◄ کامیون، کامیونت و ون‌های سنگین برقی

بخش دهم از سلسله مقاله های مربوط به موضوع «انرژی های تجدید پذیر در حمل‌ و‌ نقل» هفته گذشته منتشر شد، بخش یازدهم آن در ادامه می آید.

با ورود کامیون های برقی (باتری دار) به صحنه‌ رقابت ها، بازارهای بزرگ فروش کامیون دچار تحولات بزرگی شده است، به گونه‌ای که شرکت های تازه تأسیس گوی سبقت را از غول های صنعت خودروسازی ربوده اند. انواع کامیون های برقی در اندازه ها و کاربری های متنوع ساخته می‌ شوند. طبق تعاریف موجود، کامیون کلاس 8 وسیله‌ نقلیه ایست که وزن ناخالص آن از 15 تن فراتر رود و کشنده‌ آن معمولاً سه محوره است. این کلاس، وسایل نقلیه‌ بسیار سنگینی چون کشنده‌ تریلر، کمپرسی بزرگ، خودروی آتش نشانی و کامیون آشغالی بزرگ را در بر می‌ گیرد. وزن ناخالص کلاس 7 بین 12 تا 15 تن است. کلاس 6 خودروهای کوچکتر 6 الی 7 تنی را شامل می‌شود. اکثر این سه کلاس کامیون ها برای 3 سرنشین طراحی شده و در حداکثر سرعت 105 کیلومتر (استاندارد آمریکای شمالی) کنترل می‌شوند. کلاس 5 کامیونت های شاسی‌دار 6 چرخ و کلاس های 2 و 3 دو اندازه‌ی مختلف وانت بار هستند.

از آنجایی که در آمریکا برای حمل 80 درصد از بارها مسافتی کمتر از 400 کیلومتر طی می‌ شود، اکثر کامیون ها به گونه‌ای طراحی می‌ شوند تا با انجام مسافرت های کوتاه‌ تر، بتوانند به دپوی خود بازگشته و باتری ها شارژ شوند. با این کار از سرمایه گذاری‌ های سنگین برای ایجاد جایگاه های شارژ باتری در گوشه و کنار کشور خودداری می‌گردد. در دنباله‌ی این نوشتار به بررسی وضعیت برخی از شرکتهای سازنده و محصولاتشان پرداخته می‌شود.

BYD- این شرکت که در سال 2003 در چین تأسیس شده، از پشتیبانی مالی میلیاردر آمریکایی وارن بافت برخوردار است. به لحاظ حجم فروش وسایل نقلیه و تجهیزات برقی از جمله اتوبوس، 2 مدل کامیون های کلاس های 6 و 8 تمام برقی، فورک لیفت، خودرو سواری، دوچرخه برقی، سیستمهای ریلی، دو مدل کامیونهای حمل آشغال، کشنده‌های پایانه ای، بزرگترین شرکت دنیاست. در سال 2016 به سومین شرکت سازنده‌ خودرو برقی (باتری پریزی) ارتقاء یافت. در سال 2020 اعلام گردید که در حال گسترش فعالیت در بازار اروپا (اولین کشور نروژ) است. این شرکت سازنده انواع باتری های شارژ پذیر نیز می‌باشد. ستاد مرکزی (BYD) در شنژن چین و دفتر کارخانه مونتاژ آن در لانکاستر کالیفرنیاست. این کارخانه در سال 2020 آماده گردیده تا به انواع سفارشهای مشتریان در سراسر آمریکا پاسخ دهد. مدیران (BYD) بر خلاف شرکتهای دیگر کامیون‌ساز برقی که به حمل طولانی کالاها چشم دوخته‌اند، عمدتاً به بخش حمل کوتاه کالاها به ویژه در بنادر، پایانه‌های ریلی و مراکز فرابری بار توجه می‌کنند. کامیون کلاس 8 آن قادر به طی مسافت 200 کیلومتر با حداکثر سرعت 105 کیلومتر در ساعت است. مجموعه باتریها را می‌توان با استفاده از سیستم برق مستقیم طی دو ساعت و برق 240 ولت معمولی در 14 ساعت شارژ کرد. در حالی که بیشتر رشد فروش (BYD) مربوط به فروش اتوبوسهای برقی است، بخش تولید کامیونهای متوسط و سنگین آن در ارتقاء سهم فروش این شرکت در بازار آمریکا چشم‌گیر می‌باشد.  در سال 2019 شرکت انهوزر- بوش (Anheuser-Busch) آمریکایی 21 دستگاه کامیون کلاس 8 را خریداری کرده است. قرار است که شرکت (BYD) تا آخر امسال 2000 دستگاه SUV را به استرالیا صادر کند.

 Chanje- شرکت استارت‌آپی چانجه چینی در نظر دارد که یک بسته‌ی صنعتی با محصولات حمل برقی در کالیفرنیا پایه گذاری کند. وَن نیمه سنگین برقی 9.5 متری این شرکت می‌تواند 3 تن بار را حمل کند (تصویر زیر). بُرد باتری های این ون 200 کیلومتر است. براساس اظهارات مدیران این شرکت، برد باتری این وَن قریب 2 برابر  برد اکثر ون‌ های تجاری موجود طی یک  شبانه‌روز است. در سال 2018 شرکت (RyderSystem) اعلام کرد که 900 ون کلاس 5 این شرکت را خریداری کرده تا به شرکت معظم لجستیکی و توزیع (FedEx) اجاره دهد. متعاقباً شرکت (FedEx) رأساً سفارش  خرید 100 دستگاه ون کلاس V8100 را صادر کرده است. تمامی این ون‌ها در کالیفرنیا مورد بهره برداری قرار می‌گیرند. در آغاز امسال شرکت چانجه و ترموکینگ (ThermoKing) بر اساس یک شراکت تصمیم گرفته‌اند تا یک ون یخچالدار ویژه‌ی توزیع را تولید و به بازار عرضه کنند.

Daimler- دایملر شرکت خودرو سازی آلمانی، در حال حاضر بزرگترین سازنده‌ی کامیون در جهان است. این شرکت که مالک کمپانی معظم مرسدس- بنز است، با فروش سالانه‌ی 39 میلیارد دلار دارای سهم 40 درصدی از بازار کامیونهای سنگین آمریکاست. علاوه بر آن دایملر محصول جدید خود یعنی تریلر بزرگ برقی (eCascadia) را به بازار عرضه کرده است (تصویر زیر). بُرد این تریلر 400 کیلومتر و برای حمل منطقه‌ای و خدمات بندری طراحی شده است. مدل دیگر (eM2 106) دارای برد 370 کیلومتر است که برای امور توزیع و تحویل دهی محلی در نظر گرفته شده است. دایملر همچنین دارای یک کامیون مسقف (برای تحویل دهی محلی) و یک اتوبوس مدرسه است. دایملر اعلام کرده دو مدل کامیون حمل بار مزبور را تا اواخر سالجاری در کارخانه‌ی پرتلند ایالت اورگان تولید می‌کند. باید منتظر ماند و دید که در مسابقه‌ی تولید وسایل نقلیه‌ی تمام الکتریک، آیا دایملر همچنان یک رهبر باقی می‌ماند یا پیرو خواهد شد؟

Nikola motors- جالب است بدانیم نام شرکت تسلا برگرفته از نام دانشمند شهیر صربی- آمریکایی و مخترع موتورهای جریان متناوب نیکلا تسلا است. حالا شرکت استارت‌آپی مستقر در فینیکس ایالت آریزونای آمریکا نام نیکلا را از همان دانشمند اخذ کرده است. طی 5 سال گذشته این شرکت تازه کار، به تدریج با پیشتاری فناورانه، سهم بازار مناسبی را برای خود ایجاد کرده است. این شرکت وسایل نقلیه‌ی "نیکلای یک" (تریلر 10 چرخ) و "نیکلایِ دو" (کامیونت  SemiTruck) را برای جاده‌های آمریکای شمالی و "نیکلای سه" (تریلر) را برای آسیا، اروپا و استرالیا طراحی کرده است. هر کامیونت با یک پیش‌ران باتری یا پیل سوختی یا هر دو (بنا به سفارش مشتری) کار می‌کند و ادعا می‌شود که وسایل نقلیه‌ی دو پیش ران بُردی بین 800 تا 1100 کیلومتر دارند.

شرکت مزبور برای محصولات خود هنوز به قیمت نهایی نرسیده است. برای آنکه مخازن سوخت هیدروژن در جاده‌های شرق تا غرب سوختگیری شوند، قرار است این شرکت تا سال 2028 حدود 700 جایگاه سوختگیری هبدروژن دایر کند. برای درک عظمت کار و حجم سرمایه گذاریها، کافی است بدانیم طبق آمار آژانس جهانی انرژی هم اکنون در سراسر جهان 400 جایگاه سوختگیری هیدروژن نصب گردیده است. این شرکت در نظر دارد که با مجهز کردن این جایگاهها به تجهیزات تأمین انرژیهای پاک بادی و خورشیدی و به کمک فرایند الکترولیز، گاز هیدروژن تولید کند. ضمن اینکه از شرکتهای بزرگ خودروسازی تویوتا، جنرال موتورز و دایملر خواسته که به منظور توسعه‌ی حمل کالا به وسیله‌ی خودروهای هیدروژنی خود در خارج از ایالت کالیفرنیا، از جایگاههای سوختگیری این شرکت استفاده به عمل آورند.

نیکلا در نظر دارد کامیونت های خود را در سال جاری به تولید کامل برساند و فعلاً سفارش اجاره‌ (Leaseing) 14 هزار دستگاه را تا سال 2028 دریافت کرده است. احتمالاً سه مدل با پیش‌ران باتری را قبل از پیش‌ران هیدروژنی به بازار عرضه می‌کند. مقایسه‌ی دریافت سفارش کامیون دو شرکت تسلا و نیکلا هم جالب است. تعداد سفارش شرکت انهوزر- بوش  به شرکت تسلا 40 دستگاه و به نیکلا 800 دستگاه بوده است. دلیل آن نیز استفاده از پیش‌ران هیدروژن و سبکتر بودن وزن باتریهای لیتیوم- یونی به میزان 2.3 تن می‌باشد. 

متأسفانه این شرکتِ موفق که ارزش سهامش از فورد هم فراتر رفته بود، به دلیل کلاهبرداری بنیانگذارش به یک پنجم سقوط کرده است.  

Rivian-هنگامی که شرکت آمازون برای سیستم توزیع گسترده‌ خود، برنامه‌ خرید 100 هزار دستگاه کامیون برقی خودران را از شرکت ریویان استارت‌آپی اعلام کرد، تمامی توجهات به سمت آن جلب گردید. آمازون خود یکی از سهامداران عمده‌ی شرکت ریویان است. این سفارش فوق العاده بزرگ و چالش برانگیز، برای دستیابی آمازون به هدف کربن صفر در آینده‌ ای نزدیک ارائه شده است. این کار رقبای آمازون یعنی DHL ,UPS, FedEx را مجبور می‌کند تا دیر یا زود برای در اختیار گرفتن وسایل نقلیه‌ تحویل دهی کالا با پیش‌ران مصرف کننده‌ انرژی پاک (به ویژه در منطقه‌ی مایل آخر) سرمایه‌گذاری قابل توجهی را بکنند.

ریویان در سال 2009 در امریکا تأسیس شد و خودروهای اسپورتی شاسی بلند (SUV) و انواع وانت برای جاده و خارج از جاده طراحی کرده و می‌سازد. این شرکت اولین خودروسازی شد که در سال 2021 جلوتر از رقبایی چون تسلا، جنرال موتورز و فورد، وانت برقی (A1T) را به بازار عرضه کرد. این وانت بسیار محبوب دارای برد 720 کیلومتر و قدرت 800 اسب بخار است.

علاوه بر آن ون‌های تحویل دهی کالا در سه اندازه‌ی  14، 20 و 25 مترمکعبی، مجموعه باتریهای 105، 135 و 180 کیلووات ساعت،  برد 350 تا 500 کیلومتر، دارای قدرت  415اسب بخار، دو موتور برقی بر روی هر یک از محورهای عقب و جلو است (تصویر زیر).

شرکت ریویان همچنین دارای یک خودرو سواری شاسی بلند R1S و یک وانت R1T است. وانت  R1T دارای باتری با ظرفیت  135 کیلووات ساعت و برد 505 کیلومتر است (تصاویر زیر). 

دلیل اینکه R1T ریویان به محبوبترین وانت آمریکا تبدیل شده، اولاً شاسی با طراحی اسکیت برد است که قابلیتهای بالایی دارد. ضمن اینکه توان این شرکت در جلب و جذب سرمایه‌گذاریهای سنگین شرکتهای آمازون و فورد از دیگر عوامل مهم این موفقیت بوده است. شرکت فورد در سال 2019 مبلغ 1.2 میلیارد دلار در این شرکت سرمایه گذاری کرد. . حالا سهام 12 درصدی اش در شرکت ریویان، حدود 12 میلیارد دلار در بازار ارزشگذاری می‌شود. شرکت جنرال موتورز در شرکت نیکلا سرمایه گذاری کرد که به خوبی جواب نداده است. اگر چه کمی دیر شده، با این وجود مدیران جنرال موتورز در نظر دارند که سهمی هم از شرکت ریویان داشته باشند. اخیراً به سبب موفقیتهای پی در پی این شرکت تازه کار، پس از عرضه‌ی سهام آن در بازار بورس نیویورک، با استقبال زیاد مواجه شده و به 100 میلیارد دلار بالغ گردیده است. بدین ترتیب به لحاظ ارزش بازار، این شرکت جدید  خودروسازان بزرگی چون فورد و جنرال موتورز را پشت سر گذارده است.

Tesla- اگر چه شرکت تسلا پیشتاز کامیونت های سنگین برقی بوده و طراحی و ساخت آن را در سال 2017 مطرح کرده است، ولی به لحاظ سرعت رساندن ایده به مرحله‌ی تولید، گوی سبقت را به برخی از رقبایش باخته است. قرار است کامیونتهایش با برد 300 تا 500  کیلومتر با هر بار شارژ باتری و با قیمتهای 150 تا 180 هزار دلار فروخته شوند (قیمت پایه کامیونتهای مشابه کلاس 8 از 120 هزار دلار شروع می‌شود). کامیونتهای تسلا در سه مدل ارائه می‌گردند(تصویر زیر). این مدلها دارای مشخصات 4 موتور مستقل در محور عقب، شتاب صفر تا 100 کیلومتر (با احتساب بار کامل 40 تن) در 21 ثانیه و حرکت در شیب 5 درصد با سرعت 60 کیلومتر بر ساعت، میزان مصرف 1.25 کیلووات ساعت به ازای هر کیلومتر است. 

سایر ویژگی های آن استفاده از نیروی خورشیدی، ضد لغزش و نیمه خودران بودن و افزایش بازدهی است. تسلا تاکنون سفارش ساخت 450 دستگاه را از شرکتهای معتبر دریافت کرده ولی تولید و تحویل دهی کامیونتها به دلایل زیاد (کمبود باتری مناسب، تراشه و ...) و بد قولی‌های مکرر، با تأخیرهای چند ساله مواجه شده است. بالاخره مقرر گردیده که تحویل دهی خودروها در سال 2023 شروع خواهد شد.

علاوه بر آن شرکت تسلا سه مدل وانت از نوع (SyberTruck) را با طراحی عجیب به بازار عرضه کرده است (تصویر زیر). مدل یک موتوره محور عقب با برد 400 کیلومتر،  حداکثر سرعت 175 کیلومتر بر ساعت، توان کشش 3.4 تن  و قیمت 39 هزار دلار،  مدل دوموتوره در محورهای جلو و عقب (چهار چرخ) با برد 480 کیلومتر،  حداکثر سرعت 195 کیلومتر بر ساعت، توان کشش 4.5 تن  و قیمت 49 هزار دلار است. یک مدل سه موتوره چهار چرخ نیز با برد 800 کیلومتر، حداکثر سرعت 210 کیلومتر بر ساعت، توان کشش 6.4 تن  و قیمت 69 هزار دلار ارائه شده است.  شتاب آنها از صفر تا 100 کیلومتر به ترتیب 6.5 ، 4.5 و 2.9 ثانیه است. ظرفیت حمل تمامی مدلها 1600 کیلوگرم یا 2.8 متر مکعب است. این وانت با مشخصات ارتفاع کافی شاسی و قابلیت حرکت با شیب و فرازها و زاویه‌های تند برای خارج از جاده ها هم کاملاً کاربری دارد. بر روی این وانتها نرم افزار خودران به قیمت 10 هزار دلار هم قابل نصب است. اما به دلیل جلوبندی مرتفع و بدنه‌ی تیز و خطرناک بودن خودرو، در کشورهای اتحادیه‌ی اروپا و استرالیا اجازه تردد دریافت نکرده است. قرار است این خودرو در سال 2022 به بازار آمریکا عرضه شود.   

در تصویر زیر محصول جدید شرکت باتری‌سازی تسلا در یک مجموعه 4680 باتری برای خودروهای جدید نشان داده شده است.

GEELY-در رقابت با کامیونت‌ های شرکت تسلا، قرار است که جیلی در سال 2024 یک کامیونت به نام هامتراک (HomTuck) به بازار جهانی عرضه کند (تصویر زیر).

این شرکت چند گزینه برای سوخت کامیونت شامل هیبرید (متانول و کاملاً برقی) را تحت مطالعه دارد. سال هاست که شرکت جیلی در زمینه‌ پیل های متانولی سرمایه‌گذاری کرده و بعضی از انواع خودروهای تولیدی آن مجهز به همین نوع سوخت می‌باشند. گاهی از این نوع سوخت برای پیش‌ران دوم به جای باتریهای هامتراک استفاده می‌شود تا از میزان نیاز به شارژ کردن آنها کاسته شود. داخل این کامیونت دوش، توالت، تختخواب تکنفره، یخچال، آشپزخانه کوچک و یک لباسشویی جمع و جور وجود دارد. 

این خودرو با فرض استفاده از سیستم نیمه خودران در حال طراحی است. در بخش بزرگی از مسیر حمل نیز یک مجموعه از این کامیونها می‌توانند با یکدیگر ارتباط برقرار کرده و سرعت و فاصله از دیگران را تنظیم کنند. خودران شدن در سه مرحله تحقق می‌پذیرد. مدیران شرکت در نظر دارند تا سال 2023 ویژگی های نیمه خودکار، تا سال 2026 مشخصات سیستم های پیشرفته و تا سال 2030 کاملاً خودکار را به بازار عرضه کنند. آنها امیدوارند که تمامی استانداردهای سخت خودران بودن را مورد توجه قرار داده و رعایت کنند. برای اینکار لازم است که شرکت جیلی با پیش‌بینی استانداردها و مقررات آتی بازار، فناوری های پیشرفته‌ ای را از قبل برای سال های آتی آماده کرده باشد. در حال حاضر بازار خودرو سازی با افزایش شدید بهای مواد اولیه و کمبود جهانی تراشه روبروست. این گرانی و کمبودها طی سال های 2023- 2024 امر ورود خودروهای برقی به بازار را به شدت تحت تأثیر قرار خواهد داد و موجب گرانی این گونه خودروها خواهد شد. 

شرکت جیلی چین اعلام کرده که به زودی یک وانت بار برقی با کیفیت عالی تولید خواهد کرد که قادر به رقابت با R1T ریویان خواهد بود. ضمن اینکه تا سال 2022 حدود 10 مدل و طی 5 سال آینده 25 نوع خودرو هوشمند به بازار عرضه خواهد کرد. قرار است که در آن سال به رکورد فروش 3.65 میلیون دستگاه برسد که 600 هزار دستگاه ان صادراتی خواهد بود. راه حل جیلی برای تسریع در حمل، ایجاد ایستگاههای تعویض (swap) باتری در سراسر چین است تا بدین وسیله با عوض کردن باتریهای دشارژ شده با شارژ شده طی کمتر از یک دقیقه، و بدون پیاده شدن راننده، سریعاً خودرو به حرکت خود ادامه دهد.

GMC- شرکت جنرال موتورز دارای وانت بار برقی بسیار قدرتمند (Hummer) است که امر فروش آن در رقابتی سنگین با سایر خودرو سازان قرار دارد (تصاویر زیر). این خودرو، دارای باتری هایی با ظرفیت 200 کیلووات ساعت و برد 560 کیلومتر است. هفته‌ پیش بایدن رئیس جمهور آمریکا شخصاً سوار بر اولین نمونه تولیدی و روانه‌ی بازار شده‌ این خودرو گردید و گفت که دیترویت (مرکز خودرو‌سازی‌های بزرگ آمریکا) جایی است که ما از آنجا کربن زدایی از اقتصاد را شروع می‌کنیم و مدعی شد که فعلاً آمریکا در این زمینه از همه‌ی جهان جلوتر است. علاوه بر آن شرکت جنرال موتورز در نظر دارد که خودرو سواری شاسی بلند خود را نیز در سال 2023 به بازار عرضه کند.

Scania- شرکت اسکانیا در نظر دارد کامیون های برقی بسازد که بتواند 40 تن بار ناخالص را مدت 4.5 ساعت رانده و ظرف 15 دقیقه شارژ شود. مدیران این شرکت معتقدند که سهم فروش وسایل نقلیه‌ی برقی در اروپا تا سال 2025 حدود 10 درصد و تا 2030 قریب 50 درصد خواهد بود. از منظر هزینه‌های تعمیر و نگهداری و همچنین عملیاتی، اتوبوسها و کامیونهای برقی نسبت به مشابه دیزلی خود به طور متوسط به ترتیب 37 و 70 درصد کمتر است که این موضوع باعث گرایش به سوی خودروهای برقی می‌شود. 

Volvo- شرکت خودرو سنگین ولوو نیز در نظر دارد که تا سال 2030 ضمن متوقف کردن خودروهای هیبریدی، همه مدلهای جدید خود را از نوع برقی عرضه کند. تولید مدلهای قدیمی احتمالاً (بنا بر تقاضای بازار) کماکان تا سال2050  تداوم خواهد داشت.

Lion electric co.- یکی از بزرگترین شرکت ها در آمریکای شمالی است که در سال 2017 به عنوان تولید کننده‌ی وسایل حمل برقی به ویژه انواع کامیون های سنگین و اتوبوس کارش را شروع کرد. این شرکت که مقر آن در کاناداست، در کالیفرنیا و ایلنوی نیز شعبه‌ هایی را دایر کرده است. کامیون (Lion6) دارای مشخصات قدرت 250 کیلووات، برد باتری 290 کیلومتر، ظرفیت باتری 252 کیلووات ساعت، مدت شارژ در سطح 3 (یا کُند) حداکثر 24 ساعت است. (Lion8) دارای مشخصات قدرت 350 کیلووات، برد باتری 274 کیلومتر، ظرفیت باتری 336 کیلووات ساعت، مدت شارژ در سطح 3 یا کند حداکثر 24 ساعت است. مشخصات کامیون حمل آشغال و همچنین جرتقیل تعمیرات و نصب تجهیزات، عیناً شبیه به (Lion8) است.  این شرکت دارای ظرفیت تولید 2500 دستگاه وسیله‌ی نقلیه در سال است. 390 دستگاه تولیدی آن در جاده ها در حال حرکت می‌باشند که تا کنون 11 میلیون کیلومتر را پیموده اند.

U.S Post- اداره‌ پست آمریکا پس از ظاهر شدن ضعف در تحویل دهی آرای مردم در انتخابات پارسال، در نظر دارد تا در رقابتی سخت با شرکتهای FedEx ، UPS و آمازون با سرمایه‌گذاری چند میلیارد دلاری، نسبت به جایگزینی 230 هزار دستگاه ناوگان خود که بخش بزرگی از آن کامیون هستند، اقدام کند. کامیونهای سفارشی  مجهز به دوربینهای 360 درجه، ترمز پیشرفته، سیستم ضد تصادف جلو و عقب، اخطار شنیداری و دیداری با ترمز خودکار می‌باشند. ساخت نمونه‌های اولیه به 482 میلیون دلار پیش پرداخت نیاز دارد. البته بخشی از این خرید از نوع خودروهای برقی و بعضی احتراق داخلی هستند. طبق برنامه قرار است این خودروها از سال 2023 شروع به فعالیت کنند. 

(این نوشتار ادامه دارد)

* مشاور انجمن صنفی شرکت‌های حمل و نقل ریلی و خدمات وابسته