جذب سرمایه با حذف مالیات

مناطق آزاد بر اساس این اعتقاد شکل گرفته‌اند که سرمایه موتور رشد و توسعه اقتصادی یک کشور است.

هدف‌های اصلی از ایجاد این مناطق در بسیاری از کشورهای در حال توسعه عبارتند از: ایجاد اشتغال، توسعه صادرات، جذب و تشویق سرمایه‌های خارجی، ایجاد درآمد ارزی، انتقال فناوری، توسعه منطقه‌ای و برپایی نمایشگاه‌ها. از منطقه آزاد تعاریف گوناگونی ارائه شده‌ است و تعریف‌های ارائه شده توسط کشورها لزوما یکسان نبوده‌ است.
مناطق آزاد معمولا مناطق صنعتی با انگیزه‌های خاصی هستند که برای جذب سرمایه‌گذاران خارجی راه‌ اندازی می‌شوند. بانک جهانی در تعریف خود از این مناطق عنوان می‌کند که منطقه آزاد تجاری قلمرو معینی است که اغلب در داخل یا مجاورت یک بندر واقع شده ‌است و در آن تجارت آزاد با سایر نقاط جهان مجاز شناخته می‌شود.
در واقع می‌ توان گفت منطقه آزاد ناحیه‌ای از قلمرو کشور است که خارج از محدوده قانونی، اداری و فیزیکی تأسیسات گمرکی قرار دارد، ورود و خروج سرمایه و سود به آن و جابه‌جایی نیروی کار متخصص در منطقه به‌راحتی صورت می‌گیرد، کالاها و موادی را که منع قانونی نداشته باشند می‌توان بدون هرگونه مانع گمرکی، ترانزیت یا در انبارهای آن نگهداری کرد یا در کارخانه مستقر در آن تغییر شکل داده و به کالاهای دیگر تبدیل کرد.
این تولیدات بیشتر جهت‌گیری صادراتی دارند و در صورتی که به کشور میزبان وارد شوند، شامل مقررات و قوانین گمرکی آن کشور خواهند شد.

تاریخچه مناطق آزاد در جهان
اگر به تاریخچه مناطق آزاد نگاهی بکنیم، متوجه می‌شویم در حقیقت روم و یونان نخستین بنیان‌گذاران چنین مناطقی بودند. در حقیقت، نخستین بنادر آزاد شناخته‌شده جهان مناطق محصور با دیوارهای دفاعی بودند که در بنادر چالش و پیرائوس یونان بنا شده بودند.
قدیمی‌ترین بندر آزاد جهان که به‌طور مشخص برای حجم دادوستد ساخته شده بود، بندر آزاد رومی‌ها واقع در جزیره دلاس در دریای اژه بود که با هدف افزایش حجم مبادلات تجاری بین مصر، یونان، سوریه، شمال آفریقا، آسیا و روم تأسیس شده بود و تمام دادوستدها در آن بدون دریافت حقوق گمرکی انجام می‌شد.
پس از این به بنادر دیگری نظیر جنوا، ونیز و جبل‌الطارق در ایتالیا و اسپانیا می‌رسیم که وظایف آنان درست همانند بندر آزاد دلاس در روم قدیم بود. اما باید گفت نخستین پیشگام حقیقی مناطق تجارت آزاد در دنیای امروز بندر آزاد هامبورگ است که در سال 1888 پایه‌گذاری شد. به این بندر برای تولید امتیازات خاصی اعطا شده‌بود به شرط آن‌که با صنایع داخلی کشور به رقابت برنخیزد و به‌طور مستمر در جهت صادرات حرکت کند.
از آن پس، مناطق تجارت آزاد بسیار زیادی در سراسر جهان به وجود آمدند. در ایالات متحده آمریکا تا تصویب لایحه مناطق تجارت در سال 1934 منطقه تجارت آزاد وجود نداشت، اما تا سال 1982 در این کشور 68 منطقه آزاد تجاری فعال ایجاد شده‌بود؛ حجم مبادلات این بنادر و مناطق آزاد یک درصد از کل حجم تجارت خارجی آمریکا را شامل می‌شد.
تأسیس مناطق آزاد و تجاری-صنعتی یکی از روش‌های رایج برای جذب سرمایه‏‌های بین ‌المللی محسوب می‌شود که در بسیاری از کشورهای مختلف توسعه‌‏یافته و در حال توسعه برای ارتباط با اقتصاد بین‌‏المللی و بهره‏مندی از مزایای اقتصاد آزاد ایجاد می‌شوند.

عملکرد مناطق آزاد در کشورهای منتخب
کشورهایی که تأسیس مناطق آزاد را به ‏عنوان راهکاری برای ارتقای صادرات و رشد اقتصادی انتخاب کرده‌اند، به درجات متفاوتی از موفقیت در تحقق اهداف مربوط به تأسیس این مناطق دست یافته‏ اند. در این میان کشورهای چین، سنگاپور، مالزی، کره‏ جنوبی، امارات و ترکیه از کشورهای مطرح موفق در ایجاد مناطق آزاد به شمار می‌روند، اما موضوع مشوق‏ های مالیاتی در حوزه مالیات‏های مستقیم مناطق آزاد یکی از نقاط قابل بررسی در کشورهای منتخب است.
در مناطق آزاد ترکیه، درآمد حاصل از فعالیت‏ های تولیدی از پرداخت مالیات معاف و در اندونزی درآمد شرکت‌ها حاصل از فعالیت خاص مشمول مالیات با نرخ کاهشی است.
این در حالی است که در اغلب کشورهای عربی از جمله امارات متحده عربی، کویت، مصر، قطر و عمان نیز معافیت‏ ها مدت‏ دار (از حداقل پنج سال تا حداکثر 20 سال) بوده و امکان تمدید آن برای یک دوره وجود دارد. ضمن این‌که در کشورهایی نظیر کره‏ جنوبی، تونس، کنیا و غنا که در ابتدا معافیت‏ های مدت‏ دار آن‌ها اعمال می‏ شد، بعد از مدتی تخفیف مالیاتی یا نرخ‏ های کاهش را جایگزین معافیت کردند.
برخی دیگر از کشورها مانند اسپانیا و لهستان نیز فقط از تخفیف مالیاتی و اعتبارات مالیاتی برای سرمایه‏ گذاری یا سرمایه‏ گذاری مجدد در مناطق آزاد استفاده می‌کنند. در این بین چین ترکیبی از مشوق‏ های مالیاتی شامل معافیت مدت‏ دار و سپس تخفیف مالیاتی و امکان تمدید آن و اعتبار مالیاتی درصورت سرمایه‏ گذاری مجدد را برای مناطق آزاد پیش‌بینی کرده‌ است.
این در حالی است که در کشورهای اروپایی معمولا مشوق مالیاتی نسبت به سایر نقاط جهان، کمتر و در حوزه‏‌های محدودتری به‌کار می‌رود؛ البته در دهه اخیر در برخی از کشورهای اروپایی نیز حذف یا کاهش مشوق ‏های مالیاتی خاص مناطق آزاد در پیش گرفته شده است.
برای مثال، کشوری مانند ایرلند از سال 2005 نرخ مالیات در منطقه آزاد را به نرخ رایج در سایر مناطق افزایش داد، پرتغال نیز در حال همگراسازی نرخ مالیات در مناطق آزاد به نرخ مالیات رایج است ضمن این‌که این کشور اعطای معافیت مالیات بر شرکت‌ها برای شرکت‌های خارجی در منطقه آزاد را نیز مشروط به تحقق شرایط مدنظر از سوی آن‌ها قرار داده است.
در کشوری مانند فنلاند هم هیچ امتیاز مالیاتی در حوزه مالیات مستقیم در مناطق آزاد به‌کار نمی‌رود، اما در تایلند مشوق‏ های مالیاتی خاصی برای مناطق آزاد اعمال نمی‌شود، بلکه کل تایلند به سه منطقه بر حسب توسعه‌یافتگی تقسیم شده و مشوق‏ های مالیاتی باتوجه به سطح توسعه‌‏یافتگی مناطق به‌کار می‌رود.
بنابراین مناطق آزاد نیز برحسب این‌که در کدام منطقه از تایلند قرار می‏ گیرند، امکان بهره‏ مندی از مشوق‏ های خاص آن مناطق را دارند. از این‏ رو، مناطق آزادی که در منطقه یک تایلند قرار دارند، از مشوق‏ های محدودتری در مقایسه با سایر مناطق مستقر در منطقه 2 و 3 برخوردار هستند. بنابراین صرف این‌که یک منطقه جزو مناطق آزاد است، نمی‏ تواند مشوق‏ های گسترده‏ تر داشته باشد.
مالیات بر ارزش‏ افزوده
مشوق‏ های مالیات بر ارزش افزوده که در مناطق آزاد اعمال می‌شود نیز در کشورهای مختلف متنوع است. بر اساس این گزارش در بسیاری از کشورها از جمله چین، رومانی، ترکیه، هند، تایلند، تونس، مراکش، کلمبیا، جمهوری چک و نیجریه، عرضه کالاها و خدمات از سایر مناطق کشور به مناطق آزاد به منزله صادرات در نظر گرفته شده و برای آن‌ها نرخ صفر مالیاتی به‌کار می‌رود.
این در حالی است که در برخی کشورها، ورود یک‌ سری کالاها از سایر کشورها به مناطق آزاد تجاری با در نظر گرفتن شرایطی خاص معاف از مالیات بر ارزش ‏افزوده می‌شوند. برای مثال در کره‏ جنوبی برای واردات کالاهای سرمایه‏ ای، در چین برای کالاهایی که در خود منطقه آزاد به مصرف برسند، در کلمبیا برای کالاهای سرمایه‏ ای، تجهیزات و ماشین‏ آلاتی که به مدت طولانی در منطقه باقی بمانند و در نیجریه برای برخی کالاهای خاص معافیت مالیات بر ارزش‏ افزوده اجرا می‌شود. در تعدادی از کشورها نیز معافیت برای واردات از سایر کشورها با جهت‏ دهی تولیدی اعمال شده ‌است.

منبع: روزنامه آسمان آبی