پیشنهادی که می‌توان رد کرد
تین نیوز | تصور کنید یک روز ساعت ۷ صبح قرار است با قطار از تهران به مشهد سفر کنید؛ ایستگاه راه‌آهن در بیرون شهر جایی حوالی شرق تهران است و شما در غرب تهران ساکن هستید و کمی هم دیر از خواب بیدار شده‌اید.
با در نظر گرفتن اینکه باید دست‌کم نیم‌ساعت و حتی در اوقات پیک سفر، یک ساعت زودتر در ایستگاه راه‌آهن حاضر باشید به شما توصیه می‌کنم قید این سفر را بزنید و بیهوده خواب خود را نیمه‌تمام نگذارید چون به موقع نمی‌رسید!
واقعیت این است که ایستگاه راه‌آهن تهران درون شهر است و از قضا ایستگاه مترو نیز در کنار آن قرار دارد و اگر روزی بلیت قطار داشتید و کمی دیرتان شد به احتمال زیاد می‌توانید با مترو خود را به ایستگاه راه‌آهن برسانید اما شوخی ابتدای گزارش، تنها قرار است وضعیتی را به تصویر بکشد که در صورت تحقق پیشنهاد شهردار تهران مبنی بر خروج ایستگاه راه‌آهن از این شهر، اتفاق می‌افتد.
خروج ایستگاه راه‌آهن از پایتخت و انتقال به حاشیه شهر، پیشنهاد عجیبی است که شهردار تهران چند روز پیش عنوان و با ویژه‌خواندن این پیشنهاد، اعلام کرد که شهرداری آمادگی کامل برای تحقق این مسئله را دارد. محمدباقر قالیباف اعلام کرد که با توسعه مترو، مسافران می‌توانند به ایستگاه راه‌آهن جدید دسترسی داشته باشند.
پیشنهاد شهردار تهران از آن جهت عجیب به نظر می‌رسد که تناقضی آشکار با سیاست‌های کلان دولت در حوزه حمل‌ونقل ریلی مسافری دارد. وزارت راه و شهرسازی ایران در ۲ سال گذشته و از ابتدای حضور عباس آخوندی بر مسند ریاست این وزارتخانه، ایجاد پیوند میان مردم و راه‌آهن را نقشه راه خود قرار داده و وزیر راه و شهرسازی بارها بر ضرورت اتصال حمل‌ونقل عمومی با قطارهای مسافری سخن گفته است. در واقع تاکید ویژه آخوندی بر شهرسازی ریل‌پایه است.
شیوه‌ای که ایستگاه‌های قطار را به درون شهرها می‌آورد و با اتصال به ایستگاه‌های مترو، اتوبوس و تاکسی، نمونه‌ای کامل از حمل‌ونقل چندوجهی و یکپارچه را عرضه می‌کند. با این نگاه، از نظر آخوندی همین حالا بسیاری از ایستگاه‌های قطار کشور دچار اشتباه‌های تاریخی در مکان‌یابی هستند؛ اشتباهاتی که به دلیل آنها، وزیر راه و شهرسازی طراحی برخی ایستگاه‌های قطار را «ملانصرالدینی» می‌نامد!
به عنوان نمونه آخوندی به جانمایی ایستگاه راه‌آهن شیراز انتقاد دارد؛ ایستگاهی که به گفته او، در ۱۲ کیلومتری شهر و در بیابان احداث شده است، در حالی که شهر شیراز با حجم بالای گردشگر، یک ایستگاه راه‌آهن هم ندارد. آخوندی این مسئله را مطرح می‌کند که مسافر قطار تهران ـ شیراز باید ۵۰ هزار تومان پول بلیت این مسیر را بدهد اما وقتی به ایستگاه راه‌آهن شیراز رسید، باید ۳۵ هزار تومان نیز برای رفتن به شهر شیراز کرایه تاکسی پرداخت کند؛ مسئله‌ای که از نظر او منطقی نیست.
قطار پرسرعت تهران ـ قم ـ اصفهان که کار احداث آن در دست اقدام است، از جمله پروژه‌هایی است که با همین انتقادات وزیر مواجه و جانمایی ایستگاه‌های آن تغییر کرد. آنطور که آخوندی می‌گوید، در طراحی قبلی، ایستگاه راه‌آهن قم را در فاصله زیاد از این شهر جانمایی کرده بودند، به طوری که مسافران، فاصله تهران تا قم را در مدت ۲۰ دقیقه با قطار طی می‌کردند، سپس باید ۵۰ دقیقه صرف رسیدن از ایستگاه راه‌آهن قم به درون شهر می‌کردند.
با تاکید آخوندی بر لزوم قرار داشتن ایستگاه‌های قطار درون شهرها، حال جانمایی دوباره بسیاری از ایستگاه‌های راه‌آهن در دستور کار قرار گرفته و به گفته آخوندی، قرار است در برنامه‌ای ۸ تا ۱۰ ساله جانمایی ایستگاه‌ها به شکلی تغییر کند که همه شهرهای متوسط و بزرگ، طراحی شهری بر مبنای ریل داشته باشند.
ایستگاه‌های راه‌آهن مهم دنیا؛ درون شهرها
براساس شهرسازی ریل‌پایه که وزیر راه و شهرسازی بر آن تاکید دارد، همین حالا بسیاری از بزرگترین و معروف‌ترین ایستگاه‌های راه‌آهن دنیا در مرکز کلانشهرها یا پایتخت کشورهای پیشرفته قرار دارند که در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:
- ترمینال گراند سنترال نیویورک
این ایستگاه که قدمت آن به سال ۱۹۱۳ میلادی بازمی‌گردد، یکی از بزرگترین ایستگاه‌های قطار امریکا و شلوغ‌ترین ایستگاه مرکزی قطار شهری نیویورک است که به مترو نیز متصل است و عابران پیاده، خودروها و قطار را به شیوه‌ای مطلوب به هم متصل می‌کند. این ایستگاه بزرگترین مرکز راه‌آهنی جهان است که بنا بر اعلام رسانه‌ها بیش از ۲۱ میلیون مسافر در سال جابه‌جا می‌کند.
- ایستگاه راه‌آهن شین‌جوکو توکیو
این ایستگاه یکی از ایستگاه‌های راه‌آهن شرق ژاپن و یک ایستگاه ترمینال درون پایتخت است که شروع و پایان بسیاری از مسیرهای خطوط راه‌آهن در این ایستگاه واقع شده است. در این ایستگاه روزانه بیش از ۳میلیون مسافر جابه‌جا می‌شود و به‌طور متوسط در هر ثانیه حدود ۵۰۰ مسافر جابه‌جا می‌شوند و بر اساس اعلام رسانه‌ها، شلوغ‌ترین ایستگاه راه‌آهن جهان محسوب می‌شود.
- ایستگاه بین‌المللی سنت پانکراس لندن
این ایستگاه که در خیابان سنت‌پانکراس لندن قرار دارد، یک ایستگاه تاریخی است که به علت معماری ویکتوریایی خود معروف است و بین سال‌های ۱۸۶۴ و ۱۸۶۸میلادی ساخته شده است. تعداد زیادی مغازه، رستوران، مرکز خرید و کافه در این ایستگاه وجود دارد. پس از بازسازی‌های انجام شده در سال ۲۰۰۰میلادی، حالا قطارهای پرسرعت یورو استار نیز امکان حضور در این ایستگاه را پیدا کرده‌اند.
مخالفت راه‌آهن با خروج ایستگاه از شهر
با توجه به آنچه درباره حضور ایستگاه‌های بزرگ راه‌آهن دنیا در مرکز کلانشهرها گفته شد، به نظر می‌رسد سخن آخوندی مبنی بر لزوم شهرسازی ریل‌پایه و جانمایی ایستگاه‌ها درون شهر، تخصصی‌تر از نظر شهردار تهران مبنی بر خروج ایستگاه از راه‌آهن باشد. البته مدیرعامل راه‌آهن نیز با استناد به دلایل تخصصی، با این پیشنهاد مخالف است. محسن پورسیدآقایی یادآوری کرد که با توجه به تجربه موفق کشورهای توسعه‌یافته در استفاده از راه‌آهن برای توسعه شهرهای بزرگ، ایده انتقال راه‌آهن پایتخت به مناطق حومه‌ای، طرحی منطقی و کارشناسی به حساب نمی‌آید زیرا در این
کشورها نه‌تنها راه‌آهن به خارج از شهر منتقل نشده است بلکه در مراکز اصلی و پرجمعیت، ایستگاه‌هایی تعریف شده که در ساختار شهر اهمیت بسیاری دارند.
او با اشاره به قرار داشتن ایستگاه قطار شهرهایی مانند پاریس، برلین، رم و مسکو در مراکز شهر تاکید کرد که این مسئله موجب شده اقتصاد شهری نیز بتواند از حضور راه‌آهن برای توسعه و بهبود شرایط خود بهره لازم را ببرد. پورسیدآقایی معتقد است باید تلاش شود مسافران در کوتاه‌ترین زمان ممکن و با گذر از کوتاه‌ترین مسیر به ایستگاه راه‌آهن برسند، بنابراین نه‌تنها نمی‌توان به انتقال راه‌آهن از پایتخت به مناطق حومه‌ای به‌عنوان یک انتخاب مثبت فکر کرد بلکه حتی در حد یک ایده نیز نمی‌توان آن را مطرح کرد. آنطور که معاون وزیر راه و شهرسازی گفته است، تصمیم‌گیری
درباره رفتن یا ماندن ایستگاه قطار از شهر در اختیار شورای عالی شهرسازی، با ریاست وزیر راه و شهرسازی است و شهرداری در این زمینه تنها می‌تواند پیشنهاددهنده باشد.
ارائه نظراتی همچون آنچه قالیباف درباره خروج راه‌آهن از پایتخت مطرح کرده است را می‌توان نشانه‌ای آشکار از نبود هماهنگی بین نهادهای مسئول در حوزه حمل‌ونقل و شهرسازی دانست؛ همان مسئله‌ای که مهرداد تقی‌زاده، مشاور مدیرعامل راه‌آهن و دبیر نخستین همایش شهرسازی ریل‌پایه نیز از آن انتقاد می‌کند.
تقی‌زاده در همایش شهرسازی ریل‌پایه با انتقاد از نبود هماهنگی میان حمل‌ونقل و شهرسازی در کشور، یادآوری کرد که اگرچه این ۲ بخش بر هم اثرگذارند اما جدا از یکدیگر عمل می‌کنند. به گفته او، تاکنون توافقی نانوشته در کشور وجود داشت مبنی بر اینکه شهرداری‌ها می‌گفتند ایستگاه‌های راه‌آهن باید در خارج از شهر احداث شود و وزارت راه و شهرسازی نیز برای راحتی بیشتر خود این مسئله را می‌پذیرفت اما این مسئله به زیان مسافر بود. به گفته وی، مباحثی که درباره خروج راه‌آهن از شهر مطرح می‌شود به‌طور کامل با اصل شهرسازی در کشورهای پیشرفته دنیا تناقض دارد.
تقی‌زاده می‌گوید: براساس مطالعات انجام شده در کشورهای پیشرفته، فرودگاه‌ها در حاشیه و بیرون شهر و ایستگاه‌های راه‌آهن و پایانه‌های اتوبوسرانی در دل شهر قرار دارند و در بسیاری شهرهای پیشرفته سعی شده این پایانه‌ها به مراکز شهر و محل‌های پرتردد نزدیک شود. وقتی پایانه‌های راه‌آهن و اتوبوسرانی درون شهر واقع شود می‌توان آنها را با حمل‌ونقل درون‌شهری مانند تراموا، مترو و اتوبوس‌های تندرو پیوند زد تا با این مدل حمل‌ونقل یکپارچه، مردم به استفاده بیشتر از سیستم حمل‌ونقل عمومی تمایل داشته باشند.
شاید همانطور که تقی‌زاده هم می‌گوید، یکی از مشکلاتی که موجب می‌شود پیشنهادهای غیرتخصصی برای حل مشکلات شهری مطرح شود، مشخص نبودن متولی یکپارچه‌سازی حمل‌ونقل و شهرسازی در کشور باشد اما آنچه واضح است، عملی نشدن پیشنهاد قالیباف مبنی بر خروج راه‌آهن از شهر در دولت یازدهم است زیرا وزارت راه و شهرسازی عزم خود را برای یکپارچه‌سازی حمل‌ونقل در شهرهای بزرگ، با محوریت راه‌آهن جذب کرده است و قصد بازآفرینی و چندوجهی کردن ایستگاه‌های راه‌اهن مهم کشور را دارد.
در همین زمینه سال گذشته قراردادی ۷ میلیون یورویی میان راه‌آهن ایران و شرکت ارپ فرانسه امضا شد که بر اساس آن این شرکت قرار است ایستگاه‌های راه‌آهن تهران، مشهد و قم را بازآفرینی کرده و دسترسی به مترو و سایر شیوه‌های حمل‌ونقل عمومی در آنها را میسر کند. به گفته مسئولان با تحقق این پروژه، نخستین تجربه‌های حمل‌ونقل چندوجهی در کشور محقق خواهد شد. البته بیان این نکته نیز ضروری است که در بیشتر شهرهای بزرگ، علاوه بر ایستگاه راه‌آهن مرکزی، در شمال، جنوب، شرق و غرب شهر نیز ایستگاه‌هایی طراحی شده است که همگی به حمل‌ونقل عمومی مانند مترو متصل هستند. در
این زمینه استفاده از تجربه‌های دنیا کار را آسان می‌کند؛ لازم نیست چرخ را دوباره اختراع کنیم!
