی انسانی نیز می‌تواند در افزایش انگیزه افراد موثر باشد. هر سازمانی، برنامه پرداختی برای مزایای جانبی دارد. در برخی سازمان‌ها این پرداخت غیرمستقیم ممکن است تا ۴۰ درصد هزینه‌های حقوق و دستمزد را در برگیرد.

در هر سازمانی، نیروی انسانی اولویت خاص و جایگاه ویژه‌ای دارد و دسترسی به مهم‌ترین اهداف سازمانی، مستلزم ارتقا و تامین نیازهای روحی و جسمی و اجتماعی کارکنان آن سازمان در عالی‌ترین درجه ممکن است چراکه از یک انسان بی‌انگیزه، نمی‌توان انتظار عملکردی مناسب داشت؛ بنابراین توجه به این موضوع بسیار مهم است.

از مهم‌ترین عوامل روحی و جسمی که به‌نوعی در عملکرد کارکنان تاثیر دارد، می‌توان به مشکلات خانوادگی و اقتصادی، تقسیم عادلانه کار بین کارکنان، ایمنی و بهداشت کار، برخورد مناسب بین کارکنان و سرپرستان، نظام تنبیه و تشویق مناسب، نظام ارزشیابی مناسب، ایجاد انگیزه در کارکنان و نبود نظارت مستمر بر کار ماموران اشاره کرد. در مجموع باید گفت باتوجه به اینکه نیروی انسانی، عامل بروز بیش از ۹۷.۵ درصد سانحه‌های ریلی است، توجه به همین عامل نیز می‌تواند نقش اساسی در کاهش این سانحه‌ها داشته باشد. دستیابی به ایمنی کامل سیر و قطارها و نیل به فرهنگ ایمنی، مستلزم انجام اقدام‌های بنیادی در همه زمینه‌هایی است که به‌نوعی در افزایش روحیه کارکنان تاثیر دارد

* کارشناس مرکز کنترل و فرمان مترو