◄ درآمد واقعی یک میلیاد دلاری ترانزیت کجا و رویای درآمد 60 میلیاردی کجا؟
در بیش از 20 سال گذشته هیچ گاه درآمد ترانزیت زمینی شامل ریلی و جاده ای به یک میلیارد دلار هم نرسیده است.
فصلنامه مهندسی مشاور در شماره 97 خود که مربوط به پاییز 1401 است، به موضوع میزان درآمد ارزی حاصل از ترانزیت زمینی پرداخت.
به گزارش تین نیوز، در این فصلنامه مطلبی به قلم محمد اسماعیل علیخانی منتشر شد که این پژوهشگر طی آن به زوایای پیدا و پنهان ترانزیت زمینی ومیزان کسب درآمد ترانزیتی ایران را مورد ارزیابی قرار داد.
در ابتدای این مطلب به اظهار نظرهای مسئولان مختلف در مورد درآمد ترانزیت زمینی اشاره شده و آمده است: در اثنای برگزاری مناظره های تلویزیونی آخرین انتخابات ریاست جمهوری ، یکی از کاندیداها مدعی شد که دولت های گذشته به برخی امور بی توجه بوده اند و از جمله این موارد به ترانزیت کالا اشاره کرد و اظهار داشت که «فقط از کریدور شمال - جنوب می توان 20 میلیارد دلار در سال به دست آورد؟»
پس از برگزاری انتخابات و تشکیل دولت سیزدهم وزیر راه و شهرسازی در مصاحبه ای نوید کسب درآمد 30 میلیارد دلاری را از طریق ترانزیت ریلی داد.
چندی بعد مهدی صفری معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه در گفت و گو با خبرگزاری ایسنا درآمد ارزی ترانزیت را خوشبینانه 60 میلیارد دلار اعلام و اضافه کرد این درآمد نه آنقدر زیاد است که جای درآمد نفت را بگیرد و نه آنقدر کم که بتوان از آن صرف نظر کرد.
خبرگزاری جمهوری اسلامی نیز 11 مهرماه گزارشی از برگزاری روزجهانی دریانوردی ارایه کرد و از قول وزیر راه و شهرسازی اعلام کرد: «کریدورهای جاده ای و ریلی به بنادر ما به طور کامل متصل نیستند این در حالی است که ایران می تواند مهمترین نقش ترانزیتی را داشته باشد. ما باید بتوانیم از موقعیت ژئوپلتیکی ایران استفاده کنیم. 200 میلیون تن بار در منطقه وجود دارد که می تواند از کریدور ایران جابجا شود، هر 10 روز یک بار کود از روسیه به هند ارسال می شود که می تواند از مسیر ایران باشد. تکمیل ظرفیت کریدورها و افزایش ترانزیت می تواند بعد از نفت درآمد خوبی برای کشور داشته باشد. خبر خوش این که این ظرفیت در اختیار ما قرار گرفته و به زودی شاهد تحول بزرگی در بخش دریا، ریل و همین طور هوایی هستیم.»
پیش از این اظهار نظر، یکی از مسئولان مرکز پژوهش های اتاق بازرگانی ایران طی مصاحبه ای از هفت راهکار تقویت ترانزیت کشور و درآمدزایی 11 میلیارد دلاری از این بخش یاد کرد. این مرکز، تحقق درآمد ذکر شده را مشروط به آن دانست که همه مبادلات کشورهای راهگذر شمال - جنوب و یک سوم مبادلات چین و اروپا از مسیرهای ایران انجام شود و درامد مستقیم حاصل از ترانزیت برای کشور 75 دلار در هر تن در نظر گرفته شود. در این صورت به طور بالقوه امکان کسب درآمد 11 میلیارد دلاری از این مسیر برای ایران وجود دارد...
به گزارش تین نیوز، نویسنده در بخش دیگری از این گزارش، در مورد تاریخچه ورود این اعداد و ارقام به اظهارات مسئولان، عنوان کرده است: نخستین شایعه درباره افزایش دور از انتظار درآمد ترانزیتی زمینی کمتر از یک میلیارد دلاری به 12 میلیارد دلار، در سال های 1377 و 1378 به وجود آمد و از آن زمان تا کنون با تغییر دولت ها و وزرا به حدود و وسعت این فعالیت و درآمد حاصل از آن افزوده شده و دامنه تغییرات پس از 12 میلیارد دلار اولیه به 20، 30، 60 میلیارد دلار افزایش یافته است. اخیرا مرکز پژوهش های اتاق بازرگانی خارج از روند افزایشی، کسب درآمد 11 میلیارد دلاری را مشروط به تحقق مفروضاتی نموده و این در حالی است که در بیش از 20 سال گذشته هیچ گاه درآمد ترانزیت زمینی شامل ریلی و جاده ای به یک میلیارد دلار هم نرسیده است.
برای مطالعه فایل کامل این گزارش اینجا کلیک کنید.
درآمد 3 میلیارد دلاری هم محقق شود یعنی افزایش و رونق خیلی چشمگیر در اقتصاد حمل و نقل ما ، اما این می تواند محقق شود در صورتی که این قدر تبعیض های ناروا روی ندهد
درآمدی که به تبعیض بیشتر منجر شود یعنی افزایش گسل و شدت وقوع حوادث قوی تر ،
امان از تبعیض ناروا
پیام و هشدار اصلی مقاله آن است که درآمدهای ترانزیتی قابل دسترس در بیان مقامات دولتی بسیار اغراق آمیز مطرح می شود (ارقام بالای ده میلیارد دلار بیان می شود در حالیکه تاکنون درآمد ترانزیتی به یک میلیارد دلار در سال نرسیده است) و نشان می دهد اطلاعات اشتباه به ایشان منتقل شده است. این هشدار کاملا درست است و مقاله به خوبی این بحث را شرح داده است. در خصوص ارقام و مبالغ بکار رفته در مقاله ممکن است از مراجع مختلف اعداد متفاوتی بدست آید لیکن حدود اعداد بکار رفته در مقاله منطقی است بلکه تا حدودی خوشبینانه به نفع ترانزیت بکاررفته تا نگارنده متهم به منفی بافی نشود یعنی اگر محاسبات دقیق بخواهیم انجام دهیم درآمدها و سود ترانزیت کمتر از مقادیر این مقاله محاسبه خواهد شد. (مثلا درآمد عبور بار ترانزیتی ریلی حدود 40 دلار بر تن و در جاده حدود 75 دلار است که در این مقاله برای ریل هم حدود 75 دلار منظور شده است) کشور ما بیست سال است که بحث ترانزیت را دنبال می کند و به لحاظ منافع متعدد اقتصادی و اجتماعی و سیاسی و امنیتی باید هم افزایش ترانزیت دنبال شود ولی نباید در بیان درآمدهای مالی آن اغراق شود.. مقدار ترانزیت سالانه کل کشور ما رکورد 15 میلیون تن دارد و ترانزیت ریلی هم رکورد حدود 1.7 میلیون تن دارد و در سالهای اخیر کمتر از این رقم بوده است. همانطور که بیان شده درآمد ترانزیت ریلی هیچگاه به 100 میلیون دلار در سال نرسیده است. تحول اساسی در ترانزیت و درآمد آن مقدور و مفید و ضروری است و در اسناد بالادستی هم تاکید شده است ولی کار دشوار و پیچیده ای است که توسعه زیربناها بخشی از آن است و در مقالات متعددی مشکلات توسعه ترانزیتی توضیح داده شده و در مکاتبات اداری نیز به این موضوع با امضای مدیرعامل محترم تصریح شده و گزارشات مراکز پژوهشی مجلس و ریاست جمهوری نیز در این خصوص در دسترس هست. ظرفیت حمل بار ترانزیتی در شبکه موجود راه آهن کشور شاید چند برابر رکورد مذکور باشد و مثلا بتواند به 5 میلیون تن در سال برسد که درآمد سالانه 200 میلیون دلار را فراهم کند (حداقل نصف این درآمد هم هزینه خواهد بود و سود عملیاتی به حدود یکصد میلیون دلار خواهد رسید)
. بحث ادامه دارد
بقيه بحث
البته توسعه زیربناها هم منابع مالی بسیار سنگین لازم دارد و توسعه کریدورهای ترانزیتی به امید درآمد ترانزیتی معمولا امیدی واهی است و به ندرت ممکن است کریدوری ترانزیتی درآمد سرشار ترانزیتی به تناسب هزینه اجرا داشته باشد (مگر آنکه یک یا دو قدرت اقتصادی بین المللی برای حمل بار انبوه روی یک کریدوربا مبدأ و مقصد مشخص توافق کرده باشند) و اینجانب هنوز در پروژه های شرکت متبوع چنین موردی را ندیده‌ام و اگر بخواهید بهترین نمونه پروژه ترانزیتی (رشت - آستارا) را برایتان شرح خواهم داد. هنر واقعی آن است که کریدورهای ترانزیتی که همسو با ترابری باری و مسافری داخلی و صادرات و واردات هستند اجرا شوند تا منافع ذینفعان داخلی هم تامین شود و ضمن اینکه انطباق با منافع دیگر کشورها را بتوان مستمسک برای جلب همراهی و سرمایه گذاری خارجی برای توسعه ملی قرار داد.