◄ رابطه تصادفات رانندگی و افسردگی
برخی افراد چند شغله هستند و بیش از یک شیفت کار می‌کنند و برخی افراد در یک شبانه‌روز بیش از ۸ ساعت رانندگی می‌کنندکه باید اقداماتی در زمینه اصلاح این وضعیت انجام گیرد.
مرتضی شمسی*: شاید با شنیدن این خبر که خستگی و خواب‌آلودگی ۴۰ درصد علل تصادفات رانندگی در سفرهای نوروزی سال ۹۷ بوده این سؤالات در ذهن هم‌میهنان عزیز به‌خصوص کارشناسان این حوزه ایجاد شود که چرا عده‌ای از هم‌وطنان به هشدارهای مربوط به خستگی و خواب‌آلودگی پلیس راهور ناجا در طول سفرهای نوروزی توجه نکردند و انواع مشکلات برای خود و دیگران ایجاد کردند؟ چرا عامل خستگی و خواب‌آلودگی در تصادفات ما تقریباً دو برابر سایر کشورهاست؟
چرایی موضوع خستگی و خواب‌آلودگی باید به‌صورت کارشناسی و علمی موردبررسی قرار گیرد. این امر قطعاً در ارتقای آگاهی عمومی در سطح جامعه مفید خواهد بود و هم برای مسئولان و سیاستگزاران کمک خواهد کرد تا با اتخاذ تصمیمات درست در این زمینه گام‌های مؤثری در راستای کاهش تصادفات رانندگی بردارند.
خواب همانند بیداری بخشی از زندگی انسان‌ها را تشکیل می‌دهد. به‌طور متوسط یک فرد بالغ در یک شبانه‌روز به ۷- ۸ ساعت خواب نیاز دارد. اگر فردی کمتر از حد موردنیاز بدنش بخوابد دچار کمبود خواب خواهد شد و کسری خواب خود را باید در فرصت مناسب جبران کند در غیر این صورت در زمان بیداری با مشکل خستگی و خواب‌آلودگی مواجه خواهد شد. نکته بعدی این است که هیچ‌کس نمی‌تواند با خواب مقابله کند و همه انسان‌ها در مقابل خواب تسلیم هستند.همه ما باید علائم خواب‌آلودگی را که قبل از خواب ایجاد می‌شود به‌طور کامل بشناسیم و حواس راننده و حتی سرنشینان خودرو به علائم خواب‌آلودگی راننده در پشت فرمان باشد و این علائم را جدی گرفته و اقدام درست که همان توقف رانندگی و استراحت است انجام شود برخی از آن علائم شامل:چشم‌ها بسته می‌شود ولی فرد سعی می‌کند که ان را باز نگه دارد، شل شدن عضلات بدن که سر می‌افتد و یا فرد حال ندارد پایش را از روی گاز بردارد و روی ترمز بگذارد، خمیازه کشیدن‌های مکرر و.......
در اینجا به ده مورد از علل اصلی خستگی خواب‌آلودگی اشاره می‌کنم.
۱-رانندگی طولانی‌مدت و رانندگی در اوقات و لحظاتی که احتمال خواب‌آلودگی در آن زیاد است ۲- کمبود خواب ۳- اختلالات خواب ۴- بیماری‌های اعصاب و روان مثل اضطراب و افسردگی ۵- مصرف داروهای خواب‌آور، الکل و مواد مخدر و محرک ۶- قطع ناگهانی داروهای محرک و کافئین ۷- سندرم وقفه تنفس (اپنه) حین خواب ۸- نارکولپسی ۹- برخی شرایط فیزیولوژیک ۱۰- ابتلا به برخی از بیماری‌های جسمی
تحقیقات و بررسی‌ها نشان داده که آموزش عامل انسانی مهم‌ترین و کم‌هزینه‌ترین اقدام در راستای کاهش تصادفات به‌خصوص تصادفات ناشی از خستگی و خواب‌آلودگی است.
در مورد عامل انسانی باید عرض کنم که ما ایرانی‌ها وقتی پشت فرمان دچار خستگی و خواب‌آلودگی می‌شویم با انجام برخی از اقدامات غلط می‌خواهیم با خواب مقابله کنیم برای مثال شیشه کابین خودرو خود را پایین می‌کشیم - صدای ضبط را بلند می‌کنیم- تنقلات و یا چایی می‌خوریم و.... و رانندگی خود را ادامه می‌دهیم درصورتی‌که تحقیقات و بررسی‌ها نشان می‌دهد تمام انسان‌ها در مقابل خواب تسلیم هستند و این اقدامات کوچک‌ترین تأثیری در کنترل خواب ندارند. تنها اقدامی که مؤثر است باید وسیله نقلیه خود را در یک محل مناسب و پارکینگ نگه‌داریم و حدود ۲۰ تا ۳۰ دقیقه استراحت کنیم و بعد از سرحال شدن به رانندگی خود ادامه دهیم.
از رانندگی طولانی‌مدت پرهیز کنیم. بین ساعت یک‌شب تا شش صبح رانندگی نکنیم اگر مجبور باشیم حتماً به علائم خواب‌آلودگی دقت کنیم.اگر دچار افسردگی شدید و اختلالات خواب هستیم باید حتماً تحت نظر پزشک باشیم و بعد از بهبودی کامل پشت فرمان بنشینیم و رانندگی کنیم.در یک شبانه‌روز بیش از ۸ ساعت به‌طور متوالی رانندگی نکنیم. و هر دو ساعت رانندگی حدود ۲۰ تا ۳۰ دقیقه استراحت بکنیم.
اما مواردی که مربوط به مسئولین و سیاستگزاران و دولتمردان است و برخی اقدامات سازمان‌های مربوطه که می‌تواند نقش مؤثری در کاهش تصادفات رانندگی ناشی از خستگی و خواب‌آلودگی داشته باشد.
افسردگی و اضطراب در جامعه ما به حد بحران رسیده و اکثر مردم به درجاتی دچار اضطراب و افسردگی هستند. مشکلات اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی و نبود آینده روشن و معضلات بی کاری وناامیدی و تنش‌های موجود در جامعه و نبود شادی و نشاط در جامعه که بخش زیادی از آن مربوط به برنامه‌های غمگین و کسل کننده صدا و سیما در طول دهه‌های گذشته است باعث افزایش اضطراب و افسردگی و اعتیاد و بی خوابی و اختلالات خواب در جامعه شده است.
برخی افراد چند شغله هستند و بیش از یک شیفت کار می‌کنند و برخی افراد در یک شبانه‌روز بیش از ۸ ساعت رانندگی می‌کنندکه باید اقداماتی در زمینه اصلاح این وضعیت انجام گیرد.
*پژوهشگر حوزه حمل‌ونقل
