چرا تهران به سختی نفس می‌کشد؟
آلودگی هوا بحرانی است که در حال حاضر بسیاری از کشورهای جهان با آن مواجه هستند.
به گزارشتسنیم ، آلودگی هوا بحرانی است که در حال حاضر بسیاری از کشورهای جهان با آن مواجه هستند. آلودگی هوا فقط به بحث ترددها و رفت و آمد خودروها در سطح شهر مربوط نمی‌شود. وقتی با پدیده اینورژن یا وارونگی دما مواجه باشیم قطعا افزایش آلاینده‌ها را شاهد خواهیم بود.
آلودگی هوا با توجه به پیامدهای زیانبار خود به یکی از ملموس‌ترین معضلات زیست‌محیطی ایران و به خصوص تهران و چندین شهر دیگر تبدیل شده‌است. آمارها نشان می‌دهد که در روزهای تشدید آلودگی هوای تهران، شمار بیماران تنفسی تا 60 درصد افزایش می‌یابد. بیشترین عامل مرتبط با تشدید بیماری‌های سیستم قلبی، عروقی و ریوی، افزایش آلاینده‌های دی اکسید گوگرد، ذرات معلق و مونواکسید کربن است، به طوری که آلودگی هوا در تهران به طور متوسط موجب کاهش 5 سال از عمر تهرانی‌ها شده‌است.
صرفا آلودگی هوا مربوط به بحث ترددها نیست و ما روزانه چندین میلیون مترمکعب در تهران گاز مصرف می‌کنیم و هنگامی که امکان خروج این آلاینده‌ها در شهر نباشد، آلاینده‌ها جمع می‌شوند. کشور ما از سال 1350 دچار آلودگی هوا بوده است و هر شهری که به کلانشهر تبدیل شده در زمره شهرهای آلوده قرار گرفته است؛ اما در این مدت تصمیمات و تلاش‌های درستی برای مقابله با آلودگی هوا اتفاق نیافتاده تا اینکه در سال 79 برنامه‌ای برای کاهش آلودگی هوا طراحی شد که این برنامه 10 ساله تنها تا سال 84 اجرا شد.
آلودگی هوا چهارمین عامل مرگ‌ومیر در جهان است. طبق آمار، یک میلیارد و 400 میلیون نفر در جهان در معرض آلودگی هوا قرار دارند و سالانه در دنیا 3 میلیون نفر بر اثر عوارض مستقیم یا غیرمستقیم آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند که 90 %این آمار به کشورهای توسعه‌یافته مربوط است، در بررسی که در 12 کشور، 25 شهر و جمعیت 39 میلیونی انجام شده است، آمار مرگ‌ومیر در اثر آلودگی هوا 10هزار نفر بوده است.
اشکال کار کجاست؟
صنعت سیمان یکی از صنایعی محسوب می‌شود که همواره از آن به عنوان آلاینده محیط زیست یاد می‌شود. این صنعت اگرچه طی سال‌های اخیر با نوسازی تجهیزات و ماشین‌آلات خود سعی کرده استانداردهای زیست محیطی لازم را کسب کند، اما باز یکی از متهمان ردیف اول آلودگی هوا محسوب می‌شود. به ویژه در روزهایی که آلودگی هوای پایتخت نیز در وضعیت هشدار قرار می‌گیرد.
صنعت سیمان در دنیا سهم قابل توجهی در تولید گازهای گلخانه‌ای دارد. در حال حاضر صنعت سیمان ایران از دو طریق یعنی تولید سیمان‌های مخلوط مانند سیمان پوزولانی و استفاده از سوخت‌های جایگزین در جهت کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای حرکت می‌کند. نزدیک به یک سوم از کل صنعت سیمان جهان برای حرکت در جهت اجرای استراتژی کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای و مقابله با معضل جهانی گرم شدن زمین گام بر می‌دارد. این استراتژی به گونه‌ای است که ساخت‌وساز در کشورهای فقیر و محروم را دچار مشکل نکند.
صنعت سیمان در مجموع سهمی 5 درصدی در تولید آلودگی‌های کربن دی‌اکسید در سراسر جهان دارد که با این وجود به همراه فولاد و پالایشگاه‌ها جزء صنایع آلاینده در جهان به شمار می‌رود.
تمام دنیا به این موضوع رسیدند که برای کاهش آلودگی هوا باید از سوخت‌های غیر فسیلی در خودروها استفاده کرد، اما همچنان در کشور سوخت‌های غیر فسیلی جایگاه خود را پیدا نکرده است. در 10 سال گذشته مصوبات خوبی برای کاهش آلودگی هوا از جمله استفاده از موتورسیکلت‌های برقی و ارتقای سوخت به یورو 5 وجود داشته، اما به دلیل تحریم‌ها این مصوبات اجرایی نشده است.
از دیگر عوامل موثر بر آلودگی هواف ترافیک است. ترافیک به شلوغی ایجاد شده در اثر استفاده بیش از حد عابران پیاده، جانوران و وسایل نقلیه از خیابان‌ها گفته می‌شود. واژه ترافیک برای عبور اطلاعات و دیتاهای مخابراتی نیز کاربرد دارد. امروزه از این واژه بیشتر برای ازدحام وسایل نقلیه و مخابرات استفاده می‌شود. ترافیک از 2 جنبه بر سلامت انسان تأثیر می‌گذارد؛ استرسی که ترافیک ایجاد می‌کند و آلودگی هوای ناشی از ازدحام بیش از حد خودرو در یک منطقه که می‌تواند تأثیرات مخربی بر تمام اندام‌های بدن سیستم عصبی، ریه‌ها، قلب و گوارش بگذارد.
تحقیقات در هلند نشان داده است که حضور 90 روزه در شهرهای پرترافیک و آلوده می‌تواند باعث ایجاد تغییراتی در ژن‌های افراد مسن شود.
امروزه در نتیجه فعالیت‌های متعدد و گسترده انسانی (عمدتا مصرف بیش از اندازه سوخت‌های فسیلی) و تغییر کاربری سطح زمین، عوامل اقلیمی تغییر یافته‌اند؛ بدین معنی که نه تنها شرایط آب وهوایی دگرگون شده، بلکه بارش باران و وزش باد نیز از الگوهای پیشین پیروی نمی‌کنند. طی سال‌های اخیر حتی میانگین دمای سطح زمین نیز افزایش یافته، لایه ازون به عنوان لایه مهم حفاظت زمین در برابر اشعه ماورای بنفش خورشید نیز فرسایش یافته است. وقوع شماری از بلایای طبیعی مانند سیل، خشکسالی، طوفان، سونامی، زمین لرزه و زلزله در سال‌های اخیر و در نقاط مختلف جهان را به شدت و دامنه دخالت‌های انسانی در شرایط طبیعی زمین و جو پیرامون آن نسبت داده‌اند.
اینورژن یا وارونگی دما نیز گاهی به اشتباه وارونگی هوا خوانده می‌شود از جمله پدیده‌هایی است که در شرایط طبیعی هم احتمال تشکیل آن در برخی فصل‌ها (پاییز و زمستان) و در برخی مناطق وجود دارد، اما آنچه سبب اهمیت این پدیده به ویژه طی سال‌های اخیر شده، تعداد و شدت این پدیده به ویژه در مناطق شهری و صنعتی است.
اینورژن در شرایط کاملا طبیعی بیش از چند ساعت نمی‌پاید، اما پایداری آن بر فراز مناطق شهری و صنعتی بستگی به عوامل متعددی شامل قطر یا ارتفاع لایه هوای مهاجم، کاهش بار آلودگی، وزش باد، بارندگی و شدت فعالیت مراکز فشار (کم یا زیاد) پیرامون منطقه دارد.
به‌طور کلی آلودگى هوا باعث تحریک مجارى هوایى و تشدید آسم شده و هرچه میزان اوزون هوا بیشتر باشد، تعداد بیشترى از افراد مبتلابه آسم می‌شوند. در ضمن تماس درازمدت با آلودگى هوا باعث بروز برونشیت مزمن و آمفیزم می‌شود. آلودگى هوا با گاز رادون که ناشى از سوخت موتورهاى دیزىل و صنایع سنگن است نیز باعث سرطان ریه می‌شود. همچنین آلودگى هوا باعث مرگ‌ومیر حیوانات شده و براى گیاهان مرض است و علاوه بر آن باعث افزایش عفونت‌های تنفسى می‌شود. حتى آلودگى هوا اثرات غیر قابل جبرانی بر آثار باستانی و میراث فرهنگى دارد.
در برهه‌ای از زمان بهترین راهکار رفع آلودگی هوای تهران، انتقال پایتخت اعلام شد که قطعا هزینه‌های بسیار هنگفتی را به دولت و ملت تحمیل می‌کرد. شاید با هزینه کردن 20 تا 30 درصد از بودجه انتقال پایتخت، بتوان آلودگی هوای تهران را با راه‌حلی غیر از انتقال حل کرد.
برای حل معضل آلودگی هوا راهکارهای متعددی وجود دارد که می‌تواند مورد توجه قرار گیرد، از جمله آن‌ها می‌توان به داشتن مدل مدیریتی پویا با استفاده از الگوی توسعه پایدار شهری و تجربیات کشورهای دیگر جهت کاهش آلودگی هوا، تقویت بخش‌های علمی و پژوهشی و اجرای تحقیقات کاربردی، آموزش و توسعه فرهنگ محیط زیست در سطوح مدیریتی و جامعه جهت افزایش مشارکت در کاهش آلودگی هوا، تقویت بخش‌های غیردولتی جهت اجرای مسئولیت‌های کاهش آلودگی هوا، گسترش و بهبود سیستم حمل‌ونقل عمومی تلفیقی، گسترش وسایل نقلیه عمومی به ویژه مترو و فرهنگسازی استفاده از این وسایل و الزام خودروسازان به پیروی از استانداردهای روز، مدیریت یکپارچه پایش و فعالیت‌ها توسط مراجع ذی‌صلاح، مدیریت ترافیک و توسعه فرهنگ صحیح رانندگی، منطقی کردن قیمت حامل‌های انرژی، ایجاد و توسعه زیرساخت‌ها به خصوص سیستم‌های الکترونیک شهری، استفاده از سیاست‌های تشویقی مانند تشکیل صندوق محیط زیست برای کمک به کاهش آلودگی هوا، استفاده از سیاست‌های بازدارنده مانند برخورد با تولید و توزیع‌کنندگان حامل‌های انرژی باکیفیت پایین اشاره کرد.
بر اساس آخرین اندازه‌گیری‌های انجام‌شده میزان آلاینده‌هاى سرطان‌زای شناخته شده بنزین در هواى تهران بیشتر از 10برابر استانداردهاى اتحادیه اروپا است. گفته می‌شود هر دقیقه تنفس در تهران برابر با 9 نخ سیگار کشیدن است.
با وجود آمارهایی که از مقایسه میزان آلاینده‌ها با استانداردهای جهانی صورت می‌گیرد، دور از واقعیت نیست اگر اصلی‌ترین مشکل زیست‌محیطی کلانشهرهای کشور به خصوص تهران را مسأله آلودگی هوا بدانیم. میلیون‌ها انسان در طول روز از هوای بسیار آلوده تنفس می‌کنند و در صورت ادامه وضعیت رشد منابع تولید آلودگی، دور نیست زمانی که این مسأله به یک فاجعه بشری تبدیل شود.
همه ما باید تلاش کنیم کمترین انتشار آلودگی صورت گیرد که امروزه با اقداماتی چون تعطیلی مدارس و علت‌یابی این موضوع سعی داریم انتشار آلودگی را کاهش دهیم که این راهکار بیشتر به یک مسکن می‌ماند تا یک درمان قطعی.
