۱۵۰گود خطرناک زیر پای پایتخت‌نشینان
تین‌نیوز| در چند ماه گذشته، تهران با فرونشست‌های متعددی روبه‌رو بود. از فرونشست زمین در محله شهران كه باعث شكستن لوله گاز و بروز انفجاری دهشتناك شد تا فروریزش مترو كیانشهر و از نشست زمین در خیابان پیامبر تا انتشار خبر احتمال فرونشست زمین در بخشی از محله نیاوران كه به دلیل حفر گود بزرگ پروژه اطلس مال به وجود آمده است؛ هر روز نگرانی‌های بیشتری شكل می‌گیرد.
طی چند ماه گذشته، تهران با فرونشست‌های متعددی روبه‌رو بوده است كه باعث شده موجی از نگرانی و دلهره در دل ساكنین پایتخت ایجاد شود. از فرونشست زمین در محله شهران كه باعث شكستن لوله گاز و بروز انفجاری دهشتناك شد تا فروریزش مترو كیانشهر و از نشست زمین در خیابان پیامبر تا انتشار خبر احتمال فرونشست زمین در بخشی از محله نیاوران كه به دلیل حفر گود بزرگ پروژه اطلس مال به وجود آمده است؛ هر روز نگرانی‌های بیشتری شكل می‌گیرد.
اعتماد نوشت: هر چند این نخستین بار نبوده و نیست كه حفره‌های غول‌آسای شهرمان، باعث ایجاد رعب و وحشت در دل شهروندان این كلانشهر كشورمان شدهاند. همین دو سال قبل بود كه فرونشست زمین در خیابان ایران زمین كه گفته می‌شود به دلیل گود معروف به بابك زنجانی ایجاد شده است، باعث ایجاد ترك‌هایی در دیوارهای ساختمان‌ها و حتی خالی شدن بخشی از منازل خیابان‌های اطراف آن به خاطر ترس ناشی از خراب شدن آنها و زیر آوار ماندن ساكنینش شد؛ حادثه‌ای كه هنوز هم برای اهالی آن محله تازگی دارد.
اینجا جو كاملا سنگینی حاكم است. درست مثل اینكه هرگونه حركتی رصد می‌شود. دورتا دور محوطه، با دیوارهای كاذب فلزی كه تبلیغ یك شركت ساختمانی روی آن درج شده و بخشی هم با فنس‌ها و دیواره‌های فلزی نارنجی و سیاه رایج در جریان ساخت و ساز‌ها مسدود شده است. اینجا اما یك منطقه حفاظت شده امنیتی نیست، بلكه بخشی از خیابان معروف ایران زمین در منطقه ٢ است كه گودالی به عمق تقریبی بیش از ٣ متر در آن حفر شده است.
گودی در قطعه زمینی «دو بر»، با وسعت تقریبی هزار متر مربع كه قرار بوده مجتمعی تجاری با حجم تجارت ٣١٣ هزار متر مربع و ٣٨ – یا به روایتی ٣٣ – طبقه در آن احداث شود. اینجا گود معروف به ایران زمین است كه تا سال گذشته مالكش چهره جنجالی این سال‌ها، بابك زنجانی بود كه الان حدود یك سالی است كه بی‌سرو صدا در اختیار وزارت نفت قرار گرفته است.
همان گودالی كه دو سال قبل باعث شد تا لوله آب یكی از خیابان‌های فرعی شمالی آن بشكند و زمین فرونشیند و حتی دیواره‌های خانه‌های مجاور آن ترك بردارد. ضلع غربی آن پشت به پشت خانه‌ها و برج‌هایی است كه به كوچه‌ای دیگر می‌رسد. انتهای كوچه چند خانه ویلایی در فضایی به شكل T قرار دارند.
ساختمان‌هایی با پلاك‌های ٢٦٩، ٢٣٦ و ٢٦٨ قدیم و ١، ٢ و ٤ جدید. خانه‌هایی كه نشان از متمول بودن صاحبانش دارد. كوچه‌هایی دنج و خلوت كه نمونه‌هایش را در كمتر جایی از تهران می‌توان پیدا كرد. چند روز قبل وزارت نفت اعلام كرده بود كه این گود ایمن است و تحت كنترل، اما با این حال هنوز هم اهالی این خانه‌ها از ایمنی گود یاد شده اطمینان ندارند و با ترس و دلهره شب‌ها را به صبح می‌رسانند.
گود «ایران‌زمین» ولی تنها حفره عمیق و ترسناك شهرمان نیست كه هر لحظه سلامت و زندگی شهروندان‌مان را تهدید می‌كند. براساس آخرین آمار منتشر شده از سوی شورای شهر در پایتخت بیش از ١٥ گود پرخطر قرار دارد كه ایران زمین تنها یكی از آنهاست.
گودهایی كه تنها ٤، ٣ مورد از آنها رسانه‌ای شده است و بقیه همچنان در سایه‌ای از سكوت خبری، ناشناس باقی مانده‌اند و ممكن است هر لحظه حادثه ساز شوند و جان تعدادی از شهروندان را به خطر اندازد. اما چرا گودهای حفر شده بعضا در گروه «پرخطر» قرار می‌گیرند؟
به اعتقاد اكثر كارشناسان دلیل اصلی این مساله ضعف قوانین شهرسازی است. شاید به همین دلیل باشد كه چندی قبل معاونت شهرسازی و معماری شهرداری تهران در ابلاغیه‌ای، تلاش كرد تا با تغییر شرایط نظارت مهندسین ناظر، نواقص امروز را برطرف كند. گرچه خود این ابلاغیه جدید هم هنوز با انتقادهایی همراه است؛ انتقادهایی كه هنوز پاسخی به آنها داده نشده است.
قانون جدید، قانونی با مفادی تازه
در چند سال اخیر از آنجایی كه محدودیت‌های طبقاتی برای ساخت برج‌ها بیشتر شده است بسیاری از مالكین پروژه‌ها برای تامین پاركینگ مورد نیاز طبقات مثبت- طبقاتی كه با تراكم بالای ١ تا ١٥ طبقه، در تراز روی زمین احداث می‌شود- مجبور هستند تا ساخت طبقات منفی را در دستور كار خود قرار دهند.
به بیانی پاركینگ‌ها به زیر زمین می‌روند تا ساخت برج‌ها برای مالكین آنها مقرون به صرفه‌تر باشد و در عین حال قوانین شهرسازی هم زیرسوال نرود. این رویه باعث شده تا مهندسین تا عمق بیش از ١٥ متری زمین، حفاری انجام دهند تا حداقل ٥ و به‌طور متوسط ٦ تا ٧ طبقه منفی در تراز زیرزمین، احداث كنند و بتوانند معضل پاركینگ‌های‌شان را حل كنند. اما این رویه باعث شده تا هرجایی كه زمین بزرگی وجود داشته و مالك آن درصدد ساخت آسمانخراش یا مركز تجاری و برجی بوده است، گودال‌های عمیق و بزرگی و بعضا ترسناكی حفر شود كه تاكنون باعث بروز حوادث متعددی در سطح شهر شده است.
از فرونشست زمین در خیابان ایران‌زمین كه به دلیل حفر گودال چند ۱۰ متری كه متعلق به بابك زنجانی است گرفته، تا نشست زمین و نمناك شدن زمین محله نیاوران و كاخ صاحبقرانیه به دلیل حفر گودال دیگری برای ساخت مجتمع بزرگ اطلس مال كه گفته می‌شود متعلق به یك نهاد نظامی است. خطر این گودال‌ها گاهی به حدی است كه مانند آنچه در خیابان ایران زمین رخ داده، حتی منجر به ترك برداشتن دیوار خانه‌های اطراف آن می‌شود؛ معضلی كه می‌رود تا جای جای شهر تهران را با مخاطراتی جدی روبه‌رو كند.
شهر پرگودال و پرخطر
براساس آمار موجود، هم‌اكنون بیش از هزار ملك از مجموع پروژه‌های ساختمانی تهران به دلیل اشكالات موجود در پروسه صدور پروانه ساختمانی نیمه‌كاره رها شدهاند كه بیش از ٤ درصد آنها مربوط به سال‌های ٨٥ تا ٨٩ هستند. به عبارتی طول عمر برخی از آنها به بیش از یك دهه می‌رسد. اما در كنار این پروژه‌های نیمه كاره، آمار گودال‌های رها شده یا پرخطر پایتخت هم در نوع خود دهشتناك و دلهره‌آور است.
طبق آخرین آماری كه در زمستان سال گذشته از سوی اقبال شاكری، رییس كمیته عمران شورای شهر منتشر شد، در شهر تهران چهار هزار مورد گودبرداری صورت گرفته كه از این میان هزارو ٥٧ گود رها شدهاند و بر اساس همین اظهارات بیش از ١٥ مورد از آنها درمرحله پرخطر و بحرانی قرار دارند.
گودهایی كه بخش اعظمی از آنها در مناطق یك تا سه شهری قرار دارند. چرا كه براساس قانون قدیم پروسه طولانی صدور پروانه ساختمانی برای برج‌های مسكونی، تجاری و اداری همواره بهانه‌ای بوده تا شهرداری‌ها ابتدا مجوزی موقتی به نام «پیش‌پروانه» را برای مالكین ثروتمند و پرنفوذ این مجموعه‌ها صادر كنند تا مالك با خاك‌برداری و گودبرداری كارش را شروع كند و سرفرصت، پروانه قطعی برایش صادر شود.
این فرآیند اما بدون هیچ نظارتی انجام می‌شود زیرا نظام‌مهندسی هم معتقد است كه وظیفه مسوولیت نظارتش از لحظه صدور پروانه است و قبل از آن، ارتباطی به وی ندارد. همین مسائل در كنار حوادث و شكایت‌های شهروندان از خسارت‌های ناشی از گودال‌های پرخطر باعث شد تا بالاخره معاونت شهرسازی شهرداری طی ابلاغیه‌ای به دفاتر خدمات الكترونیك شهر، سازنده‌ها را مكلف كند تا قبل از آغاز هر نوع عملیات ساختمانی به ویژه عملیات‌های پرخطری مانند گودبرداری‌های عمیق، ابتدا مراتب را به مهندس ناظر مربوطه اطلاع دهند.
بدین‌ترتیب و براساس مقررات جدید، شروع عملیات ساخت و ساز بدون اعلام رسمی و مكتوب مهندس‌ناظر به دفتر خدمات، غیرقانونی است و تخلف محسوب خواهد شد.
این قانون بخش‌های دیگری هم دارد از جمله اینكه مهندسین ناظر، تا قبل از اتمام تخریب كامل ملك كلنگی و تبدیل محل پروژه به زمین آماده ساخت (تراز صفر-صفر)، اجازه ندارند عملیات ساختمانی تحت نظر خود را آغاز كنند. معاونت شهرسازی هدف از این ابلاغیه را كاهش تعداد «ساختمان‌های نیمه‌كاره و معطل‌مانده» و همچنین «آسیب‌های ناشی از گودهای نیمه‌كاره» در سطح شهر اعلام كرده است.
گزارش سازمان نظام مهندسی استان تهران
حدود دو سال قبل سازمان نظام مهندسی طی خبری به ریشه‌یابی علل بروز حوادث ناشی از گودبرداری پرداخت. براساس ادعای این سازمان گرایش ساخت وساز به سمت برج‌های تجاری یا چندمنظوره، عمق گودبرداری‌ها را برای احداث «طبقات منفی» افزایش داده ولی در عوض، چون عوامل ساخت در برخی از این گودها، ضوابط مخصوص عمیق‌سازی را رعایت نمی‌كنند، عملیات در فاصله كوتاهی بعد از شروع، به ریزش دیواره گود و سپس نشست خیابان‌های اطراف منجر می‌شود و ناكام می‌ماند.
این گزارش در مورد دلیل دوم این حوادث نیز آورده است: «در گودبرداری‌های عمیق كه طی دو سال اخیر، تعداد آنها در مقایسه با ساخت‌وسازهای كم‌ارتفاع و كم‌عمق، افزایش پیدا كرده است، از آنجا كه در قسمت‌هایی از مناطق شهر تهران، قنات‌های خشك شده و آبراه‌های زیرزمینی وجود دارد، عملیات گودبرداری در این مناطق باید بعد از آزمایش‌های استحكام خاك‌های مجاور محل گود و تاییدیه‌های مربوطه انجام شود؛ اما صرف‌نظر كردن برخی سازنده‌ها از این آزمایش‌ها، مسیر گودبرداری را ناگهان به ریزش و نشست منحرف می‌كند.»
ورود نهادهای بالادست به مساله
پیروز حناچی، دبیر شورای عالی شهرسازی و معماری كل كشور با اشاره به ورود این نهاد به‌عنوان مهم‌ترین نهاد تصمیم‌گیری در امر شهرسازی كشور به بحث ایمنی گودها گفت: در سال‌های گذشته و با زیاد شدن آمار برج‌های در حال احداث در تهران، شاهد رشد آمار ساختمان‌های نیمه‌كاره یا گودهای عمیق و بزرگ رها شده هستیم. به‌طوری‌كه برخی از این گودال‌ها به مرز مرحله پرخطر رسیده‌اند و خطراتی بالقوه برای شهر و شهروندان محسوب می‌شوند.
وی ادامه داد: به همین دلیل شورای عالی شهرسازی تصمیم به بررسی این مقوله و كنترل گودهای بزرگ گرفت كه در نخستین گام ٣ پروژه گودهای ایران زمین، قیطریه و نیاوران در جلسه اخیر این دبیرخانه مطرح شد و به دنبال آن به مركز مطالعات شهرداری ماموریت داده شد تا مطالعات جامعی را در مورد گودهای تهران، تعداد آنها و آمار گودهای پرخطر تهیه كند و به این دبیرخانه ارایه دهد.
وی نیز با تاكید براینكه دلیل حفر گودال‌های عمیق و ترسناك امروز شهرما، «تامین كمبود پاركینگ‌ها» و تلاش مالكین برای مقرون به صرفه كردن پروژه‌های بزرگ ساختمانی است گفت: راستش را بخواهید به نظر در این مورد شهرداری هم بی‌تقصیر نیست. چرا؟ چون به مالكین به گونه‌ای مجوز می‌دهد كه برای‌شان صرف نمی‌كند و آنها مجبورند از هر روشی برای به صرفه شدن این پروژه‌ها استفاده كنند.
معاون شهرسازی و معماری وزیر راه و شهرسازی با اشاره به هدف نهایی این اقدام دبیرخانه یادشده گفت: «در تمام دنیا مرز پرخطر بودن یك گودال ٢ تا ٢٥ متر است. یعنی گودالی كه بیشتر از این عمق داشته باشد پرخطر محسوب می‌شود اما در همین تهران، هم اینك گودال‌هایی را داریم كه حدود ٧ متر عمق دارد. هدف ما این است كه حداكثرعمق گودال‌های شهرهای ما هم به همین حد استاندارد برسد تا خطرات احتمالی ناشی از آنها كمتر و كمتر شود. به عبارتی هدف نهایی ما محدود كردن گودبرداری‌هاست.»
وی در پاسخ به این سوال كه درصورتی كه گودالی پرخطر تشخیص داده شود، در قبال آن چه باید كرد؟ گفت: چیزی كه مسلم است این است كه برخلاف تصور عامه مردم، هیچ چاره‌ای جز ساختن سازهای در آن وجود ندارد چرا كه اگر قرار به پركردن آن باشد نمی‌توان به یكباره با كامیون خاك آورد و به یكباره آن را پركرد بلكه باید آن را با لایه‌های خاك ١٥ سانتی و به شكل لایه لایه و تحت شرایط خاصی پركرد كه این كار هم واقعا كار دشوار و دراز مدتی است. به گفته وی ساختمان‌های بلند مرتبه نیمه كاره و گودهای بزرگ رها شده علاوه برخطرنشست زمین می‌توانند تاثیرات مخربی هم روی شبكه‌های زیرزمینی آب‌ها و چاه‌ها و قنات‌ها داشته باشند.
دبیر شورای عالی شهرسازی و معماری كل كشوردر پاسخ به این سوال كه عمر متوسط گودال‌ها چقدر است؟ نیز گفت: اگر از روش ایمن‌سازی «نیلینگ» در طول فرآیند حفر یك گودال استفاده شده باشد حداكثر عمر یك گودال ١٨ ماه تا ٢ سال است. گرچه ایمن بودن گودال‌ها در همین بازه هم جای بررسی و تامل دارد. حناچی اما در مورد تاثیر ابلاغیه جدید شهرداری برای كنترل نظارت برسازه‌های نیمه كاره و گودهای احداث‌شده گفت: هنوز در جریان چند و چون دقیق این ابلاغیه نیستم بنابراین نمی‌توانم در موردش اظهارنظر كنم.
راه‌حلی كه به آن اطمینانی نیست
محمد سالاری، رییس كمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر تهران نیز با ذكر اینكه ابلاغیه جدید شهرداری تهران راهكاری موقتی است گفت: براساس ابلاغیه جدید شهرداری، مهندسین ناظر موظفند درست بعد از تخریب بنا، مراتب را به دفاتر خدمات الكترونیك اعلام و درخواست پروانه ساخت كنند. ما معتقدیم كه حتی این نقطه صفر- صفر هم برای شهرو شهروندان می‌تواند خطرناك باشد و حتی شهر را زشت و آلوده كند.
وی در پاسخ به این سوال كه، پس با چه مكانیسمی می‌توان این مشكل را حل كرد؟ گفت: پیشنهاد ما صدور پروانه دومرحله‌ای است. به این معنا كه مالك برای اینكه حقش پایمال نشود، ابتدا درخواست ساخت وسازش را مطرح می‌كند و براساس قانون برای وی پروانه «شهرسازی» صادر می‌شود و حتی هزینه آن را نیز براساس مقدار تراكم و... می‌پردازد. بعد زمانی كه امكان آغاز ساخت و ساز ملكش را داشت یا موفق شد منابع مالی آن را تامین كند، درخواست پروانه «اجرایی یا ساختمانی» می‌كند و مهلت ساختش نیز از همان زمان محاسبه می‌شود. بدین‌ترتیب مالك، نه حقش پایمال می‌شود و نه ترس از باطل شدن پروانه دارد و مجبور نیست كه به شكل فوری سازه‌اش را تكمیل كند.
سالاری در خصوص وضعیت گودهای تهران نیز گفت: البته واقعیت امر این است كه با پیگیری‌های صورت گرفته از سوی ما، دیگر كمتر شاهد صدور «پیش پروانه» برای املاك دانه درشت و آغاز گودبرداری‌های بدون نظارت مهندس ناظر هستیم ولی با این وجود باید به فكر اقدامی اساسی بود.
رییس كمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهرتهران در پاسخ به این سوال كه آیا نظام مهندسی با اجرای ابلاغ شهرداری مخالف نیست؟ گفت: فكر نمی‌كنم نظام مهندسی هم مشكلی با این ابلاغیه داشته باشد چون برای آنها هم فرقی نمی‌كند كه نظارت‌شان را از چه مرحله‌ای آغاز كنند. مهم قانون و ابلاغیه‌های شهرداری است كه تا پیش از این مهندس ناظر را از مرحله فونداسیون‌ریزی مكلف به نظارت می‌كرده و الان از مرحله بعد از تخریب.
ستاد بحران، با نقشی مغفول مانده
اما چه كسی مسوول ایمن‌سازی گودها و ساختمان‌های نیمه‌كاره شهر تهران است؟ طبق ماده ٥٥ قانون شهرداری‌ها، به شهرداری‌ها اجازه داده شده است تا در هر نقطه‌ای كه احتمال بروز خطر وجود دارد، نسبت به رفع خطر اقدام كنند. شورای شهر هم مستند به همین ماده در بودجه سال‌های ٩٤ و ٩٥، رقمی را برای ایمن‌سازی این گودها برای شهرداری در نظر گرفته است.
براین‌اساس شهرداری تهران در مورد پركردن این گودها و موارد دیگر مقاوم‌سازی با هزینه مالك اقدام می‌كند و در مواردی كه مالك مشخص نیست هم در صورت وجود خطر با هزینه‌های شهرداری اقدام خواهد كرد. در مواردی این گودها چنان خطرناك هستند كه پای ستاد مدیریت بحران را نیز به پرونده آنها باز می‌كنند.
احمد صادقی، رییس ستاد بحران شهر تهران نیز در همین خصوص گفت: اگر موردی به ما گزارش شود كه براساس آن گودالی باعث ایجاد خطر یا بحران برای شهروندان شده یا احتمال این مساله می‌رود، ما از شهرداری مناطق می‌خواهیم تا مساله را بررسی كنند و طبق دستورالعمل‌های قانونی برای ایمن‌سازی آنها اقدام كنند. وی اما در عین حال تاكید می‌كند كه چنانچه حادثه‌ای رخ بدهد یا شرایط، بحرانی تشخیص داده شود، این نهاد هم به نوبه خود برای جلوگیری از بروز حادثه‌ای جبران‌ناپذیر ورود پیدا می‌كند.
اشكالات و اعتراض‌های ابلاغیه جدید شهرسازی
كارشناسان معتقدند كه طرح ابلاغی جدید شهرداری حتی در همان نگاه اول نیز با ابهاماتی روبه‌روست كه به آنها توجهی نشده است. به عنوان مثال این گروه بحثی یكسان دارند. به‌مدت زمان تاریخ اعتبار پروانه ساختمانی برای همه پروژه‌های ساختمانی با مقیاس مختلف اشاره می‌كنند.
آنها معتقدند در جایی كه زمان لازم برای احداث یك برج چندمنظوره حداقل دو برابر یك بنای مسكونی معمولی چند طبقه است، چرا باید مدت اعتبار پروانه ساختمانی آنها یكسان باشد؟ این عده معتقدند كه ممكن است در این میان، برخی برج‌سازی‌ها به دلیل برخورد عملیات گودبرداری با قنات‌ها یا ریزش در دیواره گود، دست كم دو سال فقط درهمان مرحله حفاری و فونداسیون متوقف شوند و عملا با اتمام مهلت اعتبار پروانه، ساخت‌وساز آنها تا زمان اخذ پروانه جدید متوقف شود كه این امر به معنای شكل‌گیری ساختمان‌های نیمه‌كاره یا گودهای معطل است.
همچنین آنها به مغفول ماندن دو بخش دیگر نیزاشاره می‌كنند. از دیدگاه آنها در پروژه عملیات ساختمانی بروز چهار عامل تعویض مهندس‌ناظر، تغییر نقشه، اضافه تراكم و عدم تامین منابع مالی كافی به توقف روند ساخت و ساز منجر می‌شود كه با ثبت برگه شروع عملیات ساختمانی در سامانه شهرسازی از سوی مهندس ناظر تا حد زیادی مرتفع خواهد شد. به این معنا كه تمامی تغییرات احتمالی در پروژه پیش از صدور پروانه ساختمانی باید تعیین‌تكلیف شوند.
اما در عین حال در صورتی كه مالك در زمان گودبرداری برای مدتی از ادامه كار به دلیل اتمام منابع مالی یا دیركرد در پرداخت وام از سوی بانك، به اجبار كناره‌گیری كند یا آنكه با سایر شركای خود با اختلاف مواجه شوند، ممكن است همچنان عملیات ساختمانی در مرحله گودبرداری با توقف روبه‌رو شود.
رها كردن گود برای مدت زمان هر چند محدود، باعث نفس كشیدن خاك و سست شدن دیواره‌ها می‌شود در نتیجه احتمال نشست خیابان و بروز حوادث بعدی را افزایش می‌دهد. اشكال دیگری كه این عده به این ابلاغیه می‌گیرند به مهلت آغاز و اتمام پروژه‌های ساختمانی برمی‌گردد. مطابق با ضوابط شهرسازی اعتبار زمانی در نظر گرفته شده برای آغاز عملیات ساختمانی (كه با ابلاغ بخشنامه جدید به بعد از تخریب بنا تا تراز صفر- صفر منتقل شده است) از زمان اخذ پروانه ساخت و ساز معادل ٢٤ ماه و برای تكمیل پروژه ساختمانی معادل ٤٨ ماه از تاریخ صدور پروانه در نظر گرفته شده است.
این محدودیت زمانی برای انواع پروژه‌های ساختمانی از ساخت و سازهای شخصی كوچك متراژ تا ساخت پروژه‌های بزرگ متراژ همچون مال‌ها (مجتمع‌های تجاری چندمنظوره) یكسان است، همین موضوع سبب می‌شود در پروژه‌های بزرگ مقیاس كه زمان بیشتری برای تكمیل و احتمالا تمدید مهلت اعتبار پروانه ساخت خود نیاز دارند، تعداد گودهای نیمه‌كاره با افزایش روبه‌رو باشند. به ویژه آنكه پروسه زمانی صدور و تمدید پروانه ساختمانی نیز طولانی‌مدت (٣ تا ٤ ماه) است.
هنوز هم آسفالت وصله پینه شده خیابان نشست كرده ضلع شمالی گود ایران زمین، به خوبی ترمیم نشده و ترك‌های برخی دیوارها نیز بازسازی نشده است و به قول یكی از ساكنین آن، هر بار كه اهالی از كوچه گذر می‌كنند، برای‌شان حادثه آن شب و صدای وحشتناك ناشی از نشست زمین و دلهره آن روزها، دوباره تداعی می‌شود. شاید مخلص كلام همان جمله‌ای باشد كه پیرزنی كه یكی از قدیمی‌ترین ساكنین این كوچه محسوب می‌شود، می‌گوید: آن شب كذایی برای ما به خیر گذشت.
ولی چه اطمینانی هست كه شبی دیگر، این حادثه در گوشه‌ای دیگر دوباره تكرار نشود و این‌بار تلفات جانی جبران‌ناپذیری را به دنبال نداشته باشد؟
سرنوشتی كه ممكن است در هر گوشه‌ای از این شهر ١٢ میلیونی و در هر یك از خیابان‌ها و خانه‌های اطراف گودهای پرخطری كه شاید امروز آمارشان از ٢ مورد هم بیشتر شده باشد، گریبانگیر شهروندان این شهر شود.
مشت نمونه خروار
یكی از جنجالی‌ترین گودهای تهران، گود مشهور به گود ایران زمین بود. همان گودی كه در سال ٩٢ باعث شكستگی لوله آب یكی از خیابان‌ها و نشت آب و در نهایت فرونشست زمین شد. حالا دكتر اقبال شاكری، رییس كمیته عمران شورای شهربا اشاره به آخرین وضعیت این پروژه و ایمن‌سازی این گود گفت: یكشنبه جلسه‌ای در همین زمینه تشكیل شد. این پرونده دو بعد دارد.
یك بعد آن بحث پروانه‌ای است كه برای آن صادر شده و مالك جدید آن یعنی وزارت نفت معتقد است كه باید طبق همان مجوز قبلی اجازه ساخت وساز داشته باشد و در مقابل شهرداری هم مدعی است كه باید این پرونده دوباره در كمیسیون ماده ٥ بررسی و تصمیم‌گیری شود و بعد دیگر آن ایمن‌سازی گودال یاد شده است.
وی در مورد اطمینان از ایمن بودن این گود گفت: گویا وزارت نفت پیمانكاری را برای بررسی وضعیت ایمنی و استحكام این گود استخدام كرده و وی نیز اعلام كرده كه این گود وضعیت خطرناكی ندارد و شرایط تحت كنترل است. اما با این وجود قرار شد برای اطمینان، ما از منطقه ٢ بخواهیم تا وضعیت گود را به شكل مكتوب به ما ارایه دهند.
اقبال شاكری همچنین در خصوص آخرین آمار گودال‌های تهران گفت: جدیدا سازمان نظام مهندسی آمار جدیدی را ارایه نداده است ولی كاهش نامه‌های درخواست این سازمان برای كنترل و ایمن‌سازی گودهای خطرناك به ما، نشان از كاهش تعداد گودهای پرخطر دارد.
اعتماد نوشت: هر چند این نخستین بار نبوده و نیست كه حفره‌های غول‌آسای شهرمان، باعث ایجاد رعب و وحشت در دل شهروندان این كلانشهر كشورمان شدهاند. همین دو سال قبل بود كه فرونشست زمین در خیابان ایران زمین كه گفته می‌شود به دلیل گود معروف به بابك زنجانی ایجاد شده است، باعث ایجاد ترك‌هایی در دیوارهای ساختمان‌ها و حتی خالی شدن بخشی از منازل خیابان‌های اطراف آن به خاطر ترس ناشی از خراب شدن آنها و زیر آوار ماندن ساكنینش شد؛ حادثه‌ای كه هنوز هم برای اهالی آن محله تازگی دارد.
اینجا جو كاملا سنگینی حاكم است. درست مثل اینكه هرگونه حركتی رصد می‌شود. دورتا دور محوطه، با دیوارهای كاذب فلزی كه تبلیغ یك شركت ساختمانی روی آن درج شده و بخشی هم با فنس‌ها و دیواره‌های فلزی نارنجی و سیاه رایج در جریان ساخت و ساز‌ها مسدود شده است. اینجا اما یك منطقه حفاظت شده امنیتی نیست، بلكه بخشی از خیابان معروف ایران زمین در منطقه ٢ است كه گودالی به عمق تقریبی بیش از ٣ متر در آن حفر شده است.
گودی در قطعه زمینی «دو بر»، با وسعت تقریبی هزار متر مربع كه قرار بوده مجتمعی تجاری با حجم تجارت ٣١٣ هزار متر مربع و ٣٨ – یا به روایتی ٣٣ – طبقه در آن احداث شود. اینجا گود معروف به ایران زمین است كه تا سال گذشته مالكش چهره جنجالی این سال‌ها، بابك زنجانی بود كه الان حدود یك سالی است كه بی‌سرو صدا در اختیار وزارت نفت قرار گرفته است.
همان گودالی كه دو سال قبل باعث شد تا لوله آب یكی از خیابان‌های فرعی شمالی آن بشكند و زمین فرونشیند و حتی دیواره‌های خانه‌های مجاور آن ترك بردارد. ضلع غربی آن پشت به پشت خانه‌ها و برج‌هایی است كه به كوچه‌ای دیگر می‌رسد. انتهای كوچه چند خانه ویلایی در فضایی به شكل T قرار دارند.
ساختمان‌هایی با پلاك‌های ٢٦٩، ٢٣٦ و ٢٦٨ قدیم و ١، ٢ و ٤ جدید. خانه‌هایی كه نشان از متمول بودن صاحبانش دارد. كوچه‌هایی دنج و خلوت كه نمونه‌هایش را در كمتر جایی از تهران می‌توان پیدا كرد. چند روز قبل وزارت نفت اعلام كرده بود كه این گود ایمن است و تحت كنترل، اما با این حال هنوز هم اهالی این خانه‌ها از ایمنی گود یاد شده اطمینان ندارند و با ترس و دلهره شب‌ها را به صبح می‌رسانند.
گود «ایران‌زمین» ولی تنها حفره عمیق و ترسناك شهرمان نیست كه هر لحظه سلامت و زندگی شهروندان‌مان را تهدید می‌كند. براساس آخرین آمار منتشر شده از سوی شورای شهر در پایتخت بیش از ١٥ گود پرخطر قرار دارد كه ایران زمین تنها یكی از آنهاست.
گودهایی كه تنها ٤، ٣ مورد از آنها رسانه‌ای شده است و بقیه همچنان در سایه‌ای از سكوت خبری، ناشناس باقی مانده‌اند و ممكن است هر لحظه حادثه ساز شوند و جان تعدادی از شهروندان را به خطر اندازد. اما چرا گودهای حفر شده بعضا در گروه «پرخطر» قرار می‌گیرند؟
به اعتقاد اكثر كارشناسان دلیل اصلی این مساله ضعف قوانین شهرسازی است. شاید به همین دلیل باشد كه چندی قبل معاونت شهرسازی و معماری شهرداری تهران در ابلاغیه‌ای، تلاش كرد تا با تغییر شرایط نظارت مهندسین ناظر، نواقص امروز را برطرف كند. گرچه خود این ابلاغیه جدید هم هنوز با انتقادهایی همراه است؛ انتقادهایی كه هنوز پاسخی به آنها داده نشده است.
قانون جدید، قانونی با مفادی تازه
در چند سال اخیر از آنجایی كه محدودیت‌های طبقاتی برای ساخت برج‌ها بیشتر شده است بسیاری از مالكین پروژه‌ها برای تامین پاركینگ مورد نیاز طبقات مثبت- طبقاتی كه با تراكم بالای ١ تا ١٥ طبقه، در تراز روی زمین احداث می‌شود- مجبور هستند تا ساخت طبقات منفی را در دستور كار خود قرار دهند.
به بیانی پاركینگ‌ها به زیر زمین می‌روند تا ساخت برج‌ها برای مالكین آنها مقرون به صرفه‌تر باشد و در عین حال قوانین شهرسازی هم زیرسوال نرود. این رویه باعث شده تا مهندسین تا عمق بیش از ١٥ متری زمین، حفاری انجام دهند تا حداقل ٥ و به‌طور متوسط ٦ تا ٧ طبقه منفی در تراز زیرزمین، احداث كنند و بتوانند معضل پاركینگ‌های‌شان را حل كنند. اما این رویه باعث شده تا هرجایی كه زمین بزرگی وجود داشته و مالك آن درصدد ساخت آسمانخراش یا مركز تجاری و برجی بوده است، گودال‌های عمیق و بزرگی و بعضا ترسناكی حفر شود كه تاكنون باعث بروز حوادث متعددی در سطح شهر شده است.
از فرونشست زمین در خیابان ایران‌زمین كه به دلیل حفر گودال چند ۱۰ متری كه متعلق به بابك زنجانی است گرفته، تا نشست زمین و نمناك شدن زمین محله نیاوران و كاخ صاحبقرانیه به دلیل حفر گودال دیگری برای ساخت مجتمع بزرگ اطلس مال كه گفته می‌شود متعلق به یك نهاد نظامی است. خطر این گودال‌ها گاهی به حدی است كه مانند آنچه در خیابان ایران زمین رخ داده، حتی منجر به ترك برداشتن دیوار خانه‌های اطراف آن می‌شود؛ معضلی كه می‌رود تا جای جای شهر تهران را با مخاطراتی جدی روبه‌رو كند.
شهر پرگودال و پرخطر
براساس آمار موجود، هم‌اكنون بیش از هزار ملك از مجموع پروژه‌های ساختمانی تهران به دلیل اشكالات موجود در پروسه صدور پروانه ساختمانی نیمه‌كاره رها شدهاند كه بیش از ٤ درصد آنها مربوط به سال‌های ٨٥ تا ٨٩ هستند. به عبارتی طول عمر برخی از آنها به بیش از یك دهه می‌رسد. اما در كنار این پروژه‌های نیمه كاره، آمار گودال‌های رها شده یا پرخطر پایتخت هم در نوع خود دهشتناك و دلهره‌آور است.
طبق آخرین آماری كه در زمستان سال گذشته از سوی اقبال شاكری، رییس كمیته عمران شورای شهر منتشر شد، در شهر تهران چهار هزار مورد گودبرداری صورت گرفته كه از این میان هزارو ٥٧ گود رها شدهاند و بر اساس همین اظهارات بیش از ١٥ مورد از آنها درمرحله پرخطر و بحرانی قرار دارند.
گودهایی كه بخش اعظمی از آنها در مناطق یك تا سه شهری قرار دارند. چرا كه براساس قانون قدیم پروسه طولانی صدور پروانه ساختمانی برای برج‌های مسكونی، تجاری و اداری همواره بهانه‌ای بوده تا شهرداری‌ها ابتدا مجوزی موقتی به نام «پیش‌پروانه» را برای مالكین ثروتمند و پرنفوذ این مجموعه‌ها صادر كنند تا مالك با خاك‌برداری و گودبرداری كارش را شروع كند و سرفرصت، پروانه قطعی برایش صادر شود.
این فرآیند اما بدون هیچ نظارتی انجام می‌شود زیرا نظام‌مهندسی هم معتقد است كه وظیفه مسوولیت نظارتش از لحظه صدور پروانه است و قبل از آن، ارتباطی به وی ندارد. همین مسائل در كنار حوادث و شكایت‌های شهروندان از خسارت‌های ناشی از گودال‌های پرخطر باعث شد تا بالاخره معاونت شهرسازی شهرداری طی ابلاغیه‌ای به دفاتر خدمات الكترونیك شهر، سازنده‌ها را مكلف كند تا قبل از آغاز هر نوع عملیات ساختمانی به ویژه عملیات‌های پرخطری مانند گودبرداری‌های عمیق، ابتدا مراتب را به مهندس ناظر مربوطه اطلاع دهند.
بدین‌ترتیب و براساس مقررات جدید، شروع عملیات ساخت و ساز بدون اعلام رسمی و مكتوب مهندس‌ناظر به دفتر خدمات، غیرقانونی است و تخلف محسوب خواهد شد.
این قانون بخش‌های دیگری هم دارد از جمله اینكه مهندسین ناظر، تا قبل از اتمام تخریب كامل ملك كلنگی و تبدیل محل پروژه به زمین آماده ساخت (تراز صفر-صفر)، اجازه ندارند عملیات ساختمانی تحت نظر خود را آغاز كنند. معاونت شهرسازی هدف از این ابلاغیه را كاهش تعداد «ساختمان‌های نیمه‌كاره و معطل‌مانده» و همچنین «آسیب‌های ناشی از گودهای نیمه‌كاره» در سطح شهر اعلام كرده است.
گزارش سازمان نظام مهندسی استان تهران
حدود دو سال قبل سازمان نظام مهندسی طی خبری به ریشه‌یابی علل بروز حوادث ناشی از گودبرداری پرداخت. براساس ادعای این سازمان گرایش ساخت وساز به سمت برج‌های تجاری یا چندمنظوره، عمق گودبرداری‌ها را برای احداث «طبقات منفی» افزایش داده ولی در عوض، چون عوامل ساخت در برخی از این گودها، ضوابط مخصوص عمیق‌سازی را رعایت نمی‌كنند، عملیات در فاصله كوتاهی بعد از شروع، به ریزش دیواره گود و سپس نشست خیابان‌های اطراف منجر می‌شود و ناكام می‌ماند.
این گزارش در مورد دلیل دوم این حوادث نیز آورده است: «در گودبرداری‌های عمیق كه طی دو سال اخیر، تعداد آنها در مقایسه با ساخت‌وسازهای كم‌ارتفاع و كم‌عمق، افزایش پیدا كرده است، از آنجا كه در قسمت‌هایی از مناطق شهر تهران، قنات‌های خشك شده و آبراه‌های زیرزمینی وجود دارد، عملیات گودبرداری در این مناطق باید بعد از آزمایش‌های استحكام خاك‌های مجاور محل گود و تاییدیه‌های مربوطه انجام شود؛ اما صرف‌نظر كردن برخی سازنده‌ها از این آزمایش‌ها، مسیر گودبرداری را ناگهان به ریزش و نشست منحرف می‌كند.»
ورود نهادهای بالادست به مساله
پیروز حناچی، دبیر شورای عالی شهرسازی و معماری كل كشور با اشاره به ورود این نهاد به‌عنوان مهم‌ترین نهاد تصمیم‌گیری در امر شهرسازی كشور به بحث ایمنی گودها گفت: در سال‌های گذشته و با زیاد شدن آمار برج‌های در حال احداث در تهران، شاهد رشد آمار ساختمان‌های نیمه‌كاره یا گودهای عمیق و بزرگ رها شده هستیم. به‌طوری‌كه برخی از این گودال‌ها به مرز مرحله پرخطر رسیده‌اند و خطراتی بالقوه برای شهر و شهروندان محسوب می‌شوند.
وی ادامه داد: به همین دلیل شورای عالی شهرسازی تصمیم به بررسی این مقوله و كنترل گودهای بزرگ گرفت كه در نخستین گام ٣ پروژه گودهای ایران زمین، قیطریه و نیاوران در جلسه اخیر این دبیرخانه مطرح شد و به دنبال آن به مركز مطالعات شهرداری ماموریت داده شد تا مطالعات جامعی را در مورد گودهای تهران، تعداد آنها و آمار گودهای پرخطر تهیه كند و به این دبیرخانه ارایه دهد.
وی نیز با تاكید براینكه دلیل حفر گودال‌های عمیق و ترسناك امروز شهرما، «تامین كمبود پاركینگ‌ها» و تلاش مالكین برای مقرون به صرفه كردن پروژه‌های بزرگ ساختمانی است گفت: راستش را بخواهید به نظر در این مورد شهرداری هم بی‌تقصیر نیست. چرا؟ چون به مالكین به گونه‌ای مجوز می‌دهد كه برای‌شان صرف نمی‌كند و آنها مجبورند از هر روشی برای به صرفه شدن این پروژه‌ها استفاده كنند.
معاون شهرسازی و معماری وزیر راه و شهرسازی با اشاره به هدف نهایی این اقدام دبیرخانه یادشده گفت: «در تمام دنیا مرز پرخطر بودن یك گودال ٢ تا ٢٥ متر است. یعنی گودالی كه بیشتر از این عمق داشته باشد پرخطر محسوب می‌شود اما در همین تهران، هم اینك گودال‌هایی را داریم كه حدود ٧ متر عمق دارد. هدف ما این است كه حداكثرعمق گودال‌های شهرهای ما هم به همین حد استاندارد برسد تا خطرات احتمالی ناشی از آنها كمتر و كمتر شود. به عبارتی هدف نهایی ما محدود كردن گودبرداری‌هاست.»
وی در پاسخ به این سوال كه درصورتی كه گودالی پرخطر تشخیص داده شود، در قبال آن چه باید كرد؟ گفت: چیزی كه مسلم است این است كه برخلاف تصور عامه مردم، هیچ چاره‌ای جز ساختن سازهای در آن وجود ندارد چرا كه اگر قرار به پركردن آن باشد نمی‌توان به یكباره با كامیون خاك آورد و به یكباره آن را پركرد بلكه باید آن را با لایه‌های خاك ١٥ سانتی و به شكل لایه لایه و تحت شرایط خاصی پركرد كه این كار هم واقعا كار دشوار و دراز مدتی است. به گفته وی ساختمان‌های بلند مرتبه نیمه كاره و گودهای بزرگ رها شده علاوه برخطرنشست زمین می‌توانند تاثیرات مخربی هم روی شبكه‌های زیرزمینی آب‌ها و چاه‌ها و قنات‌ها داشته باشند.
دبیر شورای عالی شهرسازی و معماری كل كشوردر پاسخ به این سوال كه عمر متوسط گودال‌ها چقدر است؟ نیز گفت: اگر از روش ایمن‌سازی «نیلینگ» در طول فرآیند حفر یك گودال استفاده شده باشد حداكثر عمر یك گودال ١٨ ماه تا ٢ سال است. گرچه ایمن بودن گودال‌ها در همین بازه هم جای بررسی و تامل دارد. حناچی اما در مورد تاثیر ابلاغیه جدید شهرداری برای كنترل نظارت برسازه‌های نیمه كاره و گودهای احداث‌شده گفت: هنوز در جریان چند و چون دقیق این ابلاغیه نیستم بنابراین نمی‌توانم در موردش اظهارنظر كنم.
راه‌حلی كه به آن اطمینانی نیست
محمد سالاری، رییس كمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر تهران نیز با ذكر اینكه ابلاغیه جدید شهرداری تهران راهكاری موقتی است گفت: براساس ابلاغیه جدید شهرداری، مهندسین ناظر موظفند درست بعد از تخریب بنا، مراتب را به دفاتر خدمات الكترونیك اعلام و درخواست پروانه ساخت كنند. ما معتقدیم كه حتی این نقطه صفر- صفر هم برای شهرو شهروندان می‌تواند خطرناك باشد و حتی شهر را زشت و آلوده كند.
وی در پاسخ به این سوال كه، پس با چه مكانیسمی می‌توان این مشكل را حل كرد؟ گفت: پیشنهاد ما صدور پروانه دومرحله‌ای است. به این معنا كه مالك برای اینكه حقش پایمال نشود، ابتدا درخواست ساخت وسازش را مطرح می‌كند و براساس قانون برای وی پروانه «شهرسازی» صادر می‌شود و حتی هزینه آن را نیز براساس مقدار تراكم و... می‌پردازد. بعد زمانی كه امكان آغاز ساخت و ساز ملكش را داشت یا موفق شد منابع مالی آن را تامین كند، درخواست پروانه «اجرایی یا ساختمانی» می‌كند و مهلت ساختش نیز از همان زمان محاسبه می‌شود. بدین‌ترتیب مالك، نه حقش پایمال می‌شود و نه ترس از باطل شدن پروانه دارد و مجبور نیست كه به شكل فوری سازه‌اش را تكمیل كند.
سالاری در خصوص وضعیت گودهای تهران نیز گفت: البته واقعیت امر این است كه با پیگیری‌های صورت گرفته از سوی ما، دیگر كمتر شاهد صدور «پیش پروانه» برای املاك دانه درشت و آغاز گودبرداری‌های بدون نظارت مهندس ناظر هستیم ولی با این وجود باید به فكر اقدامی اساسی بود.
رییس كمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهرتهران در پاسخ به این سوال كه آیا نظام مهندسی با اجرای ابلاغ شهرداری مخالف نیست؟ گفت: فكر نمی‌كنم نظام مهندسی هم مشكلی با این ابلاغیه داشته باشد چون برای آنها هم فرقی نمی‌كند كه نظارت‌شان را از چه مرحله‌ای آغاز كنند. مهم قانون و ابلاغیه‌های شهرداری است كه تا پیش از این مهندس ناظر را از مرحله فونداسیون‌ریزی مكلف به نظارت می‌كرده و الان از مرحله بعد از تخریب.
ستاد بحران، با نقشی مغفول مانده
اما چه كسی مسوول ایمن‌سازی گودها و ساختمان‌های نیمه‌كاره شهر تهران است؟ طبق ماده ٥٥ قانون شهرداری‌ها، به شهرداری‌ها اجازه داده شده است تا در هر نقطه‌ای كه احتمال بروز خطر وجود دارد، نسبت به رفع خطر اقدام كنند. شورای شهر هم مستند به همین ماده در بودجه سال‌های ٩٤ و ٩٥، رقمی را برای ایمن‌سازی این گودها برای شهرداری در نظر گرفته است.
براین‌اساس شهرداری تهران در مورد پركردن این گودها و موارد دیگر مقاوم‌سازی با هزینه مالك اقدام می‌كند و در مواردی كه مالك مشخص نیست هم در صورت وجود خطر با هزینه‌های شهرداری اقدام خواهد كرد. در مواردی این گودها چنان خطرناك هستند كه پای ستاد مدیریت بحران را نیز به پرونده آنها باز می‌كنند.
احمد صادقی، رییس ستاد بحران شهر تهران نیز در همین خصوص گفت: اگر موردی به ما گزارش شود كه براساس آن گودالی باعث ایجاد خطر یا بحران برای شهروندان شده یا احتمال این مساله می‌رود، ما از شهرداری مناطق می‌خواهیم تا مساله را بررسی كنند و طبق دستورالعمل‌های قانونی برای ایمن‌سازی آنها اقدام كنند. وی اما در عین حال تاكید می‌كند كه چنانچه حادثه‌ای رخ بدهد یا شرایط، بحرانی تشخیص داده شود، این نهاد هم به نوبه خود برای جلوگیری از بروز حادثه‌ای جبران‌ناپذیر ورود پیدا می‌كند.
اشكالات و اعتراض‌های ابلاغیه جدید شهرسازی
كارشناسان معتقدند كه طرح ابلاغی جدید شهرداری حتی در همان نگاه اول نیز با ابهاماتی روبه‌روست كه به آنها توجهی نشده است. به عنوان مثال این گروه بحثی یكسان دارند. به‌مدت زمان تاریخ اعتبار پروانه ساختمانی برای همه پروژه‌های ساختمانی با مقیاس مختلف اشاره می‌كنند.
آنها معتقدند در جایی كه زمان لازم برای احداث یك برج چندمنظوره حداقل دو برابر یك بنای مسكونی معمولی چند طبقه است، چرا باید مدت اعتبار پروانه ساختمانی آنها یكسان باشد؟ این عده معتقدند كه ممكن است در این میان، برخی برج‌سازی‌ها به دلیل برخورد عملیات گودبرداری با قنات‌ها یا ریزش در دیواره گود، دست كم دو سال فقط درهمان مرحله حفاری و فونداسیون متوقف شوند و عملا با اتمام مهلت اعتبار پروانه، ساخت‌وساز آنها تا زمان اخذ پروانه جدید متوقف شود كه این امر به معنای شكل‌گیری ساختمان‌های نیمه‌كاره یا گودهای معطل است.
همچنین آنها به مغفول ماندن دو بخش دیگر نیزاشاره می‌كنند. از دیدگاه آنها در پروژه عملیات ساختمانی بروز چهار عامل تعویض مهندس‌ناظر، تغییر نقشه، اضافه تراكم و عدم تامین منابع مالی كافی به توقف روند ساخت و ساز منجر می‌شود كه با ثبت برگه شروع عملیات ساختمانی در سامانه شهرسازی از سوی مهندس ناظر تا حد زیادی مرتفع خواهد شد. به این معنا كه تمامی تغییرات احتمالی در پروژه پیش از صدور پروانه ساختمانی باید تعیین‌تكلیف شوند.
اما در عین حال در صورتی كه مالك در زمان گودبرداری برای مدتی از ادامه كار به دلیل اتمام منابع مالی یا دیركرد در پرداخت وام از سوی بانك، به اجبار كناره‌گیری كند یا آنكه با سایر شركای خود با اختلاف مواجه شوند، ممكن است همچنان عملیات ساختمانی در مرحله گودبرداری با توقف روبه‌رو شود.
رها كردن گود برای مدت زمان هر چند محدود، باعث نفس كشیدن خاك و سست شدن دیواره‌ها می‌شود در نتیجه احتمال نشست خیابان و بروز حوادث بعدی را افزایش می‌دهد. اشكال دیگری كه این عده به این ابلاغیه می‌گیرند به مهلت آغاز و اتمام پروژه‌های ساختمانی برمی‌گردد. مطابق با ضوابط شهرسازی اعتبار زمانی در نظر گرفته شده برای آغاز عملیات ساختمانی (كه با ابلاغ بخشنامه جدید به بعد از تخریب بنا تا تراز صفر- صفر منتقل شده است) از زمان اخذ پروانه ساخت و ساز معادل ٢٤ ماه و برای تكمیل پروژه ساختمانی معادل ٤٨ ماه از تاریخ صدور پروانه در نظر گرفته شده است.
این محدودیت زمانی برای انواع پروژه‌های ساختمانی از ساخت و سازهای شخصی كوچك متراژ تا ساخت پروژه‌های بزرگ متراژ همچون مال‌ها (مجتمع‌های تجاری چندمنظوره) یكسان است، همین موضوع سبب می‌شود در پروژه‌های بزرگ مقیاس كه زمان بیشتری برای تكمیل و احتمالا تمدید مهلت اعتبار پروانه ساخت خود نیاز دارند، تعداد گودهای نیمه‌كاره با افزایش روبه‌رو باشند. به ویژه آنكه پروسه زمانی صدور و تمدید پروانه ساختمانی نیز طولانی‌مدت (٣ تا ٤ ماه) است.
هنوز هم آسفالت وصله پینه شده خیابان نشست كرده ضلع شمالی گود ایران زمین، به خوبی ترمیم نشده و ترك‌های برخی دیوارها نیز بازسازی نشده است و به قول یكی از ساكنین آن، هر بار كه اهالی از كوچه گذر می‌كنند، برای‌شان حادثه آن شب و صدای وحشتناك ناشی از نشست زمین و دلهره آن روزها، دوباره تداعی می‌شود. شاید مخلص كلام همان جمله‌ای باشد كه پیرزنی كه یكی از قدیمی‌ترین ساكنین این كوچه محسوب می‌شود، می‌گوید: آن شب كذایی برای ما به خیر گذشت.
ولی چه اطمینانی هست كه شبی دیگر، این حادثه در گوشه‌ای دیگر دوباره تكرار نشود و این‌بار تلفات جانی جبران‌ناپذیری را به دنبال نداشته باشد؟
سرنوشتی كه ممكن است در هر گوشه‌ای از این شهر ١٢ میلیونی و در هر یك از خیابان‌ها و خانه‌های اطراف گودهای پرخطری كه شاید امروز آمارشان از ٢ مورد هم بیشتر شده باشد، گریبانگیر شهروندان این شهر شود.
مشت نمونه خروار
یكی از جنجالی‌ترین گودهای تهران، گود مشهور به گود ایران زمین بود. همان گودی كه در سال ٩٢ باعث شكستگی لوله آب یكی از خیابان‌ها و نشت آب و در نهایت فرونشست زمین شد. حالا دكتر اقبال شاكری، رییس كمیته عمران شورای شهربا اشاره به آخرین وضعیت این پروژه و ایمن‌سازی این گود گفت: یكشنبه جلسه‌ای در همین زمینه تشكیل شد. این پرونده دو بعد دارد.
یك بعد آن بحث پروانه‌ای است كه برای آن صادر شده و مالك جدید آن یعنی وزارت نفت معتقد است كه باید طبق همان مجوز قبلی اجازه ساخت وساز داشته باشد و در مقابل شهرداری هم مدعی است كه باید این پرونده دوباره در كمیسیون ماده ٥ بررسی و تصمیم‌گیری شود و بعد دیگر آن ایمن‌سازی گودال یاد شده است.
وی در مورد اطمینان از ایمن بودن این گود گفت: گویا وزارت نفت پیمانكاری را برای بررسی وضعیت ایمنی و استحكام این گود استخدام كرده و وی نیز اعلام كرده كه این گود وضعیت خطرناكی ندارد و شرایط تحت كنترل است. اما با این وجود قرار شد برای اطمینان، ما از منطقه ٢ بخواهیم تا وضعیت گود را به شكل مكتوب به ما ارایه دهند.
اقبال شاكری همچنین در خصوص آخرین آمار گودال‌های تهران گفت: جدیدا سازمان نظام مهندسی آمار جدیدی را ارایه نداده است ولی كاهش نامه‌های درخواست این سازمان برای كنترل و ایمن‌سازی گودهای خطرناك به ما، نشان از كاهش تعداد گودهای پرخطر دارد.
