◄ ضرورت اخذ هزینه‌های جانبی حمل و نقل برای کاهش تصادفات

وبلاگ عباس قربانعلی بیک-رهبر معظم انقلاب در بخش پایانی بیانات خود در مراسم دانش آموختگی دانشجویان دانشگاه علوم انتظامی در تاریخ 26/6/96 به نکات مهمی به شرح زیر در خصوص حوادث جاده­ ای اشاره فرمودند:

یک مسئله‌ی اساسی این است که نقاط حسّاس را، نقاط ضعف را، جستجو کنید و پیدا کنید. فرض بفرمایید قضیّه‌ی جادّه‌ها را و تصادفهایی که در جادّه‌ها پیش می‌آید. سهم نیروی انتظامی در جلوگیری از حوادث جادّه‌ای چقدر است؟ این را باید بررسی کرد. البته عوامل گوناگونی و دستگاه‌های مختلفی در این زمینه سهم دارند؛ سهم نیروی انتظامی، سهم وزارت راه، سهم دستگاه‌های گوناگونِ صنعتیِ دیگر در این حادثه چه اندازه است؟ کاری کنیم که مردم عزیز ما این بخش حادثه‌خیز و تلخ و دردناک را در زندگی خود نداشته باشند.

وزیر محترم کار نیز در همایش یادبود قربانیان حوادث رانندگی در تاریخ 13/7/96 با اشاره به برخی آمارهای موجود فرمودند: نسبت جنسی متوفیان حوادث رانندگی به این شکل است که 77 درصد متوفیان مرد و 23 درصد زن هستند که میانگین سنی آنها 38 سال است از این رو باید به این موضوع توجه ویژه‌ای داشت چرا که بخش بزرگی از زنان بی‌سرپرست کشور قربانیان حوادث رانندگی هستند 43 درصد از 21 هزار معلول نخاعی تحت پوشش سازمان بهزیستی به واسطه سوانح رانندگی دچار معلولیت نخاعی شدند. سردار مهری رئیس پلیس راهور ناجا نیز در این مراسم گفتند: طی ۱۸ سال اخیر بیش از ۴۵۹ هزار نفر بر اثر سوانح ترافیکی در ایران جان خود را از دست داده و ۴.۵ میلیون نفر مصدوم شده‌اند.

با نگاهی به رسانه ها با کلید واژه سوانح و تولید ناخالص ملی، گزارشات و اخبار متعددی در مورد نقش تصادفات، در تباه نمودن تولید ناخالص ملی یافت می‌شود و فقط برای تصادفات جاده ای بر اساس نظرات موجود سالانه بین 4% تا 7% از تولید ناخالص ملی کشور در این بخش تباه می‌شود.

برای لمس بهتر اهمیت این عدد به فرمایشات جناب آقای دکتر نوبخت در تاریخ 28/9/95 در مجلس شورای اسلامی درخصوص الزامات رشد 8% در برنامه ششم اشاره می‌شود که سرمایه گذاری سالانه مورد نیاز برای تحقق آن را 734 هزار میلیارد تومان اعلام کردند که با احتساب ارزش 4000 توان برای هر دلار به عدد 183 میلیارد دلار بالغ می‌شود که با اعداد اعلام شده سایر متخصصان و صاحب نظران نزدیک است.

با احتساب 16000 کشته در جاده ها و خیابان‌های کشور (که چندین برابر آن زخمی باید منظور گردد) و منظور نمودن سهم 4% برای خسارات اقتصادی تولید ناخالص داخلی از تلفات جاده ای ملاحظه میگردد به ازاء کشته شدن هر نفر در تصادفات نزدیک 6 میلیون دلار به اقتصاد کشور خسارت وارد میشود و چنانچه سهم 7% را برای خسارات مربوطه در نظر بگیریم خسارت وارد شده به قریب به 10 میلیون دلار خواهد رسید.

این هزینه‌­ها و هزینه­‌های آلودگی هوا، ترافیک و ... در جهان امروز با عنوان هزینه جانبی حمل و نقل (External Cost) معرفی میشوند که کل جامعه در تحمل این خسارات مشارکت دارند. در سال 2014 نسخه نهایی کتاب مرجع هزینه جانبی حمل و نقل به سفارش اداره کل حمل و نقل اتحادیه اروپا و توسط Ricardo-AEA تهیه و در آن روش محاسبه هفت حوزه اصلی هزینه جانبی حمل و نقل (ترافیک، تصادفات، آلودگی هوا، آلودگی صوتی، گرم شدن زمین، بخشهای بالادستی و پایین دستی و تخریب زیرساخت) تشریح شده است.

سیاست‌های اعمالی منجر به بالا رفتن سهم بخش ریلی ژاپن به ٣۴% در مقابل ١٠% فرانسه شده و در آمریکا موجب شده سهم بار ریلی در سال 2007 به 43% در مقایسه با سهم 31% برای کامیون برسد (مطالعات MIT در سال2011).  

در این راستا دو پیشنهاد وزیر محترم کار مبنی بر توجه بیمه ها به خطرپذیری رانندگان برای تعیین حق بیمه و بررسی 50 هزار تصادف توسط کارشناسان در شناسایی و کاهش عوامل این خسارات بزرگ ملی بسیار موثر بنظر می‌رسد.