غلبه تفکر خودرومحوری در مدیریت شهری تهران

پلازای میدان ولیعصر نمادی از تفکر خودرومحور شهرداری تهران است. بردن شهروندان به زیر زمین به این معناست که تردد خودرو از انسان‌ها اهمیت بیشتری دارد و با این کار به مردم بی‌احترامی کردند. جالب است که این فاجعه با شعار شهر انسان‌محور انجام شده است! با این وجود باز هم در طراحی میدان به بار ترافیکی هیچ توجهی نشده است.

میدان‌های زیرزمینی از نظر مدیریت بحران دارای مسائل پیچیده‌ای هستند که به آنها فکر نشده است. در صورت بروز حادثه، این میدان‌های زیرزمینی قابل کنترل نبوده و در بحث امداد و نجات و تخلیه اضطراری، دارای نقاط ضعف اساسی هستند. این در حالی است که در شهر تهران فرونشست زمین به شدت جدی است و سالانه ۳۰ سانتی‌متر فرونشست داریم که رکوردی در دنیا به شمار می‌آید و در حقیقت نشست زمین، واکنشی به ساخت‌و سازهای بی‌رویه است.

بردن انسان‌ها به زیر زمین، بازی با جان آنها است. هرقدر هم که بنا از نظر سازه‌ای محکم باشد، باز هم مدیریت بحران لازم لحاظ نشده است. در سایر کشورها، وقتی یک‌بیستم این حد فرونشست رخ می‌دهد، اقدام به تخلیه می‌کنند، اما در تهران کسی به روی خود نمی‌آورد.

یکی از پیامدهای منفی زیر زمینی کردن فضاهای عمومی، تهدید سلامت شهروندان است. مردم تهران همین حالا نیز از کمبود ویتامین دی و نور آفتاب رنج می‌برند و در خطر هستند که یکی از دلایل اصلی آن، نبود فضای عمومی کافی در شهر برای توقف مردم است.

در میدان هفت‌تیر در حال انجام پروژه‌ای هستند که ماهیت آن مشخص نیست و به خیال خود دارند از ظرفیت‌های مترو استفاده می‌کنند. ایده اصلی این است که ما زمین را به خاطر میدان سوراخ کردیم، حال ادامه و گسترش دهیم و مردم را زیر زمین ببریم تا باز هم خودروها آسان‌تر، تردد کنند و این لانه مورچه را گسترده‌تر کنیم! این سرنوشتی است که سایر میدان‌های تهران همچون ونک، هفت‌تیر و آزادی نیز به آن دچار خواهند شد.

طراحی میدان انقلاب نیز سطحی است. به نظر می‌رسد این طرح فقط تغییر نماد وسط میدان است و در شأن میدان انقلاب که در تاریخ تهران نقش مهمی دارد، نیست. هرچند در تهران چیزی به نام میدان در معنای تخصصی وجود ندارد و مکان‌هایی که با این نام شناخته می‌شوند، در واقع فلکه عبوری هستند. بر اساس طراحی شهری، میدان فضای عمومی است که مردم در آن حضور موثر دارند. به عنوان نمونه نقش جهان یک میدان است، چراکه کارکردهای مردمی داشته و مکث و سکون در آن رخ می‌دهد.

سولماز حسینیون - متخصص طراحی شهری