رشد مبادلات تجاری با توسعه مراودات دریایی و ترانزیتی با همسایگان خزر

کارشناس اقتصاد حمل و نقل گفت: تجربه سیاست خارجی ایران در سال های اخیر نشان داد که بیشترین مبادلات تجاری و درآمد ارزی کشور در ارتباط با همسایگان نظیر عراق، افغانستان و امارات بوده است و می توان این الگو را به کشورهای آسیای میانه به ویژه همسایگان خزر تعمیم داد.

به گزارش تین نیوز، مسعود رضوی  اظهار داشت: یکی از اصلی ترین موضوعات مورد بحث در دومین همایش اقتصادی خزر که در چند روز آینده در مسکو برگزار می شود موضوع حمل و نقل و ترانزیت مسافر و کالاست.

کارشناس اقتصاد حمل و نقل افزود: ایران، آذربایجان، ترکمنستان، روسیه و قزاقستان به پاس مزیت ارزنده حضور در حاشیه خزر، همواره در اجلاس های مشترکشان در مورد توسعه حمل ونقل دریایی، ایجاد خطوط منظم و اشتراک گذاری اطلاعات و غیره تبادل نظر می کنند اما شرایط جدید در نظام بین الملل موجب شده است نخست وزیران این کشورها به طور خاصی روی این بخش تمرکز کنند.

وی ادامه داد: دولت های غربی همواره با ابزار تحریم های ظالمانه و فشار اقتصادی بر کشورها توانسته اند خواسته های نامشروع خود را بر ملل مستقل تحمیل کنند اما تجربه تحریم های آمریکا و متحدانش بر جمهوری اسلامی ایران به دلایل مختلف از جمله تغییر مسیر تجارت از غرب به سمت همسایگان نشان داد که تشکیل اتحادیه های منطقه ای می تواند به شدت از فشار تحریم ها بکاهد.

رضوی گفت: در نخستین همایش اقتصادی دریای خزر که در سال ۱۳۹۸ در شهر آوازه ترکمنستان برگزار شد جمهوری اسلامی ایران بر تکمیل، تقویت و راه اندازی بنادر کشورهای ساحلی برای ترانزیت کالا و گسترش گردشگری تاکید کرد و اقدامات زیر ساختی ارزشمندی نظیر ساخت سیلو در بنادر جنوبی خزر یعنی بنادر نوشهر، انزلی ، امیرآباد، فریدون کنار و آستارا انجام داد تا کشتی های بزرگتری توانایی پهلو گرفتن داشته باشند و نیازهای کشور در بخش کشاورزی و دانه های روغنی از مسیر امن تری تامین شود.

وی افزود: در آستانه برگزاری دومین همایش اقتصادی خزر و نظر به تحریم های بی سابقه روسیه از سوی آمریکا و متحدانش به دلیل مسائل مربوط به اوکراین، مسکو خواهان استفاده از تجربیات ایران در دور زدن تحریم ها و استفاده از ظرفیت اقتصادی کشورهای منطقه است. این موضوع در دیدارهای ولادیمیر پوتین با رییس جمهور کشورمان مطرح شده است و در همایش پیش رو نیز هماهنگی کشور های همسایه خزر برای مقابله با تحریم های غرب محور گفت و گو خواهد بود.

تجهیز بنادر روسیه در خزر

کارشناس اقتصاد حمل و نقل بیان کرد: روسیه در شمال خزر از دو بندر اولیا و آستاراخان و در غرب این دریا از بندر ماخاچ قلعه برای جابه جایی مسافر و کالا استفاده می کنند.

رضوی اظهار داشت: بندر اولیا به دلیل دسترسی به مسیرهای جاده ای، ریلی و دریایی، نقش بسزایی در تجارت این کشور دارد. توسعه این بندر که در دستور کار طرف روسی قرار گرفته ، به عنوان یک پروژه کلیدی، می تواند جریان ترافیک عبوری از منطقه دریای خزر را تحت تاثیر قرار دهد. طی سال های اخیر، روسیه با برنامه های مدوّن، از طریق این بندر طیف وسیع کالاهای صادراتی را جابه جا کرده است. امکان سنجی ساخت کشتی هایی برای مسیرهای اولیا ـــ  نوشهر ازجمله تصمیماتی است که روسیه برای توسعه این بندر تا سال 2030 در نظر دارد.

وی تصریح کرد: بندر ماخاچ قلعه یک پیوند راهبردی حمل ونقلی با کشورهای آسیای میانه، ایران و سایر کشورهای منطقه دارد. بر اساس گزارش ها ساخت ناوتیپ ماخاچ قلعه به زودی به پایان می رسد، امکان سنجی ساخت کشتی های ریلی برای مسیر ماخاچ قلعه ـــ امیرآباد و ماخاچ قلعه ـــ ترکمن باشی ازجمله تصمیماتی است که روسیه برای توسعه این بندر تا سال 2030 در نظر دارد.

کارشناس اقتصاد حمل و نقل گفت: در دوره قاجار ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه برای سفر به اروپا از مسیر بندر انزلی به بندر آستاراخان استفاده کردند، سابقه ی روابط تجاری میان آستاراخان و بنادر شمالی ایران به اوایل قرن شانزدهم میلادی برمی گردد و حالا این روابط، با تبادلاتی که صورت می گیرد، گسترده تر هم شده است. نقش ویژه این بندر در حمل ونقل میان روسیه با ایران، آذربایجان، قزاقستان و ترکمنستان قابل توجه است. سرمایه گذاری های کنونی روسیه در بخش نوسازی این بندر است.

بندر چند وجهی در قزاقستان

رضوی اظهار داشت: بندر اکتائو که در شرق دریای خزر جای گرفته، مهم ترین بندر قزاقستان است. در این سال ها، به توسعه امکانات و زیرساخت های این شهر بندری توجه خاصی شده و حالا اکتائو یک بندر بین المللی چندمنظوره است. اکتائو برای حمل ونقل کالاهای متنوعی طراحی شده است. آن طور که آمارها نشان می دهند، قرار بوده تا سال 2020، به واسطه تجهیزات جدید ذخیره سازی و زیرساختی، افزایش چشمگیری در قابلیت های حمل ونقل این بندر ایجاد شود.

وی اظهار کرد: از ابتدای سال 2020، با توجه به موقعیت این بندر و بندر انزلی، تقویت تعاملات تجاری میان این دو در دستور کار قرار گرفته است. گسترش بندر اکتائو به زودی این فرصت را در اختیار قزاقستان خواهد گذاشت تا نقش فعالی را در جریان حمل ونقل بین المللی کالا ایفا کند. در حقیقت، این بندر کریدور حمل ونقل چندوجهی در قزاقستان بود تا امکان تجارت آزاد میان آسیا، اروپا و خاورمیانه فراهم شود.

باکو پرترافیک ترین بندر خزر

کارشناس اقتصاد حمل و نقل بیان کرد: بندر باکو عنوان بزرگ ترین و شلوغ ترین بندر حاشیه دریای خزر را یدک می کشد. این بندر در کشور آذربایجان و بر ساحل غربی دریای خزر قرار گرفته است. باکو که بیش از یک صد سال است نقش مهمی در تجارت کشورش بازی می کند، در حقیقت نقطه اتصال مهمی میان اروپا و آسیاست. با توجه به نیازهای تجاری روزافزون این منطقه، بندر بین المللی باکو، با امضای رئیس جمهوری این کشور، در 18 مارس 2015 افتتاح شد. باکو در فاز جدید خود، در طی سال های اخیر، تا جایی پیش می رود که به زودی میزبان تمام کشتی های عبوری از دریای خزر باشد و قطعا ایجاد این امکان، توسعه همه جانبه این بندر را به همراه خواهد داشت. همچنین، توان عملیاتی کالای متفرقه این بندر در فاز دوم قرار است به 25 میلیون تن در سال برسد.

اتصال آسیای میانه به اروپا

رضوی ادامه داد: بندر ترکمن باشی در ناحیه شرقی دریای خزر قرار گرفته و بزرگ ترین بندر ترکمنستان است. این بندر از اهمیت ژئوپلیتیکی زیادی در اوراسیا برخوردار است. در واقع، ترکمن باشی دروازه دریایی است که آسیای میانه را با مسیرهای دریایی، جاده ای و ریلی به اروپا وصل می کند و به عنوان یکی از قطب های عمده ترانزیت در منطقه خدمت رسانی می کند. زیرساخت های ساحلی مناسب، ویژگی دیگر این بندر است. در سال 2013، عملیات احداث بندر جدید در این منطقه آغاز شد و حالا دیگر مجتمع بندری چندمنظوره ترکمن باشی کاملا مدرن و مطابق با فناوری های پیشرفته ساخته شده است. حمل ونقل چند برابری ترکمنستان طی این سال ها خود گواه این مطلب است. در پروژه بندر بین المللی جدید ترکمن باشی، سرمایه گذاری هایی برای زیرساخت ها لحاظ شده است و همچنین، برای ساخت و تعمیر کشتی نیز برنامه ریزی شده است. میزان توان عملیاتی در این بندر جدید رشد خوبی را نشان داده و عملیات بارگیری نیز به صورت خودکار انجام می شود.

توسعه بنادر پنج گانه ایران

وی تصریح کرد: ساخت مجتمع بندری امیرآباد از سال 1375 آغاز شد. امیرآباد موقعیت راهبردی در شمال کشور دارد. بزرگ ترین بندر ایرانیِ حاشیه دریای خزر، به عنوان تنها بندر شمالی شناخته می شود که به راه آهن سراسری متصل است. در این سال ها، منطقه ویژه اقتصادی بندر امیرآباد با داشتن امکاناتی چون اسکله رو ـــ  روی ریلی، زیرساخت های مدرن برای حمل ونقل چندوجهی و حمل یکسره کالا و همچنین، دسترسی آسان به بازار مصرف کشورهای منطقه، به خوبی ایفای نقش کرده است.

کارشناس اقتصاد حمل و نقل ادامه داد: سال ها قبل اولین کشتی تجاری به بندر نوشهر وارد شد. این بندر نسبت به سایر بنادر شمالی کشور فاصله نزدیک تری تا پایتخت دارد و این، مزیت هایی را برایش رقم زده است. در نوشهر، مراکز عمده تجاری و صنعتی گرد هم آمده اند تا فعالیت های دریایی را به طور موثری تحت تاثیر قرار دهند. دسترسی آسان به بازار مصرف کشورهای آسیای میانه و اروپای شرقی ویژگی دیگری است که این بندر از آن منتفع است. نوشهر همچنین امکان ذخیره سازی و جابه جایی کالاهای تجاری، نفتی و فله خشک را هم دارد. تاسیسات اختصاصی صادرات و ترانزیت کالا موقعیت مناسبی را برای نوشهر فراهم کرده است تا در زمینه تخلیه و بارگیری نیز حرفی برای گفتن داشته باشد. امسال و برای نخستین بار در میان بنادر شمالی کشور، عملیات آب نگاری و عمق یابی چند پرتویی در این بندر آغاز شد.  در سال گذشته، در مجموع، در این بندر 855 هزار و 307 تن کالا تخلیه و بارگیری شد.

رضوی گفت: بندر انزلی، با پیشینه ای طولانی، در حاشیه دریای خزر و در استان گیلان جای دارد. این بندر که مدتی توسط روس ها اداره می شد، در سال 1306 به مقامات دولتی وقت تحویل داده شد. انزلی به دلیل واقع شدن در مسیر ترانزیتی کریدور شمال ــــ جنوب اهمیت زیادی دارد. در این سال ها، این بندر با مدرن سازی و تامین امکانات مناسب، شرایط خوبی را برای جذب سرمایه گذاری داخلی و خارجی فراهم کرده است. بندر انزلی به بازارهای منطقه ای دسترسی مناسبی دارد و با توجه به موقعیت مناسب جغرافیایی اش، هزینه های مرتبط با کالا را کاهش می دهد. از آن جا که بندر انزلی محل تردد شناورهای زیادی در دریای خزر است، از ابتدای امسال عملیات لایروبی در آن آغاز شده است. بعد از اجرای این عملیات و رسیدن به عمق شش تا شش ونیم متر، انواع کشتی ها دریای خزر می توانند بدون هیچ مشکلی پهلوگیری داشته باشند و به راحتی تردد کنند. اقدام دیگر این بندر، ساخت، نصب و راه اندازی سامانه آزاد سازی سریع کشتی است. مجموع کل تخلیه و بارگیری این بندر در سال گذشته، یک میلیون و 34 هزار و 325 تن بود.

وی اظهار داشت: بندر فریدون کنار ساخته شد تا مبادلات بازرگانی با کشورهای حاشیه دریای خزر گسترش پیدا کند؛ این بندر با داشتن امکاناتی از قبیل مخازن سوختی و انبارهای روباز و سرپوشیده و سایر تجهیزات درخور، پذیرای کشتی های تجاری است. از فعالیت های مهم این بندر می توان به تخلیه و بارگیری غلات و همچنین کالای متفرقه اشاره کرد.

کارشناس اقتصاد حمل و نقل اظهار کرد: بندر آستارا در سال 1375 ساخته شد. چند سال بعد از آن بود که فعالیت های این بندر در قالب تجاری ـــ  مسافری به تصویب رسید و سرانجام، در فروردین ماه ۱۳۹۲، بندر آستارا با پهلودهی یک کشتی کانتینری به صورت رسمی افتتاح شد. آستارا نزدیک ترین بندر به کشورهای CIS است.

رضوی ادامه داد: این مزیت، برای کشتی های عبوری هزینه سوخت و استهلاک کمتری در پی دارد. شمالی ترین بندر کشور تنها بندری است که هم مرز گمرکی خشکی و هم مرز دریایی دارد. در بندر آستارا، عملیات تخلیه و بارگیری بدون وقفه در حال اجراست که این مزیت مورد توجه صاحبان کالا قرار دارد. عملیات اجرایی لایروبی ازجمله پروژه های مهم این بندر در سال جاری است. طی این عملیات قرار است تا 400 هزار مترمکعب لایروبی در بندر آستارا انجام شود. اعتبار مدنظر برای این پروژه ۲۷0 میلیارد ریال و مدت زمان پیش بینی شده نیز شش ماه است. این بندر در سال گذشته توانست آمار تخلیه و بارگیری 150 هزار و 464 تُنی کالا را ثبت کند.  

رشد مبادلات تجاری و درآمد ارزی با توسعه مراودات دریایی و ترانزیتی با همسایگان خزر

وی بیان داشت: تجربه سیاست خارجی ایران در سال های اخیر نشان داد که بیشترین مبادلات تجاری و درآمد ارزی کشور در ارتباط با همسایگان نظیر عراق ، افغانستان و امارات متحده عربی بوده است و می توان این الگو را به کشورهای آسیای میانه به ویژه همسایگان خزر تعمیم داد.

کارشناس اقتصاد حمل و نقل اضافه کرد: نیاز مشترک، تجهیز زیر ساخت ها، قرابت فرهنگی ، جغرافیایی و تاریخی می تواند بستر مناسبی برای توسعه روابط باشد، هیات ایرانی حاضر در اجلاس اقتصادی خزر قطعا با شناخت و آگاهی که از ظرفیت های کشور دریچه جدیدی از دیپلماسی اقتصادی باز خواهند کرد.