◄ زلزله خاموش می‌تازد و ما هیچ!
تلفات نیروی انسانی بدترین پیامد هر تصادف می‌باشد و متأسفانه آمار این تلفات بسیار نگران کننده است. تصادفات که اغلب هزینه سرسام‌آور و گاهی غیرقابل جبران به جامعه تحمیل می‌کند، با اتلاف سرمایه‌های ملی، اثرات زیان‌باری را بر توسعه کشورها به‌خصوص کشورهای با درآمد کم و متوسط و در حال توسعه برجای خواهد گذاشت. علاوه بر این، متزلزل شدن نهاد خانواده‌ها در اثر کشته شدن نیروی کار یا اعضای خانواده، به عنوان پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی (مستقیم و غیرمستقیم) تصادفات رانندگی به حساب می‌آید.
وبلاگ محمد حسین زال نژاد * : متاسفانه در ماههای گذشته حوادثی ناگوار باعث اندوه خاطر و تأسف ایرانیان شد و در صفحات اجتماعی و جراید و رسانه‌ها شاهد پیام‌های تسلیت و ابراز همدردی بودیم. در همین سال ۱۳۹۶ در حادثه سیل آذربایجان شرقی ۴۶ نفر، در انفجار معدن یورت استان گلستان ۴۰ نفر، در حادثه تروریستی حرم امام و مجلس ۱۷ نفر، در حادثه نفتکش سانچی ۳۰ نفر و در حادثه زلزله کرمانشاه ۶۲۰ نفر از عزیزانمان جان خود را از دست دادند. حوادثی این چنینی که موجب کشته و مجروح شدن هموطنانمان گردیده، خسارات شدیدی وارد نموده که جبران برخی خسارات امکان پذیر نیست.
اگر از این حوادث بگذریم زلزله خاموش را چگونه دریابیم؟!
ما چقدر به حوادث رانندگی و تلفات و مصدومان برجای مانده از تصادفات جاده‌ای توجه داریم؟! آیا می‌دانید در طول ماه‌ها و سال‌های گذشته چند نفر از ایرانیان در تصادفات جاده‌ای کشته و مجروح و معلول شده‌اند؟! آیا می‌دانید که هر تصادف جاده‌ای و کشته و مجروح شدن هر انسان چه خسارات و اثرات زیان‌باری از لحاظ اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی بر جامعه وارد می‌کند؟! آیا می‌دانید در هر روز و ساعت چند نفر از عزیزانمان جان خود را در جاده‌های کشور از دست می‌دهند ؟!
تلفات نیروی انسانی بدترین پیامد هر تصادف می‌باشد و متأسفانه آمار این تلفات بسیار نگران کننده است. تصادفات که اغلب هزینه سرسام‌آور و گاهی غیرقابل جبران به جامعه تحمیل می‌کند، با اتلاف سرمایه‌های ملی، اثرات زیان‌باری را بر توسعه کشورها به‌خصوص کشورهای با درآمد کم و متوسط و در حال توسعه برجای خواهد گذاشت. علاوه بر این، متزلزل شدن نهاد خانواده‌ها در اثر کشته شدن نیروی کار یا اعضای خانواده، به عنوان پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی (مستقیم و غیرمستقیم) تصادفات رانندگی به حساب می‌آید.
روزانه حدود 3500 نفر در اثر تصادفات رانندگی در سراسر جهان جان خود را از دست می‌دهند. این رقم فاجعه‌بار در سال به حدود یک میلیون و 300 هزار نفر رسیده که با ادامه این روند پیش‌بینی می‌شود در سال 2020 به رقم یک میلیون و 900 هزار نفر خواهد رسید. تلفات ترافیکی در ایران بسیار بالاتر و بحرانی‌تر از میانگین جهانی است. درصد تلفات راه‌ها در ایران حدود 2 درصد تلفات راه‌ها در جهان و حدود 1.5 برابر میانگین تلفات جهانی راه‌ها را تشکیل می‌دهد. ایران جزو 10 کشور نخست دارای بیشترین تعداد تلفات رانندگی بوده که از لحاظ شاخص نسبت تلفات به 100 هزار نفر جمعیت جزو هفت کشور اول جهان است. شاخص مرگ و میر به ازای هر 10 هزار خودرو در دنیا 9 نفر است ولی در ایران 35 نفر بوده و شاخص تعداد کشته به ازای هر 100 هزار نفر جمعیت در ایران 20 نفر است که هشداری بسیار جدی است.
بر اساس گزارشات سازمان پزشکی قانونی کشور، تصادفات رانندگی، این زلزله خاموش، در ۹ ماهه اول سال ۹۶ تعداد 12 هزار و 803 نفر کشته و 263 هزار و 315 نفر مصدوم، در سال ۹۵ تعداد ۱۵ هزار و ۹۳۲ نفر کشته و ۳۳۳ هزار و 71 نفر مصدوم، در سال ۹۴ تعداد ۱۶ هزار و ۵۸۴ نفر کشته و ۳۱۳هزار و 71 نفر مصدوم و حد فاصل سال‌های ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۵ تعداد ۲۵۴هزار و ۳۶۴ نفر کشته و 3 میلیون و 559 هزار و 589 نفر مصدوم بر جای گذاشته است.
به عبارت دیگر، در تصادفات جاده‌ای سال 1395 به طور متوسط در هر ماه 1328 نفر کشته و 27هزار و 756 نفر مصدوم یعنی 44 نفر در هر روز کشته و 913 نفر در روز مصدوم شده‌اند. توجه به آمار 9 ماهه اول سال 1396 پس از 6 سال سیر نزولی زنگ خطری جدی را به صدا در آورده و نگرانی‌ها را بیشتر نموده است. به طوری‌که به طور متوسط در هر ماه 1423 نفر کشته و 21هزار و 943 نفر مصدوم و در هر روز 46 نفر کشته و 954 نفر مصدوم شده‌اند.
علاوه بر این در آمار فوق تفاوت‌های آمار واقعی و رسمی را نیز لحاظ کنید. نگاهی به این آمار نشان از وقوع زلزله‌ای خاموش در کشورمان است که نیاز به عزم و همت همگانی برای برون رفت از این فاجعه انسانی است.
اما ما چه کردیم ؟!
ما !! ما هیچ !! ما نگاه ! ما همچنان سرعت! ما سبقت! ما شانه خاکی! ما اس‌ام‌اس حین رانندگی! ما کورس خیابانی! ما بگاز بگاز! ما خسته و خواب آلود در رانندگی! ما ویراژ !
با توجه به اینکه هر روز در جاده‌های کشور، یک سانچی غرق می‌شود ولی چرا کسی هر روز تسلیت نمی‌گوید؟ چرا کسی پیام ابراز تاسف و ناراحتی نمی‌فرستد؟ چرا در صدا و سیما هر روز این فاجعه پوشش داده نمی‌شود؟ چرا صفحات کاربران فضای مجازی سیاه نمی‌شود و پست‌های تسلیت برای لایک خوردن بارگذاری نمی‌شود؟ چرا کسی به خودش نمی‌گیرد؟ چرا کسی کاری نمی‌کند؟ چرا نسبت به جان هموطنانمان بی‌تفاوت هستیم؟ و سوال‌های بسیاری که تاکنون بی جواب مانده است.
ما باید به روش‌های جدیدتری برای کاهش مرگ و میر و تصادفات فکر کنیم، هر روز غفلت به قیمت کشته و مجروح شدن تعداد زیادی از عزیزانمان تمام خواهد شد. اصول مدیریت ایمنی، زیرساخت‌ها، خودروهای ایمن، رفتار ایمن کاربران و امداد و درمان در بخش حملونقل و ترافیک کشور نیاز به اصلاح و بازنگری دارد. مقوله ترافیک صرفاً مهندسی نبوده بلکه یک مقوله اجتماعی فرهنگی است چرا که یک انسان از زمانی که راه رفتن را می‌آموزد درگیر جریان ترافیک و جابجایی می‌شود که اهمیت فوق العاده موضوع را نشان می‌دهد. یک انسان باید از بدو کودکی اصول رفت و آمد در خیابان و کوچه را بیاموزد و با قوانین ابتدایی تردد آشنا شود. برخی قوانین ترافیکی کشور نیاز به بازنگری داشته، خودروهای غیرایمن باید از چرخه ترافیک خارج شده و راه‌ها و خیابان‌ها استانداردسازی و مهندسی شوند.
بنابراین اگر تصادفات را به سان چشمه آلوده فرض کنیم باید دو راهبرد را در دستور کار قرار دهیم. راهبرد اصلاح و درمان و راهبرد پیشگیرانه. به عبارتی دیگر جامعه همزمان با اصلاحات زیرساختی و اقدامات فنی مهندسی جهت درمان و اصلاح وضع موجود نسبت به پیشگیری از تسری آلودگی بین دیگر افراد جامعه از طریق آموزش و فرهنگ سازی و به روز نمودن قوانین باید گام بردارد. بدین منظور راهکارهای ذیل به مجموعه مدیریتی حملونقل و ترافیک کشور پیشنهاد شده تا مورد بهره‌برداری مفید قرار گیرد:
- استانداردسازی راه‌های درون و برون شهری بر اساس شاخص‌های موثر منطقه ای و عملکردی
- تدوین و آموزش کتاب ترافیک و حقوق شهروندی با رویکرد آموزش مبانی و الفبای ترافیک و فرهنگ ترافیک برای هر نوع کاربر ترافیکی در سیستم آموزش عمومی و عالی کشور
- اصلاح روند آموزش در آموزشگاه‌های رانندگی با افزایش مدت دوره و سختگیری بیشتر و افزایش سن گواهینامه از 18 به 20 سال و نظارت بر عملکرد آموزشگاه‌ها با بررسی محل اخذ گواهینامه رانندگان متخلف و مقصر در تصادفات.
- تدوین مقررات اولیه حرکت عابر پیاده در معابر و اعمال جریمه از طریق کارت ملی هوشمند و اثر انگشت
- تدوین مفاد و مقررات تشویقی بیشتر در کنار تنبیهات و جرایم توسط پلیس
- انعکاس نتایج و آثار بی‌توجهی به فرهنگ و مقررات ترافیک، به‌خصوص آثار زیانبار تصادفات در فضای جامعه از طریق رسانه‌های سمعی، بصری، جراید و تریبون‌ها جهت ایجاد موج رسانه‌ای و فرهنگی کاهش تصادفات و تلفات
- تدوین مقررات مالکیت خودرو و شرایط داشتن گواهینامه رانندگی و محدودیت در رانندگی با ایجاد محدودیت و محرومیت برای رانندگان با سابقه بد در تخلفات و تصادفات رانندگی
- آموزش و فرهنگ محور نمودن تنبیهات متخلفان و مجرمان تصادفات رانندگی در روند رسیدگی در دستگاه قضایی
- ایجاد الزام در دستگاه‌های اجرایی مبنی بر بهره‌گیری از کارشناسان ترافیک جهت تصمیم‌گیری در خصوص مسایل حملونقل و ترافیک.
*کارشناس ارشد برنامه‌ریزی حملونقل و مدرس دانشگاه
