◄ نقدی بر وضعیت ناوگان حمل‌ونقل کشور و فرایند پس از تولید آن

وجود 21 میلیون دستگاه خودرو و حدود 11 میلیون دستگاه موتورسیکلت شماره گذاری شده و شاید 8 میلیون دستگاه خودرو و موتورسیکلت و انواع وسیله نقلیه در شیوه های دیگر حمل ونقل و فعالیت عمرانی یا معدنی یا غیر آن که بدون شماره هستند، عدد 40 میلیون وسیله نقلیه را نشان می دهد. 

نگارنده در کتاب «برنامه راهبردی زنجیره تامین تجهیزات حمل ونقل» که توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت در سال 1393 با همکاری دانشگاه شهید بهشتی چاپ شده (که با عنوان فوق جزئیات قابل استخراج آن در اینترنت موجود است) به تفصیل در این حوزه قلم زده است.

اما یک نکته بسیار مهم در این زمینه، صلاحیت ناوگان برای بهره برداری درکلیه شقوق است. در این راستا به طور مشخص در حمل ونقل جاده ای و شهری طی سه سال و نیم مسئولیت در مسند مدیرکل حمل ونقل شهری و عمومی سازمان شهرداری ها و دهیاری های وزارت کشور مبحث معاینه فنی و ساختارمند کردن آن در دستور کار قرار گرفت. طراحی و پیاده سازی سیمفا (سامانه یکپارچه معاینه فنی ایران) با محوریت اتحادیه سازمان های حمل ونقل همگانی کشور (که عضویت و ریاست هیات مدیره آن طی سه سال بر عهده اینجانب بود) دستاورد بزرگی برای کشور در جهت ارتقای صلاحیت ناوگان به حساب می آید.

معاینه حدود 10 میلیون خودروی سبک و سنگین و موتورسیکلت در سال 96 که دو برابر سال قبل بود و کاهش تصادفات و سوانح ترافیکی ناشی از این مهم (که برآورد می شود 1500 کشته و 30 هزار مصدوم ناشی از آن کاهش یافته باشد) از دستاوردهای این دوران است. همچنین ساماندهی معاینه ناوگان دوگانه سوز و موتورسیکلت ها و تصویب قانون هوای پاک در مجلس و تصویب نامه های متعدد در دولت برای ارتقای معاینه فنی (قیمت، کیفیت، کمیت و نظارت) ضمن به میدان آوردن منتقدان آن به ویژه پلیس راهور، سازمان محیط زیست، وزارت صمت، سازمان ملی استاندارد و وزارت نفت از جمله توفیقات مهم در این زمینه است.

آنچه اکنون باید به صورت ویژه در این حوزه در نظر باشد پنج مورد ذیل است:

1.  انجام معاینه فنی طبق استانداردهای ملی (برای خودروهای بنزینی در عمده مراکز معاینه فنی از 135 مورد معاینه استاندارد 9181 ،تنها چهار مورد مکانیزه و 6 مورد چشمی معمولا انجام می شود)

2.  دو برابر شدن قیمت ناچیز کنونی معاینه فنی برای ترغیب مراکز به معاینه دقیق و صرف وقت سه برابر برای انجام پنج آزمون مکانیزه و 33 آزمون چشمی و البته دو برابر شدن مراکز معاینه فنی و اشتغال جدید در این حوزه تا 5هزار نفر.

3.  افزایش دفعات معاینه فنی برای خودروهای بالای 10سال (2 بار در سال تا قبل از 15 سال و چهار بار در سال برای 15 سال به بالا )

4.  اتصال و هم افزایی مراکز خدمات پس از فروش خودرو به سیمفا و انجام آزمون ها و بازدیدهای دوره ای خودرو در دوره ضمانت (گارانتی و وارانتی) تحت این سامانه در زمان های مشخص یا کیلومترهای مشخص.

5.  حذف شرایط سنی از خودروی فرسوده و امکان تردد تنها برای خودروهایی که معاینه فنی دارند. در نتیجه خودروی کم سن و سال فاقد شرایط دریافت معاینه فنی، فرسوده یا غیرقابل تردد بوده و خودروی مسن دارای معاینه فنی امکان تردد خواهد داشت. به این ترتیب خودرو های با کیفیت ادامه حیات داده و خودروهای بی کیفیت سریع تر از چرخه حمل ونقل خارج می شوند.